tina et die festo Dianæ, quo oppidani vino somnoque gravantur. Nocte proxima Romani scalis evadunt in murum : 24. et Hexapylon Epipolasque capiunt. Sub lucem Marcellus omnibus cum copiis urbem ingreditur, reputansque secum, omnia mox arsura, illacrymat. 25. Achradinam marosque Epicydes et transfugæ tenent, Euryalamque arcem tuetur Philodemus Argivus : Neapolis vero et Tyche a Romanis diripiuntur. 26. Peste absumuntur multi Romani omnesque fere Pæni cum ipsis ducibus Hippocrate et Himilcone, qui repente advenerant. 27. Bomilcar cum classe Punica ingentique commeatu adventat, et Epicydes navigat ad eam, metuens, ne ob ventos adversos Africam repetat. Sed ubi tendere ad se Romanas naves vident circa Pachynum prom. ille Tarentum, hic Agrigentum petit. 28. Exercitus Siculorum præfectos Epicydis interficiunt, et multitudine ad concionem vocata exponunt, quæ pacta jam habeant cum Marcello. 29. Tum ad hunc Syracusani inittunt legatos, omnesque pleni sunt bonæ spei, præter transfugas et mercenarios, qui verentes, ne tradantur Romanis, prætores multosque cives obtruncant, et sex præfectos creant, ut terni præsint Achradinæ ac Naso. 30. Unus ex iis, Mericus Hispanus, Achradinam prodit Marcello, et agminibus armatorum eo concurrentibus ab Naso, hæc quoque urbis pars a Romanis, navibus ad eam expositis, capitur. 31. Transfugis spatium locusque fugæ datur, et Syracusani, omni tandem liberi metu, Marcello se permittunt. Inde urbs diripienda militi datur; in quo tumultu Archimedes perit. Frumentum quoque in tempore Syracusas mittit T. Otacilius, qui agros

circa Uticam depopulatus erat. 32. In Hispania Scipiones bifariam ita dividunt exercitum, ut Publius duas

ejus partes adversus Magonem et Hasdrubalem Gisgonis filium, Cnæus tertiam partem adjunctis xx. m. Celtiberis adversus Hasdrubalem Barcinum ducat. 33. Celtiberi, magna mercede a Penis solicitati, abeunt domos, et Co. Scipio, nunc impar propinquo hosti, retro cedit. 34. Par terror, periculum majus, fratrem urget, tum a Masinissa, socio Pænorum, qui cum equitalu Numidarum sæpius interdiu agmen et noctu castra ejus incursa turbat, tum ab Indibili, qui Penis adducit auxilia. Huic obviam it P. Scipio, et primum in pugna superior est; sed, advenientibus Numi. dis et paulo post ducibus Pænorum, anceps fit prælium, in quo ipse cadit et Romani profligantur. 35. Tum tres Pæni duces conjungunt se adversus Cn. Scipionem, qui, quantum potest, recedit, 36. et lumulum capit. Is quia nudus nec satis arduus est, Romani clitellas sarcinasque accumulatas loco valli objiciunt hostibus : at mox pauci ab multis cum ipso duce cæduntur. 37. L. Marcius Septimi filius et T. Fonteius utriusque exerci. tus reliquias collegunt junguntque. Ille dux creatur et Hasdrubalem Gisgonis filiom a vallo repellit. 38. Neque eo contentus milites ad castra illius ultro oppugnanda adhortatur; 39. et proxima nocte tum hæc, tum

proxima Penorum capit castra. 40. Marcellus, captis Syracusis, ceterisque in Sicilia magna fide et integri

tate compositis, ornamenta urbis Romam devehit: unde primum initium mirandi Græcarum artium opera et sacra profanaqne spoliandi factum est. Bellum quidem reparatur ab Epicyde, Hannone, et potissimum Mu.

tine Libyphænice ac fortissimo Numidarum duce, qui totam Siciliain brevi tempore implet nominis sni fama. 41. Hoc tamen absente illi, gloriæ ejus obtrectantes, cum Marcello committunt pugnam, in qua Numidæ stant quieti, Pævique ingentem accipiunt cladem. Novi consules prætoresque creantur Romæ.

1. Dum hæc in Africa atque in Hispania geruntur, Hannibal in agro Tarentino æstatem consumsit, spe per proditionem urbis Tarentinorum potiundæ. Ipsorum interim Sallentinorum "* ignobiles urbes ad eum defecerunt. Eodem tempore in Bruttiis ex duodecim populis, qui anno priore ad Pænos desciverant, Consentini et Thurinio in fidem populi Romani redierunt. Et plures rediissent, ni T. Pomponius Veientanus præfcctus socium, prosperis aliquot populationibus in agro Bruttio justi ducis speciem nactus, tumultuario exercitu coacto,2 cum Hannone conflixisset. Magna ibi vis hominum, sed inconditæ turbæ agrestium servorumque, cæsa aut capta est: minimum que jacturæ fuit, quod præfectus inter ceteros est captus, et tum temerariæ pugnæ auctor, et ante publicanus, omnibus malis artibus et rei publicæ et societatibus intidus damposusque. Sempronius consul in Lucanis multa prælia parva, baud ullum dignum memoratu, fecit;+ et ignobilia oppida Luca

с

4

1 Legendum monet J. F. Gronov. cum Rubenio, ipsorum interim et Sallentinorum.-2 · Puit. Pet. exercitu actu coacto. Forte : exercitu ad id coacto.' J. F. Gronov.-3' Videntur abundare duæ voculæ, et opportuna epexegesi scripsisse Livius, minimumque jacturæ fuit præfectus inter ceteros captos.' J. F.

