15

præcedentes Sosis Syracusanus et Mericus Hispanus; quorum altero duce nocturno Syracusas introitum erat, alter Nasum, quodque ibi præsidii erat, prodiderat. His ambobus civitas data et quingena 's jugera agri. Sosidi in agro Syracusano, qui aut regius, aut hostium populi Romani fuisset, et ædes Syracusis cujus vellet eorum, in quos belli jure animadversum esset: Merico Hispanisque, qui cum eo transierant, urbs agerque in Sicilia ex iis, qui a populo Romano defecissent, jussa dari. Id M. Cornelio 16 mandatum, ut, ubi ei videretur, urbem agrumque eis assignaret. In codem agro Belligeni,178 per quem illectus ad transitionem Mericus erat, quadringenta jugera agri decreta. Post profectionem ex Sicilia Marcelli, Punica classis octo millia peditum, tria Numidarum equitum exposuit. Ad eos Murgantinæ desciverunt terræ.18 h Secu

doctius quam fuere, quod Aldus substituit.' Rupert.-15 Al. quingenta.— 16 'Glareanus leg. P. Cornelio, et Publium Cornelium Lentulum intelligit, qui prætor ante fuerat.' Sigon.-17 Put. Men. optimus Etruscorum, Barberinus, Vossianus: Id M. C. m. u. u. e. v. u. a. e. assignaret in eodem agro Syracusano, qui aut regius aut hostium populi Romani fuisset, et ædes Syracusis cujus vellet eorum in quos belli jure animadversum esset. In eodem agro Belligeni cet. Quæ a vulgatis absunt, et videntur quidem ex superioribus inculcata, eoque aliis librariis spreta fnisse: quia tamen in optimis tantum libris reperiebantur, monere de eo volni, ne, si cui secus videretur, fidem nostram accusaret.' J. F. Gron.-18 Leg. Murgantini, et del. vox importuna terræ, quam quidam Mss. ignorant; Gron. In Mss. vero plerisque legitur ad eos Murgenia terræ secuta. Hinc Jac. Gron. conj. Ad eos Murgenia (f. Murgentia) et Enna s.

NOTE

Urbem agrumque eis assignaret. In eodem agro Belligeni] Reg. cum Put. aliisque, post assignaret subjicit continenter in eodem agro Syracusano, repetitque qui aut regius, aut hostium, &c. ac deinde, in eodem agro Belligeni. Et potuit hæc fuisse forma senatusconsulti. Errorem tamen li. brariorum in his iterum scribendis intervenisse suadent non pauca: præsertim vero quod M. Cornelio mandatum dicitur ut urbem agrumque Merico, eumque secutis Hispanis assignet, nempe extra Syracusas: deinde ut Syracusis ædes dentur, ni

mirum unæ, unius scilicet ex damnatis cujus vellet M. Cornelius, quæ unius domus, hominis unius non tot hominum, merces conveniens esset.

h Murgantina desciverunt terræ] In editis scriptisque compluribus est ad eos Murgeniæ terræ. Secutæ, &c. Forte pro Murgentiæ: a Murgentio, seu Murgantia, oppido Catanensis agri ad ostia Symæthi amnis, qui nunc Jaretta: a Morgetibus populis veteribus, ut videtur, appellato. Hod. locus Murgo, Fazello teste. Sic igitur Murgentia terræ Livio, ut Murgentinus ager' Ciceroni. Nec male

i

tæ defectionem earum 19 Hybla et Macella* sunt, et ignobiliores quædam aliæ. Et Numidæ, præfecto Mutine, vagi per totam Siciliam, sociorum populi Romani agros urebant. Super hæc exercitus Romanus iratus, partim quod cum imperatore non devectus ex provincia esset, partim quod in oppidis hybernare vetiti erant, segni fungebantur militia: magisque eis auctor ad seditionem, quam animus, deerat. Inter has difficultates M. Cornelius prætor et militum animos, nunc consolando, nunc castigando, sedavit, et civitates omnes, quæ defecerant, in ditionem 20 redegit; atque ex his Murgantiam Hispanis, quibus urbs agerque debebatur, ex senatus consulto attribuit.

22. Consules, cum ambo Apuliam provinciam haberent, minusque jam terroris a Pœnis et Hannibale esset, sortiri jussi Apuliam Macedoniamque provincias. Sulpicio Macedonia evenit, isque Lævino successit. Fulvius, Romam

..........

Henna: (sc. defecere, quod e seqq. intell.)' Rupert.—19 Eorum Crev.— 20 Al. in deditionem.-1 Sic distinguit Crev. quibus urbs agerque debebatur ex senatus consulto, attribuit. Pro attribuit olim legebatur tribuit.

