liæ Græciæque ora cum legionibus classibusque, quibus præerant, decretæ. Quinquaginta Græci cum legione una, centum Siculi cum duabus legionibus habebant naves. Tribus et viginti legionibus 7 Romanis eo anno bellum terra marique est gestum. 2. Principio ejus anni cum de literis L. Marcii referretur, res gestæ magnificæ senatui visæ: titulus honoris (quod, imperio non populi jussu, non ex auctoritate Patrum dato, 'Proprætor senatui,' scripserat) magnam partem hominum offendebat. Rem mali exempli esse, imperatores legi ab exercitibus, et solenne auspicatorum comitiorum in castra et provincias, procul ab legibus magistratibusque, ad militarem temeritatem transferri. Et, cum quidam referendum ad senatum censerent, melius visum differri eam consultationem, donec proficiscerentur equites, qui ab Marcio literas attulerant. Rescribi de frumento et vestimentis exercitus placuit: eam utramque rem eam utramque rem curæ fore senatui.'9 Ascribi autem, 'Proprætori L. Marcio,' non placuit; ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro præjudicato ferret. 10 Dimissis equitibus, de nulla re prius consules retulerunt, omniumque in unum sententiæ congruebant, agendum cum tribunis plebis esse, primo quoque tempore ad plebem ferrent, quem cum imperio mitti placeret in Hispaniam ad eum exercitum, cui Cn. Scipio imperator præfuisset. Ea res cum tribunis acta promulgataque est. Sed aliud certamen occupaverat animos. C. Sempronius Blæ Institutum solenne quo auspicato habebantur legitima comitia in urbe a magistratibus: id ægre ferebant traduci longe in provincias remotas, et in castra, ubi nec leges vigent, nec magistratus sunt, ut ibi a militibus temere ac per nimiam audaciam imperium deferretur. Ne Q. Marcius obtineret velut prajudicio senatus illud ipsum quod senatus deliberationi suæ reservaverat. -4 Reliquias Edd. ante Drak.-5 Sigonius vult Apulia.-6 Forte leg. ora, aut potius ora cum legionibus cet. dictum pro oræ et legiones classesque: decreta reposuit Glarean.' Rupert.-7 Mss. et Edd. ante Ald. XXXIII. leg. 8 Vet. lib. apnd Sigon. pro prætore.-9 Olim legebatur utramque rem eam NOTE • Promulgataque est] Id quidem publice propositum fuerat, sed non dum lata lex ea de re. sus" die dicta Cn. Fulvium, ob exercitum in Apulia amissum, in concionibus vexabat: 'multos imperatores temeritate atque inscientia 12 exercitum in locum præcipitem perduxisse' dictitans: neminem, præter Cn. Fulvium, ante corrupisse omnibus vitiis legiones suas, quam proderet. Itaque vere dici posse, prius eos perisse, quam viderent hostem; nec ab Hannibale, sed ab imperatore suo, victos esse. Neminem, cum suffragium ineat, satis cernere, cui imperium, cui exercitum permittat. Quid interfuisse inter Ti. Sempronium? 13 Cum ei servorum exercitus datus esset, brevi effecisse disciplina atque imperio, ut nemo eorum generis ac sanguinis sui memor in acie esset, præsidio sociis, hostibus terrori essent. Cumas, Beneventum, aliasque urbes eos velut e faucibus Hannibalis ereptas populo Romano restituisse.14 Cn. Fulvium Quiritium Romanorum exercitum, honeste genitos, liberaliter educatos, servilibus vitiis imbuisse. Ergo effecisse, ut feroces et inquieti inter socios, ignavi et imbelles inter hostes essent, nec impetum modo Poenorum, sed ne clamorem quidem sustinere possent. Nec Hercule mirum esse, milites in acie non stetisse,15 h cum primus omnium imperator fu cura fore.-10 Al. ferrent.-11 Blesus al.-12 Multa imperatorem temeritate atque inscitia al. Quidam imperatoris. Put. multo imperatores.