2 bant. postea uero quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii et Athenienses coepere urbis atque nationes subigere, lubidinem dominandi causam belli habere, maxumam gloriam in maxumo imperio putare, tum demum periculo atque negotiis conpertum est in bello pluru-5 3 mum ingenium posse. quod si regum atque imperatorum animi uirtus in pace ita ut in bello ualeret, aequabilius atque constantius sese res humanae haberent, neque aliud alio ferri neque mutari ac misceri omnia cerneres. 4 nam imperium facile iis artibus retinetur, quibus initio IO 5 partum est. uerum ubi pro labore desidia, pro continentia et aequitate lubido atque superbia inuasere, fortuna 6 simul cum moribus inmutatur. ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur. 7 Quae homines arant, nauigant, aedificant, uirtuti 15 8 omnia parent. sed multi mortales, dediti uentri atque Sallu 4. Non. p 364.17 M. 'periculum' experimentum stius in Catilinae Bello: tunc uero periculo atque negotiis conpertumst. 9. Cf Sulp. Seu. chron. II 51.9 cum omnia turbari ac misceri cernerentur. 12. Non. Þ 526.26 M. omnipotens fortuna esse desiuit; quod Sallustius mire: fortuna simul cum moribus inmutatur. 16. Prisc. III p 233 K. Sallustius quoque hoc comprobat dicens: sed multi mortales dediti uentri atque somno indocti incultique uitam sicuti peregrinantes transiere. Seru. ad Geo. I 3 cultum hic habitudinem corporis significat - alias ad animum refertur, ut Sallustius: indocti incultique uitam sicuti peregrinantes transigere. Idem ad Aen. alii ad animum referunt, ut Sallu VIII 316 'neque cultus erat stius: indocti incultique. 12 aequalitate (aequitate ss) D aequalitate M aequabilitate M2 (ex 13 cum |||oribus (m eras) B cum moribus simul HD aequitate) F simul ss M nes n e 14 transfertur ex transferuntur p1 15 qui om omnes plerique codd erant pl (corr) N (a ss) uentre P (corr) 16 parant N somno, indocti incultique uitam sicuti peregrinantes transiere; quibus profecto contra naturam corpus uoluptati, anima oneri fuit. eorum ego uitam mortemque iuxta aestumo, quoniam de utraque siletur. uerum e- 9 5 nimuero is demum mihi uiuere atque frui anima uidetur, qui aliquo negotio intentus praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit. sed in magna copia rerum aliud alii natura iter ostendit. pulchrum est bene facere rei 3 publicae, etiam bene dicere haud absurdum est; uel pace IO uel bello clarum fieri licet; et qui fecere, et qui facta aliorum scripsere, multi laudantur. ac mihi quidem, tam- 2 I. Non. p 419.22 M. 'uitam' manifestum a uiuendo dictam. Sallustius in Catilinae Bello: uitam sicuti peregrinantes transiere. Don. ad Phor. IV 2.15 'hunc adoriar hospitem' astute hospitem de eo qui superuenit, nomen aptum imprudenti rerum atque alieno ab earum scientia. Sallustius: uitam sicuti peregrinantes transiere [transierunt O transigere vell]. 3. Prisc. III p 44 K. 'iuxta' -, quando uero uerbo per se coniungitur, aduerbium id esse existimant, ut Sallustius in Catilinario: horum ego uitam mortemque iuxta aestimo. 4. Prisc. III p 102 K. 'uero' stius ostendit in Catilinario: completiuam esse etiam Salluuerum enim uero is demum mihi uiuere uerum et frui anima uidetur. Ibd. p 157 Sallustius in Catilinario: enim u. i. d. m. u. atque f. a. u. Ibd. p 287 item. Ibd. p 236 u. e. u. i. d. m. u. ac f. a. u. 6. Non. p 309.28 M. 