NOTE

terras, id est, oppida ejus agri ait Noster, ut Glar. observat, non Murgantiam, quia urbs antea ad Pœnos defecerat, ut priore libro habetur. Sed deest verbum ad quod referantur hæ terræ: quod nomen unus e Palat. codd. ignorat apud. Gron. Irrepserit forte loco postremarum syllabarum verbi descivere, aut defecere, scrip. seritque Livius, ad eos Murgen. descivere, id est, Murgentini. Non enim facile adducor, ut illud Murgenia intelligendum putem de alia urbe Siciliæ Morgyna, quæ et Mergana, ad Himeram septemtrionalem (vul. Termini fl.) sita, inter Cratam et Nebrodes Montes, quæ nunc quoque Murguna in Mazarensi tractu. Hæc enim urbs Mediterranea longius ab ora distat, quam ut Punicæ classis adventu multum commoveri potuerit,

2

comitiorum causa arcessitus, cum comitia consulibus rogandis haberet, prærogativa Veturia juniorum' declaravit T. Manlium Torquatum et T. Otacilium. Manlius, qui præsens erat, gratulandi causa cum turba coiret, nec dubius esset consensus populi, magna circumfusus turba ad tribunal consulis venit, petitque, ut pauca sua verba audiret, centuriamque, quæ tulisset suffragium, revocari juberet. Erectis omnibus expectatione, quidnam postulaturus esset, oculorum valetudinem excusavit. 'Impudentem et gubernatorem et imperatorem esse, qui, cum alienis oculis ei omnia agenda sint, postulet sibi aliorum

2 Olim legebatur centuria.—3 ' Cum sequatur, ut ... audiret, putes Livium scripsisse, petiitque; sed sæpius post præsens historicum imperfectum conjunctivi poni solet.' Doering.-4 Omnes scripti post rò sibi inserunt vocem

NOTE

1 Prærogativa Veturia juniorum] Ita Mss. habent cum Sigon. Vulgo scribitur, prærogativa centuria juniorum. Sed parum interest centuria nominetur, an tribus. Nam ex iis quæ Livius habet lib. I. c. 43. et ex eo quod a Cicerone pro Planc. dicitur 'centuria pars tribus esse,' Octav. Pantagathus (apud Ant. Augustinam, qui citatur a Fulvio Ursino in notis ad laudatum Livii locum) conjicit nomina centuriarum nominibus tribuum explicari posse: unde hoc loco Veturia juniorum, centuria est tribus Veturiæ, in qua etiam fuit Veturia seniorum. Et lib. xxvII. c. 6. ubi Galeria quoque juniorum centuriæ quoque nomen est; quæ prærogativa fuisse dicitur comitiorum centuriatorum. Itaque ex ejus sententia prima classis constabat triginta quinque centuriis equitum, (nisi forte hi quo. que in seniores ac juniores divisi,) et præterea triginta quinque peditum juniorum centuriis, totidem seniorum peditum. Secunda classis parem habuit numerum centuriarum tum seniorum peditum, tum juniorum; equites

nullos. Sic tertia, quarta, et quinta classis. Fiunt centuriæ 385. Singulæ centuriæ distinguuntur nominibus tribuum. Primæ ergo classis Palatina equitum centuria (quæ si duplex fuit, alia fuit Palatina equitum seniorum, alia equitum juniorum): præterea peditum Palatina juniorum, et peditum Palatina seniorum. Sic Suburrana equitum, Suburrana peditum, seniorum et juniorum, &c. Sic ceteræ centuriæ primæ classis ex tribuum nominibus: rursus secundæ classis peditum Palatina juniorum, Palatina seniorum; Suburrana seniorum, Suburrana junioruin: eademque ratione centuriæ ac tribus sequentium classium. Qua ratione patet tribus ad comitia centuriata posterioris temporis pertinuisse, licet initio non pertinerent, ut Livius ait d. lib. 1. Hac etiam de causa centuriæ sæpe tribus appellantur, utpote tribuum partes, ut jam diximus: plura ibi vide hac de re, ubi et de prærogativa. Ex his corrigi poterunt quæ supra ad lib. 1. c. 43. dicta sunt.

6

capita ac fortunas committi. Proinde, si videretur, et redire in suffragium Veturiam juniorum juberet, et meminisset in consulibus creandis belli, quod in Italia sit, temporumque rei publicæ. Vixdum requiesse aures a strepitu et tumultu hostili, quo paucos ante menses assederint 7 prope moenia Romana.' Post hæc cum centuria frequens succlamasset, nihil se mutare sententiæ, eosdemque consules dicturos esse;' tum Torquatus, 'Neque ego vestros,' inquit, 'mores consul ferre potero, neque vos imperium meum. Redite in suffragium, et cogitate bellum Punicum in Italia et hostium ducem Hannibalem esse.' Tum centuria, et auctoritate mota viri, et admirantium circa fremitu, petit a consule, ut Veturiam seniorum citaret: Velle se cum majoribus natu colloqui, et ex auctoritate eorum consules dicere.' Citatis Veturiæ senioribus, datum secreto in Ovili cum his colloquendi tempus. Seniores de tribus consulendum dixerunt esse, duobus jam plenis honorum, Q. Fabio et M. Marcello, et, si utique novum aliquem adversus Poenos consulem creari vellent, M. Valerium Lævinum 10 egregie adversus Philippum regem terra marique res gessisse. Ita de tribus consultatione data, senioribus dimissis, juniores suffragium ineunt. M. Claudium Marcellum, fulgentem tum Sicilia domita, et M. Valerium absentes consules dixerunt." Auctoritatem