-13 'Sunt qui malint scribi vel, Quid interfuisse inter hunc et T. Sempr. vel, Quid interfuisse hunc et T. Sempr. vel, Quid interfuisse inter hunc et inter T. Sempr. Sed ellipsin inter hunc non respuit fortasse loquendi usus et brevitas.' Doering. NOTE e Multos imperatores] Hanc lectionem exigere videntur sequentia, ut comparatio instituatur inter Cn. Fulvii et aliorum ducum culpam. Eam Gron. eruit ex Puteano meliore, ubi mullo imperatores, cum vulgo legeretur multa imperatorem temeritate atque inscitia, et in scriptis plerisque esset multa imperatoris temeritate atque inscientia. 1 Quid interfuisse inter Ti. Sempronium] Hic ellipsin notandam monet Sigon. subintelligendum enim est in ter Cn. Fulvium et Cn. Sempronium. Sed nihil deerit, si scripturam unins e Palatinis codicibus sequamur, qui teste Gronovio habet, quid interfuisse inter hunc et Tib. Sempronium: quod malim, quam quod Gronov. idem subjicit, quid interfuisse hunc et Tib. Sempronium: quanquam hujus quoque loquendi formæ exemplum affert, hoc pater ac dominus interest.' Cumas, Beneventum] Sic restituit ex Puteano Gronov. Editum fuerat, cum ad Beneventum. geret. Magis mirari se, aliquos stantes cecidisse, et non omnes comites Cn. Fulvii fuisse pavoris ac fugæ. C. Flaminium,' L. Paullum, L. Postumium, Cn. ac P. Scipiones cadere in acie maluisse, quam deserere circumventos 16 exercitus. Cn. Fulvium prope unum nuntium deleti exercitus Romam redisse. Facinus indignum esse, Cannensem exercitum, quod ex acie fugerit, in Siciliam deportatum, ne prius inde dimittatur, quam hostis ex Italia decesserit, et hoc idem in Cn. Fulvii legionibus nuper decretum: Cn. Fulvio fugam ex prælio, ipsius temeritate commisso, impunitam esse et eum in ganea lustrisque, ubi juventam egerit, senectutem acturum: milites, qui nihil aliud peccaverint, quam quod imperatoris similes fuerint," relegatos prope in exilium, ignominiosam pati militiam. Adeo imparem libertatem Romæ diti ac pauperi, honorato atque inhonorato esse.' 3. Reus ab se culpam in milites transferebat: 'Eos ferociter pugnam poscentes productos in aciem, non eo, quo voluerint, (quia serum diei fuerit,) sed postero die, et tempore et loco æquo instructos, seu famam, seu vim hostium non sustinuisse. Cum effuse omnes fugerent, se quoque turba ablatum; ut Varronem Cannensi pugna, ut multos alios imperatores. Qui autem solum se restantem prodesse rei publicæ, nisi si mors sua remedio publicis cladibus futura esset, potuisse? 18 Non se inopia commeatus,' non in loca iniqua incaute deductum, non agmine inexplorato 14 Cum ad Beneventum .... restituisset.—15 ' Verba non stetisse absunt ab omnibus Mss. unde Gron. non male conj. Non, Hercle, mirum cessisse milites in acie.' Rupert.-16 Quam deserere circumventos hostibus suos exercitus al. -17 J. F. Gron. suspicatur legendum, milites qui nihil aliud quam imperatoris similes fuerint. 18 Al. Quid autem .... potuisse.-19 Multo concinnior esset oratio si vel verbum aliquod post commeatus, exempli gratia, pressum, interclusum posi NOTE h Milites in acie non stetisse] Desunt in optimis Mss. verba duo ultima: sensus tamen ea desiderat. disse Flaminium ad Thrasymenum lacum, Paulum ad Cannas, Postumium in Gallia Citeriore, Scipiones fratres in Hispania. Livius. C. Flaminium] Jam vidimus ceci- 7 C euntem insidiis circumventum. Vi aperta, armis, acie victum: nec suorum animos, nec hostium, in potestate habuisse. Suum cuique ingenium audaciam aut pavorem facere.' Bis est accusatus, pecuniaque anquisitum. Tertio, testibus datis, cum, præterquam quod omnibus probris onerabatur, jurati permulti dicerent, fugæ pavorisque initium a prætore ortum; ab eo desertos milites, cum haud vanum timorem ducis crederent, terga dedisse: tanta ira accensa est, ut capite anquirendum concio succlamaret. De eo quoque novum certamen ortum. Nam, cum tribunus 20 bis pecunia anquisisset, tertio capitis se anquirere diceret; tribuni plebis appellati, college,' negarunt,se in mora esse, quo minus, quod ei more