Immagini della pagina
PDF
ePub

8

Matutæ intra portam Carmentalem, sed et Spei extra portam, quæ priore anno incendio consumtæ fuerant. Tempestates foedæ fuere. In Albano monte biduum continenter lapidibus pluit. Tacta de coelo multa: duæ in Capitolio ædes: vallum in castris multis locis supra Suessulam, et duo vigiles exanimati. Murus turresque quædam Cumis non ictæ modo fulminibus, sed etiam decussæ. Reate saxum ingens visum volitare: sol rubere solito magis sanguineoque similis. Horum prodigiorum causa diem unum supplicatio fuit, et per aliquot dies consules rebus divinis operam dederunt; et per eosdem dies sacrum novemdiale fuit. Cum Tarentinorum defectio jam diu et in spe Hannibali, et in suspicione Romanis esset, causa forte extrinsecus maturandæ ejus intervenit. Phileas Tarentinus, diu jam per speciem legationis Romæ cum esset, vir inquieti animi, et minime otium, quo tum diutino9 senescere videbatur, patientis, aditum sibi ad obsides Tarentinos. invenit. Custodiebantur in atrio Libertatis minore cura, quia nec ipsis, nec civitati eorum fallere Romanos expediebat. Hos, crebris colloquiis solicitatos, corruptis ædituis duobus, cum primis tenebris custodia eduxisset, ipse comes occulti itineris factus profugit. Luce prima vulgata per urbem fuga est: missique, qui sequerentur, ab Tarracina Deducti in comitio, comprehensos omnes retraxerunt. virgisque, approbante populo, cæsi," de saxo dejiciuntur.

TO

r

[ocr errors]

7 Hostis intra Italiam Edd. ante Gronov.-8 Particula sed vix ferenda est hoc loco; fortasse latet in hac particula nomen Deæ, v. c. Fidei.' Doering.-9 Al. diuturno.-10 Al. emissique.-11 'Lege vel in comitium cum Stroth. vel reducti in comitio virgis a. p. casi cum Gron.' Rupert.

NOTE

nare autem dona est, dona templorum recognita scriptis mandare, aut potins obsignare.

In atrio Libertatis] In Aventino fuit templum et atrium libertatis.

r Deducti] Stare non potest deducti, in comitio, nec deducti, in comitio virgisque cæsi: melius reducti, quod vult

Gron. Certe in sequentibus vel delenda particula conjunctiva que, ut sit, reducti, in comitio virgis casi, quemadmodum idem censet ; vel mutandus ex sententia Tan. Fabri situs nominum, et legendum, virgisque in comitio casi.

8. Hujus atrocitas pœnæ duarum nobilissimarum in Italia Græcarum civitatium animos irritavit, cum " publice, tum etiam singulos privatim, ut quisque tam foede interemtos aut propinquitate, aut amicitia contingebat. Ex iis tredecim fere nobiles juvenes Tarentini conjuraverunt, quorum principes Nico et Philemenus" erant. Hi, prius, quam aliquid moverent, colloquendum cum Hannibale rati, nocte per speciem venandi urbem 14 egressi, ad eum proficiscuntur: et, cum haud procul castris abessent, ceteri sylva prope viam sese occuluerunt; Nico et Philemenus, progressi ad stationes comprehensique, ultro id petentes, ad Hannibalem deducti sunt. Qui cum et causas consilii sui, et quid pararent, exposuissent; collaudati oneratique promissis jubentur, ut fidem popularibus facerent, prædandi causa se urbem egressos, pecora Carthaginiensium, quæ pastum propulsa essent, ad urbem agere. Tuto ac sine certamine id facturos, promissum est. Conspecta ea præda juvenum est; minusque, iterum ac sæpius id eos audere, miraculo fuit. Congressi cum Hannibale rursus, fide sanxerunt, liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros, neque ullum vectigal Poeno pensuros, præsidiumve invitos recepturos: prodita præsidia Carthaginiensium fore. Hæc ubi convenerunt, tunc vero Philemenus consuetudinem nocte egrediundi redeundique in urbem frequentiorem facere: (et erat venandi studio insignis) canesque et alius apparatus sequebatur; captumque ferme aliquid, aut ab hoste ex præparato ablatum reportando, donabat aut præfecto, aut custodibus portarum. Nocte maxime commeare propter metum hostium, credebant. Ubi jam eo consuetu

12 Tum Edd. ante Gronov.-13 Al. Philomenus et Philomenes.-14 Ita optimi Mss. ut et mox se urbem egressos, quod ex Palat. 2. recepi pro vulg.

