C. Sallusti Crispi Coniuratio Catilinae

geret. alii Tarquinium a Cicerone inmissum aiebant, ne 8 Crassus more suo suscepto malorum patrocinio rem publicam conturbaret. ipsum Crassum ego postea praedi- 9 cantem audiui, tantam illam contumeliam sibi ab Cice5 rone inpositam.

Sed isdem temporibus Q. Catulus et C. Piso [neque pre- 49 cibus] neque pretio neque gratia Ciceronem inpellere potuere, uti per Allobroges aut alium indicem C. Caesar falso nominaretur. nam uterque cum illo grauis inimicitias ex- 2 10 ercebat: Piso oppugnatus in iudicio pecuniarum repetundarum propter cuiusdam Transpadani supplicium iniustum, Catulus ex petitione pontificatus odio incensus, quod extrema aetate, maxumis honoribus usus, ab adulescentulo Caesare uictus discesserat. res autem oportu- 3 15 na uidebatur, quod is priuatim egregia liberalitate, publice maxumis muneribus grandem pecuniam debebat. sed ubi consulem ad tantum facinus inpellere nequeunt, 4 ipsi singillatim circumeundo atque ementiendo quae se ex Volturcio aut Allobrogibus audisse dicerent magnam 20 illi inuidiam conflauerant, usque eo ut nonnulli equites Romani, qui praesidi causa cum telis erant circum aedem Concordiae, seu periculi magnitudine seu animi

6. Prisc. II p 539 K. 'queo quiui' uel 'quiï'

Catilinario: sed neque pretio neque gratia inpelli quiuit.

Sallustius in

Cf Dict.

I 18 per idem tempus Lycius Sarpedon neque pretio neque gratia Phalidis

Ηγ

illici quiuit.

I aiebat ex agebat P aiebant ex agebant P2 NM2
4 a cicerone Brisn

p1 p2p4

3 post 5 paratam (impositam ss)

6 neque precibus neque gratia neque pretio XNKM2T n. precibus n. pretio n. gratia 7 n.gratia n.

(proemio pro pretio) Isne precibus n. pretio Hm

per alium [P1] BP1NK

rell

oppugnatus ex adpugnantis P

in ante iud. om n 13 in extrema B

12 post petitione ras circ. 7 litt. P 15 libertate PBKHDMFln (liberal corr uel ss DM) 18 singilatim p1p2p4 singulatim [P]KH7 singillatim rell cueundo K mentiendo KHTMFS 20 usque adeo p1p1Ï' (eo corr T)

cir

ea quae B 21 circa KH†

mobilitate inpulsi, quo studium suum in rem publicam clarius esset, egredienti ex senatu Caesari gladio minita

rentur.

Dum haec in senatu aguntur, et dum legatis Allobrogum et T. Volturcio, conprobato eorum indicio, praemia 5 decernuntur, liberti et pauci ex clientibus Lentuli diuorsis itineribus opifices atque seruitia in uicis ad eum eripiendum sollicitabant, partim exquirebant duces multitudinum, qui pretio rem publicam uexare soliti erant. 2 Cethegus autem per nuntios familiam atque libertos suos, 10 lectos et exercitatos, orabat [in audaciam], ut grege facto 3 cum telis ad sese inrumperent. consul ubi ea parari cognouit, dispositis praesidiis ut res atque tempus monebat, conuocato` senatu refert, quid de iis fieri placeat, qui in custodiam traditi erant. sed eos paulo ante frequens 15 4 senatus iudicauerat contra rem publicam fecisse. tum D. Iunius Silanus primus sententiam rogatus, quod eo tempore consul designatus erat, de iis, qui in custodiis tenebantur, et praeterea de L. Cassio, P. Furio, P. Vmbreno, Q. Annio, si deprehensi forent, supplici- 20 um sumendum decreuerat; isque postea permotus oratione C. Caesaris pedibus in sententiam Ti. Neronis iturum se dixit, quod de ea re praesidiis additis referendum censu

22. Charis. I p 215 K. 'pedibus' aduerbialiter stius: pedibus in sententiam.

I nobilitate B[K]HM2T[D]s dium eorum M2 (exp et suum ss) T Io liberos KM2Tne

studio (um ss) 1

2 gla||dio 1
II electos P4NK

et ss P exercitatosque H

runtur n
lectos et om s
bellum ss pl exercitos K

ut om m

et Sallu

stu4 ge

exercitatos] ad

in audaciam 2' secl Dietsch

cognouit parari 1 15 custodia p1P4H silanus

12 cum ad sese telis p2 14 facere placeat M2T (fieri ss) Dnme 17 D iunius (oblitt ucius ss) 1 P (ex salinus) P1 Nle sillanus uel syllanus rell P2M2

16 tunc n

19 in custodia Hr

primum ex- mus

p. umbreno p. furio e

abditis Q' (re

23 qui de ea P1p4 (ex quid) F (sed aliquid eras) motis ss p1 ad ss B corr M2 d ss m)

erat. sed Caesar, ubi ad eum uentum est, rogatus sententiam a consule huiusce modi uerba locutus est:

'Omnis homines, patres conscripti, qui de rebus dubiis 51 consultant, ab odio, amicitia, ira atque misericordia ua5 cuos esse decet. haud facile animus uerum prouidet, ubi 2 illa officiunt, neque quisquam omnium lubidini simul et usui paruit. ubi intenderis ingenium, ualet; si lubido pos- 3 sidet, ea dominatur, animus nihil ualet. magna mihi co- 4 pia est memorandi, patres conscripti, quae reges atque 10 populi ira aut misericordia inpulsi male consuluerint, sed ea malo dicere, quae maiores nostri contra lubidinem animi sui recte atque ordine fecere. bello Macedonico 5 quod cum rege Perse gessimus, Rhodiorum ciuitas magna atque magnifica, quae populi Romani opibus creuerat, 15 infida et aduorsa nobis fuit. sed postquam bello confecto de Rhodiis consultum est, maiores nostri, ne quis diuitiarum magis quam iniuriae causa bellum inceptum diceret, inpunitos eos dimisere. item bellis Punicis omnibus, 6