majorum permissum esset, seu legibus, seu moribus mallet, anquireret, quoad vel capitis, vel pecuniæ judicasset privato.' Tum Sempronius, 'perduellionist se judicare Cn. Fulvio," dixit, diem que comitiis ab C. Calpurnio prætore Urbis petit. Inde alia spes ab reo tentata est: si adesse in judicio Q. Fulvius. frater posset, florens tum et fama rerum gestarum, et propinqua spe Capuæ potiundæ. Id cum per literas" miserabiliter pro fratris capite scriptas petisset Fulvius, ne m • Fulvium non frustra timere. Damnari privatum curasset. d Latum ad populum de mulcta ei dicenda. Capitale judicium agi debere. Reum perduellionis se dicere Cn. Fulvium, sive majestatis crimen ei inferre. tum, vel rò non ante in omissum fuisset.' Doering.—20 Vox tribunus in quibus. dam Mss. omittitur.-1 Al. tribuni plebis appellati cum collega negarent. Pet. Men. Voss. Andreas, appellati cum lege negarunt.—2 Al. si adesse judicio, NOTE Tribuni plebis appellati] Ab Cn. nempe Fulvio, qui ad collegium tribunorum provocavit. 1 Collegæ negarunt] Tribuni scilicet plebis, quorum collega C. Sempronius accusator. + Perduellionis] De perduellione vide dicta ad lib. 1. c. 26. J. Clericus. m Diemque comitiis ab C. Calpur nio] Ita Sempronins tribunus plebis personam accusatoris induit, ut non jam apud plebem, sed apud populum, majestatis crimen inferat Fulvio, quasi populi Romani majestatem minuerit, exercitu hostibus velut prodito. Id cum per literas] Petebat Q. Fulvius proconsul, ut sibi liceret fratris in judicio defendendi causa Romam ab obsidione Capuæ venire. Quod negatum. gassentque Patres e re publica esse, abscedi a Capua; postquam dies comitiorum aderat, Cn. Fulvius exulatum Tarquinios abiit. Id ei justum exilium esse, scivit plebs. Ob 4. Inter hæc vis omnis belli versa in Capuam erat. sidebatur tamen acrius, quam oppugnabatur: nec aut famem tolerare servitia ac plebs poterant, aut mittere nuntios ad Hannibalem per custodias tam arctas. Inventus est Numida, qui, acceptis literis, evasurum se professus, ut promissum præstaret, per media Romana castra nocte egressus, spem accendit Campanis, dum aliquid virium superesset, ab omni parte eruptionem tentandi. Ceterum in multis certaminibus equestria prælia ferme prospera faciebant: pedites superabantur. Sed nequaquam tam lætum vincere, quam triste vinci ulla parte erat ab obsesso et prope expugnato hoste. Inita tandem ratio est, ut, quod viribus deerat, arte æquaretur. Ex omnibus legionibus electi sunt juvenes, maxime vigore ac levitate corporum veloces eis parmæ breviores, quam equestres, et septena jacula quaternos longa pedes data, præfixa ferro, quale hastis velitaribus Pinest. Eos singulos in equos suos accipientes equites assuefecerunt, et vehi post sese, et desilire perniciter, ubi signum datum esset. Postquam assuetudine quotidiana satis intrepide visum est fieri, in campum, qui medius inter castra murumque erat, adversus instructos Campanorum equites processerunt; et, ubi ad conjectum teli ventum est, signo dato velites desiliunt. Pedestris inde i Pedestri certamine Campani vincebantur a Romanis. omisso in.-3 Pro postquam in Editt. quibusdam priusquam. 4 Al. Inventus est tandem quidam Numida. Pall. et Voss. inventus est autem Numida quidam; etiam Vet. lib. apud Sigon. Numida quidam.-5 Pro pedites præter necessitatem J. F. Gron. tentat pedite.' Doering.-6 Quidam codd. NOTE • Inita tandem ratio est] A Romanis inventa via qua equestri prælio superiores fierent. P Hastis velitaribus] Tria ferme genera hastarum: aliæ velitares, seu jaculatoriæ,quæ manu eminus jacieban tur: aliæ graviores longioresque, quæ manu haud mittebantur, sed cominus vibrabantur ad ictum sæpius inferendum, qualis nunc apud nos in usu : tertium genus erat majorum, quæ machinis emittebantur. |