NOTÆ a Ipsorum interim Sallentinorum] Ip- cum Consentia venisse, atque ab eo sorum nomine intelligi debent Taren- deinde eversam, quod eam se tueri tini, de quibus in fine prioris perio, posse desperaret, testis est Strabo di : ideo Ruben. conjunctionem ad. lib. vi. Hodie Nocera, inter Martudit, ipsorum interim et Sallentinorum. ranum et Torrem, ad mare Tyrrhe

6 Thurini] At nondum Thurini ad num, in extremis Calabriæ citerioris Pænos desciverani, sed anno demum ad meridiem finibus. sequente, il probat Sigonius ex c. 15. c Et societatibus infidus) Societati. hujus libri: unde ratiocinatur legen- bus nempe publicanorum, quibus indum Terinæi; Terinam enim Brut. nexus fuerat, el quorum negotia non tiorum urbem, (a qua sinus Terinæ. ex fide gesserat. us) in potestatem Hannibalis una

norum aliquot expugnavit. Quo diutius trahebatur bellum, et variabant secundæ adversæque res non fortunam magis, quam animos, hominum ; tanta religio, et ea magna ex parte externa, civitatem incessit, ut aut homines, aut Dii repente alii viderentur facti. Nec jam in secreto modo atque intra parietes abolebantur sd Romani ritus; sed in publico etiam ac foro Capitolioque mulierum turba erat, nec sacrificantium, nec precantium Deos patrio more. Sacrificuli ac vates ceperant hominum mentes: quorum numerum auxit rustica plebs, es incultis diutino bello infestisque agris egestate et metu in Urbem compulsa, et quæstus ex alieno errore facilis, quem velut ex concessæ artis usu exercebant. Primo secretæ bonorum indignationes exaudiebantur, deinde ad Patres etiam et ad publicam querimoniam excessit res. Incusati graviter ab senatu ædiles triumvirique capitales, quod non prohiberent, cum emovere 6 eam multitudinem e foro, ac disjicere apparatus sacrorum conati essent, haud procul abfuit, quin violarentur. Ubi potentius jam esse id malum apparuit, quam ut minores per magistratus ' sedaretur, M. Atilio? prætori Urbis negotium

6

Gronov.-4 Vet. lib. apud Sigon. haud ulla digna memoria fecit.—5 • Ab hosteque temnebantur Tarvis. 1485. Venet. 1501. aliique quibus utor vett, intra parietes ac postes contemnebantur Frob. Francof. Grnt. al. intra purietes contemnebantur Doujatius, qui impudenter affirmat, ita scriptos habere; dum ipse unum modo scriptum, nempe Colbertinum, commemorare potest; at. que hic cum reliquis facit, ingenti consensui exhibentibus ab hoste tenebantur. Ceterum in Ms. Havercampiano est ad hosce teneb. Cantabr. ad hos teneb. Putean, abotelebantur, unde Gronovins effecit abolebantur, i. e. non colebantur.' Stroth. Vid. Not. Var.–6 Al. emoveri.—7.M. Atilio tum h. I. tum cap. 3. et 12. pro vulg. M. Æmilio legendum esse, jam recte monuit Sigon. nain ille fuit prætor urbanns, hic peregrinus, qui deinde Luceriam provinciam habuit.' Rupert. Idem Sigon. pro urbis malebat urbano.

NOTÆ d Intra parietes abolebantur (contem- parietes abolebantur Romani ritus. nebantur] ita scripti. Vulgo inter pa- e Quæstus ex alieno errore facilis] rietes ac postes : ubi parietes intelli- Gall. La facilité que trouvoient ces é. gere possis privatos : at postes viden- trangers à profiter de la superstition du tur dici de templis. Sed cum pa- peuple. rum sint emendatæ scripturæ vete- f Quam ut minores per magistratus) rum codicum, (in quibus Colb. habet Non tantum triumviri capitales, qui intra parietes ab hoste tenebantur,) le- in foro de servorum aliorumque vigendom Gronov. potal, atque intra lium bominum criminibus cognosce

ab senatu datum est, ut his religionibus populum liberaret. Is et in concione senatus consultum recitavit et edisit, Ut, quicumque libros vaticinos precationesve aut artem sacrificandi conscriptam haberet, eos libros omnes literasque ad se ante Kalendas Apriles deferret : neu quis, in publico sacrove loco, novo aut externo ritu sacrificaret.'