3. Charis. I p 139 K. 'omnes' Sallustius in Catilina: omnes P. C. qui de rebus dubiis consultant ab odio, amicitia i. a. m. u. d. Seru, ad Geo. II 499 'aut doluit miserans inopem aut inuidit habenti' Sallustius etiam in Catilinae Bello ait: omnes homines, qui de rebus dubiis consultant, ab odio, amicitia, ira atque misericordia uacuos esse decet. nam animus haud facile uerum prouidet, ubi illa officiunt. Arus. VII p 460 K. 'consulit de hac re', Sal. Catil.: qui de rebus dubiis consulant. Arus. VII p 514 K. 'uacuus ab hac re', <Sal. Catil.>:

ab odio, amicitia, ira, misericordia uacuum esse decet.
9. Arus. VII p 459 K. 'consulo illam rem',
quae reges atque populi male consuluerint.

et Sal. Catil.:

3 0 patres B

9 p. c. SS IIN om Knme [m]e

quae V[PP2]'m qui X[K]M2Tlsn

reges aut populi P47 populi atque reges M2Tnme

cum saepe Carthaginienses et in pace et per indutias multa 'nefaria facinora fecissent, numquam ipsi per occasionem talia fecere; magis quid se dignum foret, quam quid 7 in illos iure fieri posset, quaerebant. hoc item uobis prouidendum est, patres conscripti, ne plus apud uos ualeat P. Lentuli et ceterorum scelus quam uestra dignitas, neu ma8 gis irae uestrae quam famae consulatis. nam si digna poena pro factis eorum reperitur, nouom consilium adprobo; sin magnitudo sceleris omnium ingenia exuperat, his utendum censeo, quae legibus conparata sunt.

ΙΟ

Plerique eorum, qui ante me sententias dixerunt, conposite atque magnifice casum rei publicae miserati sunt. quae belli saeuitia esset, quae uictis acciderent, enumerauere: rapi uirgines, pueros; diuelli liberos a parentum conplexu; matres familiarum pati quae uictoribus conlu- 15 buissent; fana atque domos spoliari; caedem, incendia fieri; postremo armis, cadaueribus, cruore atque luctu om10 nia conpleri. sed, per deos inmortalis, quo illa oratio pertinuit? an uti uos infestos coniurationi faceret? scilicet, quem res tanta et tam atrox non permouit, eum oratio 20

14. Augustin. ciu. D. I. 5 quem morem etiam Cato, sicut scribit Sallustius, nobilitatae ueritatis historicus, sententia sua, quam de coniuratis in senatu habuit, commemorare non praetermittit: rapi uirgines, pueros, diuelli liberos a parentum complexu, matres familiarum pati quae uictoribus conlibuisset, fana adque domos spoliari, caedem, incendia fieri; postremo armis, cadaueribus, cruore adque luctu omnia compleri.

I et ante in pace om P1 P2M2Tm quam quod HMF

V[P1]

3 facere K

6 neue

4 iure in illos D iure om 1 7 magis irae ex magistratui p1 9 si magnitudo B ingenium P 10 his om P horiis (his ss) pl

20 permouet V[X] permouit Q'

faceret ex fieret P facerent p1 (ret corr) NKTe faceret M2

accendet.

non ita est. neque cuiquam mortalium iniuriae II suae paruae uidentur, multi eas grauius aequo habuere. sed alia aliis licentia est, patres conscripti. qui demissi 12 in obscuro uitam habent, si quid iracundia deliquere, pau5 ci sciunt, fama atque fortuna eorum pares sunt; qui magno imperio praediti in excelso aetatem agunt, eorum facta cuncti mortales nouere. ita in maxuma fortuna minu- 13 ma licentia est; neque studere,. neque odissę, sed minume irasci decet; quae apud alios iracundia dicitur, ea in im- 14 10 perio superbia atque crudelitas appellatur. equidem ego 15 sic existumo, patres conscripti, omnis cruciatus minores quam facinora illorum esse. sed plerique mortales postrema meminere, et in hominibus inpiis sceleris eorum obliti de poena disserunt, si ea paulo seuerior fuit.

D. Silanum, uirum fortem atque strenuum, certo scio 16 quae dixerit studio rei publicae dixisse, neque illum in tanta re gratiam aut inimicitias exercere: eos mores eamque modestiam uiri cognoui. uerum sententia eius mihi 17 non crudelis (quid enim in talis homines crudele fieri po20 test?) sed aliena a re publica nostra uidetur. nam profec- 18

IO. Cledon. V p 73 K. 'equidem' alii dicunt hanc habere significationem 'ego quidem', sed melius iuxta Sallustium intellegendum 'quidem', ut compositum sit 'equidem'. Prisc. III p 103 K. et hoc usus etiam auctorum approbat, qui 'equidem' praepositiua 'ego' subiungunt, ut Sallustius in Catilinario: equidem ego sic existimo, patres conscripti, omnes cruciatus.

I accendit V[P]P2 (ant ss) M2 accendet rell

demissi|| (s eras) pl

3 aliis alia P2s

4 uitam habent XNKls (agunt ss

IIP2N corr K) uitam agunt VBľnme (habent ss BTm) dereliq (re ss) 1