'facinus' factum. Sallustius in Catilinae Bello: qui aliquo negotio intentus praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit. Arus. VII p 488 K. 'intentus illa re', Sal. Catil.: qui aliquo negotio intentus. II. Gell. IV 15.1 nonnulla tamen uideri possunt non indigna reprehensione, quale illud in Catilinae historia repertum est quod habeat eam speciem quasi parum attente dictum. uerba Sallustii haec sunt: ac mihi quidem, tametsi hautquaquam par gloria sequitur scriptorem et aucto I atque inculti (uel que ss) B 2 transiere KM2 (g ss) me transire (transegere ss) pl transigere N (g lin. transuersa oblitt) F transegere rell 3 eorum ergo uitam I' (— T) 4 utroque I uitamque p2 mortem enimuerum P (corr) 6 atque artis N bonae 8 rei p. bene facere M2T 9 obsurdum Te 5 atque anima frui M2MF artis I 3 etsi haudquaquam par gloria sequitur scriptorem et actorem reruin, tamen inprimis arduum uidetur res gestas scribere; primum quod facta dictis exaequanda sunt; dehinc quia plerique quae delicta reprehenderis maliuolentia et inuidia dicta putant, ubi de magna uirtute 5 atque gloria bonorum méinores, quae sibi quisque facilia factu putat aequo animo accipit, supra ea ueluti ficta pro falsis ducit. Sed ego adulescentulus initio sicuti plerique studio ad rem publicam latus sum, ibique mihi multa aduorsa IO fuere. nam pro pudore, pro abstinentia, pro uirtute, 4 audacia, largitio, auaritia uigebant. quae tametsi animus rem (actorem RV3) rerum, tamen imprimis arduum uidetur res gestas scribere: primum quod facta dictis exaequanda sunt, dein quia plerique quae delicta deprehenderis maliuolentia et inuidia dicta putant. ubi de magna uirtute atque gloria bonorum memores, quae sibi quisque facilia factu putat, aequo animo accipit; supra ueluti ficta pro falsis ducit. Charis. I p 215 K. 'quaquam' Sallustius: tametsi haut quaquam par gloria sequitur scriptorem et auctorem rerum. Sacerd. VI p 445 K. tametsi haudquaquam par gloria sequitur. — Cf Oros. adu. pag. I 1.6 in quibus (sc. annis) se inter actores (auctores R2B) scriptoresque omnium otia negotiaque triuerunt. Aurel. Vict. Caes. 20., tantum gratia doctarum artium ualet, ut scriptoribus ne saeui mores quidem ad memoriam officiant. quin etiam mors huiuscemodi ipsis (sc. scriptoribus) gloriae, execrationi actoribus est. 3. Cf Hieron. uita S. Hilarionis I scripturus uitam beati Hilarionis habitatorem eius inuoco Spiritum sanctum, ut qui illi uirtutes largitus est mihi ad narrandas eas sermonem tribuat, ut facta dictis exaequentur. 6. Augustin. ep. 137.14 ac per hoc quae sibi quisque facilia non factu sed captu putat, aequo animo accipit, supra ea ueluti ficta pro falsis ducit. Sallustius 12. Non. p 322.28 M. 'insolens' rursum non solens in Catilina: quae tametsi animus aspernabatur insolens malarum artium. I sequatur XM2Fsn sequitur prime (a ss P1 TM) 2 auctorem PB (u eras) P1H facta dictis ss p2 p4) M2r om H 3 factis dicta p1p2p4 (-a-is ss p1 exequenda p1 (a ss) KH 5 dictum 7 factu PP2BNHlsn facto vell (u ss uel corr aspernabatur insolens malarum artium, tamen inter tanta uitia imbecilla aetas ambitione corrupta tenebatur; ac me, cum ab reliquorum malis moribus dissentirem, ni- 5 hilo minus honoris cupido eadem qua ceteros fama atque 5 inuidia uexabat. igitur ubi animus ex multis miseriis 4 atque periculis requieuit, et mihi reliquam aetatem a re publica procul habendam decreui, non fuit consilium socordia atque desidia bonum