NOTE

• Duarum nobilissimarum in Italia Græcarum] Tarenti et Thuriorum, ex quibus pars obsidum, infra cap. 15.

1 Prodita præsidia Carthaginiensium fore] Sensus hujus loci expiscandus

ex Polybio, lib. VIII. ubi refert convenisse ut Carthaginiensibus liceret, urbe capta, ædes ac diversoria Romanorum qui præsidium Tarenti agi. tabant, diripere.

dinis adducta res est, ut, quocumque noctis tempore sibilo dedisset signum, porta aperiretur, tempus agendæ rei Hannibali visum est. Tridui viam 's aberat: ubi, quo minus mirum esset uno eodemque loco stativa eum tamdiu habere, ægrum simulabat. Romanis quoque, qui in præsidio Tarenti erant, suspecta esse jam segnis mora ejus desierat.

18

9. Ceterum postquam Tarentum ire constituit, decem millibus peditum atque equitum, quos in expeditione 16 velocitate corporum ac levitate armorum aptissimos esse ratus est, electis, quarta vigilia noctis signa movit: præmissisque octoginta fere Numidis equitibus præcepit, ut discurrerent circa vias perlustrarentque omnia oculis, ne quis agrestium procul spectator agminis falleret; prægressos 17 retraherent, obvios occiderent, ut prædonum magis, quam exercitus, accolis species esset. Ipse, raptim agmine acto, quindecim ferme millium spatio castra ab Tarento posuit ; et, ne ibi quidem nuntiato, quo pergerent,19 tantum convocatos milites monuit, via omnes irent, nec deverti quenquam, aut excedere ordinem agminis paterentur, et inprimis intenti ad imperia accipienda essent, neu quid nisi ducum jussu facerent: se in tempore editurum,20 quæ vellet agi. Eadem ferme hora Tarentum fama pervenerat, Numidas equites paucos populari agros, terroremque late agrestibus injecisse. Ad quem nuntium nihil ultra motus præfectus Romanus, quam ut partem equitum postero die luce prima juberet exire ad arcendum populationibus hostem. In cetera adeo nihil ob id intenta cura est,' ut contra pro argumento fuerit illa procursatio Numidarum, Hanui

tus.

Ne rusticorum quis lateret, qui prætereuntes copias e longinquo esset conspica

urbe.' Rupert.-15 Via Edd. ante Gronov.

16 Conj. Rupert. in expeditionem.-17 Al. progressos.-18 Facto Edd. ante Gronov.-19 Quo pergeret emend. Periz.-20 Conj. Doering. edicturum.— 1 Hostem. Interea adeo nihil obedienter curatum est Edd. ante Gronov. qui id, quod nunc est, partim ex Mstorum vestigiis, partim ex Lipsii conjectura

NOTE

+ Nuntiato] Aut legendum pronuntiato, aut idem est simplex nuntiato.

Polybius lib. VIII. c. 20. utitur verbo diéσapev. J. Clericus.

balem exercitumque castris non movisse.

X

Hannibal con

cubia nocte movit." Dux Philemenus erat, cum solito captæ venationis onere. Ceteri proditores ea, quæ composita erant, expectabant. Convenerat autem, ut Philemenus, portula assueta venationem inferens, armatos induceret parte alia portam Temenida adiret Hannibal. Ea mediterranea regione orientem spectabat. Aliquantum intra moenia includuntur. Cum portæ appropinquaret,3 editus ex composito ignis ab Hannibale est refulsitque. Idem redditum ab Nicone signum: extinctæ deinde utrimque flammæ sunt. Hannibal silentio ducebat ad portam. Nico ex improviso adortus sopitos+ vigiles in cubilibus suis

dedit.' Stroth.—2 ' Includitur in Edd, ante Gronov. sed includuntur in omnibus Mss. et regio est orientem spectabest in optimis. orientem spectat ad monumenta, quæ intra mœnia includuntur conj. J. Fr. Gron. orientem spectat ad busta, qua Tarenti intra m. i. Sigon. prob. Stroth, sed refrag. J. F. Gron. qui hæc interposita satis ex seqq. intelligi monet. Forte leg. parte alia portam T. adiret Hannibal: (ea m. r. o. spectat) essentque alii, (Nico et Tragiscus cum sociis) qua (parte) tumuli intra mania includerentur. Cf. Polyb. qui etiam docet, cur Tarenti contra morem Græcorum sepulcra fuerint intra mœnia.' Rupert. Vid. Not. Var.-3 Cum portæ appropinquaret sc. Hannibal: quod mailem adjecisset Livius, et deinde ab eo pro ab Hannibale scripsisset. Forte leg. appropinquaretur.' Rupert.-4 Ex improviso ad portas sopitos Edd. ante

NOTE

a Concubia nocte movit] A loco ubi cœnaverant ad præruptam fluvii ripam, profectos primis se intendentibus tenebris Pœnos, ut ad muros circa noctis dimidium pervenirent, refert Polybius, qui rem totam accuratius longe describit.

