Immagini della pagina
PDF
ePub

Soon after these events the civil war was renewed in Africa, where the rem nants, of the senatorial party had been assembled under the command of Scipie and Cato. To oppose these Sallust was directed to conduct a detachment of several legions, by the way of Capua to the shores of Campania, where they were to embark for Africa. On arriving at the port of embarkation, a mutiny atuse ainong the troops on account of their unwillingness to leave Italy, and to encounter anew the hardships and dangers to which they had been so long exposed. Sallust found his authority of no avail to suppress the insurrection, and was compelled to secure his own safety by a precipitate flight to Rome, whither he was followed by a great number of the troops. Order being at length restored by the presence and authority of Cæsar, the legions consented to embark, and shortly afterwards landed in Africa. Subsequently in an expedition entrusted to his command, against the island of Cercina, Sallust is said to have evinced considerable courage, military skill and prowess.

After the close of this war, he was appointed to the command of the African province, where he acquired immense riches by oppressing the people. On his return home, he was accused by the Numidians, of mal-administration of the affairs of his province, but escaped punishment through the friendship of Cæsar with whom he is reported to have shared his spoils. Scarcely, however, had he been acquitted, when Cæsar, on whom all his fortunes depended, was assassinated, on the ides of March, in the year of Rome 710.

With this event terminated the political career of Sallust, who thenceforward devoted himself wholly to the pursuits of private life. In his retirement, besides other historical works of which a few fragments now remain, he composed the History of the Jugurthine War, for which he had collected ample materials during his residence in Africa. He also erected a magnificent residence upon the Quirinal Hill, and laid out those beautiful gardens, which afterwards bore his name, and which were long considered as the pride and ornament of Rome. After his decease, which occurred in the year 713, his house and gardens be. came the favorite residence of successive Roman emperors.

As a historian, Sallust has few equals. His style is in a high degree concise resembling in this and in other respects that of Thucydides, whom, he seeing to have taken as his model. He is distinguished also for his uncommon talent at graphic description, and his masterly delineations of character. In his writings he is ever the advocate of virtue, and the stern, uncompromising foe of corruption in every form, whether exhibited in the venal administration of government, or in the obscurer vices of private e. Unfortunately for his memory, the principies of virtue inculcated in his writings seem to have had but little influence in the conduct of his life; and posterity has shown the less indulgence to his faults, from the contrast which they exhibit to his own moral precepts.

C. CRISPI

SALLUSTII

JUGURTHA,

SEU

BELLUM JUGURTHINUM.

I. FALSò queritur de naturâ suâ genus humanum, quod, imbecilla atque ævi brevis, forte potiùs quàm virtute rega tur. Nam contrà reputando neque majus aliud neque præstabilius invenies, magisque naturæ industriam hominum quàm vim aut tempus deesse. Sed dux atque imperator vitæ mortalium animus est; qui ubi ad gloriam virtutis viâ grassatur, abundè pollens potensque et clarus est, neque fortunâ eget: quippe quæ probitatem, industriam aliasque artes bonas neque dare neque eripere cuiquam potest. Sin, captus pravis cupidinibus, ad inertiam et voluptates corporis pessum datus est, perniciosa libidine paulisper usus, ubi per socordiam vires, tempus, ingenium defluxêre, naturæ infirmitas accusatur: suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt. Quòd si hominibus bonarum rerum tanta cura esset, quanto studio aliena ac nihil profutura multùmque etiam periculosa petunt, neque regerentur magis, quàm regerent casus, et eò magnitudinis procederent, uti pro mortalibus gloriâ æterni fierent.