otium conterere, neque uero agrum colendo aut uenando, seruilibus officiis, intentum IO aetatem agere; sed a quo incepto studioque me ambitio 2 inala detinuerat, eodem regressus statui res gestas populi Romani carptim, ut quaeque memoria digna uidebantur, perscribere, eo magis quod mihi a spe, metu, partibus rei publicae animus liber erat. 15 Igitur de Catilinae coniuratione quam uerissume po- 3 tero paucis absoluam; nam id facinus in primis ego memo- 4 rabile existumo sceleris atque periculi nouitate. de cuius 5 2. Prob. IV p 23 K. tale est Sallustianum imbecilla aetas, non im becillis. 3. Sacerd. VI p 444 K. copulatiuae sunt sex - ac me cum ab reliquorum. 12. Non. p 512.19 M. 'strictim' quaeque memoria digna uidebantur, perscribere. I I., res a mundi exordio Sallustius: strictim, ut Cf Sulp. Seu. chron. carptim dicere aggressus sum. 13. Arus. VII p 490 K. 'liber ab illa re', Sal. Catil.: a spe, metu, I 13 quam uerissime potero exponam.- Sulp. Seu. chron. II 14.8 per Iudith gesta ut potero paucis absoluam. paucis absoluam. P2 Iordan. res Get. 2 ut potero moribus malis 3 reliquis P (relicuorum corr) n ss m 2 T quae rell que Te 7 ha 9 intentam [P1M] 1 mala ambitio TMF 12 uti quae 15 catilina et catilena promiscue scr P 5 hominis moribus pauca prius explananda sunt, quam initium narrandi faciam. L. Catilina, nobili genere natus, fuit magna ui et animi 2 et corporis, sed ingenio inalo prauoque. huic ab adulescentia bella intestina, caedes, rapinae, discordia ciuilis 5 3 grata fuere, ibique iuuentutem suam exercuit. corpus patiens inediae, algoris, uigiliae supra quam cuiquam cre4 dibile est. animus audax, subdolus, uarius, cuius rei lubet simulator ac dissimulator, alieni adpetens, sui pro 1. Cf Sulp. Seu. chron. I 1. nunc initium narrandi faciam. 3. Non. p 351.18 M. 'nobile' ad dignitatem generis refertur. Sallustius: Lucius Catilina nobili genere natus fuit. Cf Aurel. Vict. uir. ill. 76 Mithridates, rex Ponti, magna ui animi et corporis. hoc. 4. Cf Sulp. Seu. chron. II 45. uir et ingenio malo prauoque. Non. p 433.17 M. 'iuuentus' et 'iuuenta' et 'iuuenilitas' differunt Sallustius in Catilinae Bello: ibique iuuentutem suam 6. exercuit. 7. Augustin. ep. 167., Catilina, ut de illo scripserunt qui nosse potuerunt, frigus sitim famem ferre poterat eratque patiens inediae algoris uigiliae supra quam cuiquam credibile est. 8. Non. P 439.24 M. 'simulare' et 'dissimulare' in Catilinae Bello: cuius rei libet simulator ac dissimulator. dosall. ep. II I. quoius rei lubet. usum: Sallustius 9. Fronto ed. Nab. p 107 Sallustium antithetis honeste compositis alieni adpetens, sui profusus; satis eloquentiae, sapientiae parum; paronomasia etiam non absurda nec friuola sed proba et eleganti: simulator ac dissimulator. Seru. ad Aen. I 516 'dissimulant' dissisimulator ac dis mulamus nota, simulamus ignota, ut Sallustius: simulator. Fronto uide supra. Cledon. V p 72 K. 'amans sapiens' et cetera quando comparantur et aduerbia faciunt et genetiuo casui coniunguntur, nomina sunt, unde Sallustius: alieni appetens, sui profusus. Prisc. III p 217 K. 'amans illius' Sallustius in Catilinario: alieni appetens, sui profusus. Cf Dict. IV 22 parcum in suo atque appe tentem alieni. I da faciam in vas pl post sunt ras 12 litt. 1 4 prauoque add m 2 P 7 cuiquam eras p1 om p2 cuique N In cuius | (libet rei ss) 1 8 subdolus uarius bis scr IINTsme cuius lubet rei |