› Portam Temenida] Hujus portæ nomen a Temeno deductum verisimile est, quem constat Herculis abnepotem, cum Cresphonte et Aristodemo fratribus natu minoribus, Peloponnesum, pulsis Pelopidis, occupasse, primumque ex Heraclidarum gente Argivorum regnum tenuisse. Ab Aristodemo ejus fratre orti Lacedæmoniorum reges: Tarentum autem colonia fuit Lacedæmoniorum : sic etiam et Syracusis (quæ urbs ab Archia, Heraclida et ipso condita)

fuit Apollo Temenites Ciceroni laudatus, a cujus templo Neapolin Syracusarum partem Thucydides Temeniten appellat.

Aliquantum intra mania includuntur [includitur] Laborant hic merito interpretes; et quia nihil ejusmodi de porta est apud Polybium, qui sepulcra quædam ad quæ Nico et socii ejus venerunt, et unde ignem excitarunt, intra moenia fuisse scribit, et in veteribus libris legitur, includuntur, vel includunt; idcirco addito supple. mento Sigon. legit, (ea mediterranea regione orientem spectabat) Nico, cum sociis ad monumenta esset, ea aliquantum intra mænia includuntur.

Aliquantum] Recte J. F. Gronovius: ad monumenta, quæ intra, &c. Vide Polybium in bac historia lib.

obtruncat, portamque aperit. Hannibal cum peditum agmine ingreditur, equites subsistere jubet; ut, quo res postulet, occurrere libero campo possent. Et Philemenus portulæ parte alia,a qua commeare assuerat, appropinquabat. Nota vox ejus et familiare jam signum cum excitasset vigilem, dicenti, vix sustinere grandis bestiæ onus, portula aperitur. Inferentes aprum duos juvenes secutus ipse cum expedito venatore, vigilem, incautius miraculo magnitudinis in eos, qui ferebant, versum, venabulo trajicit. Ingressi deinde triginta fere armati ceteros vigiles obtruncant, refringuntque portam proximam : et agmen sub signis confestim irrupit. Inde cum silentio in forum ducti, Hannibali sese conjunxerunt. Cum duobus millibus Gallorum Poenus, in tres divisis partes, per urbem dimittit Tarentinos, et itinera quam maxime frequentia occupare jubet; tumultu orto, Romanos passim cædi, oppidanis parci. Sed, ut fieri id posset, præcipit juvenibus Tarentinis, ut, ubi quem suorum procul vidissent, quiescere et silere, ac bono animo esse juberent.

b

10. Jam tumultus erat clamorque, qualis esse in capta urbe solet: sed, quid rei esset, nemo satis pro certo scire. Tarentini Romanos ad diripiendam urbem credere coortos:

(

Gronov.-5' Dicenti e 2. Mss. recepi cum Stroth. In aliis est dicente, et in reliquis Edd. dicentis.' Rupert.-6 Portam maximam Edd. ante Gronov.7 Tum duo millia Gallorum Pœnus in tres divisa partes, per urbem dimittit. Tarentinos et Afros quam maxima frequentia Edd. ante Gronov.

VIII. cap. 23. J. Clericus.

NOTE

z Adortus [ad portas] sopitos] Non video quæ hic novandi causa Gronovio. Quid enim habet corrigendum, quod dicitur Nico, vigiles, sopitos ad portas, ex improviso obtruncasse? An melius se res habebit, si legeris adortus sopitos vigiles? immo redundabit participium adortus in eo qui obtruncasse narratur.

a Portula parte alia] Rhinopylam

Polyb. vocat hanc alteram portam, qua egredi et regredi solitus Philemenus, Portula. Gall. le guichet.

b Dimittit Tarentinos, et itinera quam maxime frequentia occupare jubet] Sic emendavit Gronov. ex Polybio, qui vicos, qui ad forum ferrent, expressit ; quod per itinera maxime frequentia reddere satis habuit Livius. Quæ hic Sigonius aliique augurantur referre supervacuum ducimus.

« IndietroContinua »