2. Et aliquot publici sacerdotes mortui eo anno sunt: L. Cornelius Lentulus pontifex maximus, et C. Papirius C. F. Maso pontifex, et P. Furius Philus augur, et C. Papirius L. F. Maso decemvir sacrorum. In Lentuli locum M. Cornelius Cethegus, in Papirii Cn. Servilius Cæpio, pontifices suffecti sunt. Augur creatus L. Quintius Flamininus, decemvir sacrorum 8 L. Cornelius Lentulus. Comitiorum consularium jam appetebat tempus; sed, quia consules a bello intentos avocares non placebat, T. Sempronius consul comitiorum causa dictatorem dixit C. Claudium Centhonem. Ab eo magister equitum est dictus Q. Fulvius Flaccus. Dictator primo comitiali die creavit consules Q. Fulvium Flaccum, magistrum equitum, et Ap. Claudium Pulchrum, cui Sicilia provincia in prætura fuerat. Tum prætores creati Cn. Fulvius Flaccus, C. Claudius Nero, M. Junius Silanus, P. Cornelius Sylla. Comitiis perfectis, dictator magistratu abjit. Ædilis curulis fuit eo anno cum M. Cornelio Cethego 9 P. Cornelius Scipio, cui post Africano fuit cognomen. Huic petenti ædilitatem cum ob

& Divinatorios codices.

8 Consules bello intentos advocare leg. e 2. Mss. Doering.–9 Conj. Rupert.

NOTÆ bant ; sed ædiles carules, quamvis sunt ao. U. C. 380. ita ut quinque ex de rebus venalibus cognoscerent, mi. patriciis, totidem ex plebeiis creanoribus magistratibus connumera- rentur. bantur comparatione consulum, præ- P. Cornelius Scipio] Auctor est torum, &c.

lib. x. Polyb. Pub. Scipionem cum 8 Decemvir sacrorum] Qui prius Luc. Scipione fratre ædilem fuisse, duumviri libris Sibyllinis, seu fatidi. idque observat etiam Velleius lib. II. cis, inspiciendis, et sacris ex eorum quod omnino rarum, ut collegæ fra. monitu curandis præpositi erant ; tres essent. postea aucto numero decemviri facti

10

sisterent tribuni plebis, negantes rationem ejus habendam esse, quod nondum ad petendum legitima ætas esset : i .Si me, inquit, omnes Quirites ædilem facere volunt, satis annorum habeo. Tanto inde favore ad suffragium to ferendum in tribus discursum est, ut tribuni repente incepto destiterint. Ædilitia largitiok hæc fuit: ludi Romani pro temporis illius copiis magnifice facti, et diem unum instaurati, et congii olei in vicos singulos" dati. L. Villius Tappulus et M. Fundanius Fundulus, ædiles plebeii, aliquot matronas apud populum probri accusarunt; quasdam ex eis damnatas in exilium egerunt. Ludi plebeii per biduum instaurati: et Jovis epulum fuit ludorum causa.

3. Q. Fulvius Flaccus tertium, Ap. Claudius consulatum ineunt.* Et prætores provincias sortiti sunt; P. Cornelius Sylla urbanam et peregrinam, quæ duorum ante sors fuerat, Cn. Fulvius Flaccus Apuliam, C. Claudius Nero Suessulam, M. Junius Silanus Tuscos. Consulibus bellum cum Hannibale et binæ legiones decretæ : alter a Q. Fabio superioris anni consule, alter a Fulvio Centumalo acciperet. Prætorum, Fulvii Flacci, quæ Luceriæ sub Æmilio prætore; Neronis Claudii, quæ in Piceno sub C. Terentio fuissent, legiones essent. Supplementum in eas quisque scriberet sibi.13 M. Junio in Tuscos legiones urbanæ

cum L. Cornelio fratre germano.-10 Idem malit in ovile vel septum.–11 Pro. babilis est Perizonii conjectura in viros singulos.' Stroth.

12 Syllanus inter consules Edd. ante Sigon. et plerique Mss.—13 In eas ipsi scriberent sibi Crev, et ita plerique Mss. nisi quod in bis sit ipse pro ipsi.

NOTÆ Nondum ad petendum legitima ætas les, quo sibi ad majores dignitates esset] Ex lege annali ædilitatem pe- viam aperirent, populum sibi demetere non poterant nisi qui annos sep- reri, editis quanta quisque poterat tem ac triginta nati essent, quemad- magnificentia, ludis, et aliqua præmodum majoribus magistratibus, ad terea munificentia, ut hic olei. quos per ædilitatem aditus, anni præ- I Congii olei) Erat congius octava finiti erant, prætoribus quadragesi. pars ampboræ, ac libras Romanas mus, consulibus tertius supra qua- decem, sive uncias centum et viginti dragesimum.