m

post. Forte, sibi oculatorum.' J. F. Gron.-5 Immo et meminisse sc. Veturiam. Jac. Gron. Id probant Duk. et Drak. sed nec vulgatum damnant, et tam meminisset, quam redire ad centuriam referunt et ad juberet, ut Livius constructionem ejus variaverit, quemadmodum VII. 35. x. 43. xxiv. 10. xxv. 15. xxix. 14. xxxII. 11. XLI. 39.' Rupert, Probat etiam Doering. -6 Al. requiescere.-7' Asserint vel usserint cod. Pal. unde Crev. conj. sonuerint, et Doering. concusserint vel concussa sint prope (fere) mænia R.' Rupert. -8 In Edd. ante Gron. Neque vestros.-9 Plures Mss. petiit.-10 Sic pro vulg. et Lavino, qui gessisset.—11 Absentem consules dixerunt. Recte Sigo

NOTE

m In Ovili] Nomine Ovilis intelli. gitur septum cancellis clausum, intra quod per pontem ingrediebantur cives cujusque centuriæ, vel tribus, suffragium dicturi, ut Gruchius lib. 1. de comitiis Rom. explicat, aliique.

Ovilis autem nomen ex similitudine deductum, quam habuit locus comitiorum cum septo, quo includuntur extra hyemem pernoctantes oves, ad stercorandos agros.

prærogativæ omnes centuriæ secutæ sunt. Eludant 12 nunc antiqua mirantes. Non equidem, si qua sit sapientium civitas, quam docti fingunt magis, quam norunt, aut principes graviores temperantioresque a cupidine imperii, aut multitudinem melius moratam censeam fieri posse. Centuriam vero juniorum seniores consulere voluisse, quibus imperium suffragio mandaret, vix ut verisimile sit, parentum quoque hoc sæculo vilis levisque apud liberos auctoritas fecit.'

23. Prætoria inde comitia habita. P. Manlius Vulso '3 et L. Manlius Acidinus et C. Lætorius et L. Cincius Alimentus creati sunt. Forte ita incidit, ut comitiis perfectis nuntiaretur, T. Otacilium, quem T. Manlio, nisi interpellatus ordo comitiorum esset," collegam absentem daturus fuisse videbatur populus, mortuum in Sicilia esse. Ludi Apollinares et priore anno fuerant, et, eo anno ut fierent, referente 14 Calpurnio prætore, senatus decrevit, ut in perpetuum voverentur. Eodem anno prodigia aliquot visa nuntiataque sunt. In æde Concordiæ Victoria, quæ in culmine erat, fulmine icta decussaque, ad Victorias, quæ in antefixis erant,' hæsit, neque inde procidit. Et Anag

• Existant nunc quicumque eos derident, qui vetera præferunt præsentibus: ego sane inducere in animum nequeo, si aliqua civitas reperiretur, cujus omnes cives philosophi ac sapientes essent, (cujus quidem speciem docti homines animo et cogitatione efformant potius quam revera cognoscunt,) futurum ut in ea invenirentur, aut optimates majori gravitate ac minori imperandi cupidine, aut etiam plebs melioribus prædita moribus: nunc autem hujus ætatis mores, quibus ipsi liberi etiam parentum suorum auctoritatem sequi dedignantur, effecere ut vix credibile sit priscis temporibus centuriam totam juniorum tantum obsequii senioribus suis detulisse, ut nonnisi illis consultis uti voluerit potestate mandandi per suffragia sua consularis imperii.

́nius, absentes consules dixerunt, confirmantque consensu scripti nostri, quo. rum antiquissimi, absentis.' J. F. Gron.-12 Rupert. conj. eludantur.

13 In Edd. ante Gron. P. Manlius Volso; et mox Lectorius et Alimentius. -14 Al. repente.-15 Olim legebatur, quæ in ante fixæ erant. 'Lipsius, in

NOTE

■ Nisi interpellatus ordo comitiorum esset] A T. Manlio Torquato.

• Ut in perpetuum voverentur] Intellige ita; ut nempe eo anno fierent, ut etiam in perpetuum voverentur.

P Quæ in antefixis erant] Parum re. fert, an cum Gronov. legas in antefixis, an cum Lipsio in antefixo. Erant autem antefixa auctore Festo, quæ ex opere figulino tectis affigebantur