II. Nam utì genus hominum compositum est ex corpore et animâ, ita res cunctæ studiaque omnia nostra, corpo

ris alia, alia animi naturam sequuntur. Igitur præclara facies, magnæ divitiæ, ad hoc vis corporis et alia omnia hujuscemodi brevi dilabuntur; at ingenii egregia facinora, sicuti anima, immortalia sunt. Postremò corporis et fortunæ bonorum ut initium, sic finis est, omniaque orta occidunt, et aucta senescunt: animus incorruptus, æternus, rector humani generis, agit atque habet cuncta, neque ipse habetur. Quò magis pravitas eorum admiranda est, qui, dediti corporis gaudiis, per luxum atque ignaviam ætatem agunt, ceterùm ingenium, quo neque melius neque amplius aliud in naturâ mortalium est, incultu atque socordiâ torpescere sinunt, quum præsertim tam multæ variæque sint artes animi, quibus summa claritudo paratur.

III. Verùm ex his magistratus et imperia, postremò omnis cura rerum publicarum minimè mihi hac tempestate cupienda videntur; quoniam neque virtuti honos datur, neque illi, quibus per fraudem is fuit, utique tuti, aut eo magis honesti sunt. Nam vi quidem regere pacriam aut parentes quamquam et possis, et delicta corrigas, tamen importunum est; quum præsertim omnes rerum mutationes cædem, fugam aliaque hostilia portendant. Frustrà autem niti, neque aliud se fatigando nisi odium quærere, extrema dementiæ est: nisi forte quein inhonesta et perniciosa libido tenet potentiæ paucorum decus atque libertatem suam gratificari.

IV. Ceterùm ex aliis negotiis, quæ ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum: cujus de virtute quia multi dixêre, prætereundum puto, simul, ne per insolentiam quis existimet memet studium meum laudando extollere. Atque ego credo fore, qui, quia decrevi procul a republicâ ætatem agere, tanto tamque utili labori meo nomen inertiæ imponant; certè,

quibus maxima industria videtur salutare plebem et conviviis gratiam quærere. Qui si reputaverint, et quibus ego temporibus magistratus adeptus sim, et quales viri idem assequi nequiverint, et postea quæ genera hominum in senatum pervenerint, profectò existimabunt me magis meritò quàm ignaviâ judicium animi mei mutavisse, majusque commodum ex otio meo, quàm ex aliorum negotiis, reipublicæ venturum. Nam sæpe ego audivi, Q. Maximum, P. Scipionem, præterea civitatis nostræ præclaros viros solitos ita dicere, 'quum majorum imagines intuerentur, vehementissimè sibi animum ad virtutem accendi.' Scilicet non ceram illam neque figuram tantam vim in sese habere, sed memoriâ rerum gestarum eam flammam egregiis viris in pectore crescere, neque priùs sedari, quàm virtus eorum famam atque gloriam adæquaverit. At contrà quis est omnium his moribus, quin divitiis et sumptibus, non probitate neque industriâ cum majoribus suis contendat? Etiam homines novi, qui antea per virtutem soliti erant nobilitatem antevenire, furtim et per latrocinia potiùs quàm bonis artibus ad imperia et honores nituntur; proinde quasi prætura et consulatus atque alia omnia hujuscemodi per se ipsa clara et magnifica sint, ac non perinde habeantur, ut eorum, qui ea sustinent, virtus est. Verùm ego liberiùs altiùsque processi, dum me civitatis morum piget tædetque: nunc ad inceptum redeo.

V. Bellum scripturus sum, quod populus Romanus cum Jugurthâ, rege Numidarum, gessit: primùm, quia mag. num et atrox variâque victoriâ fuit; dein, quia tunc primùm superbiæ nobilitatis obviàm itum est. Quæ contentio divina et humana cuncta permiscuit, eòque vecordiæ processit, utì studiis civilibus bellum atque vastitas Italiæ

finem faceret. Sed priùsquam hujuscemodi rei initium: expedio, pauca suprà repetam, quò ad cognoscenduin omnia illustria magis magisque in aperto sint. Bello l'unico secundo, quo dux Carthaginiensium Hannibal post magnitudinem nominis Romani Italiæ opes maximè attriverat, Masinissa rex Numidarum, in amicitiam receptus a P. Scipione, cui postea Africano cognomen ex virtute fuit, multa et præclara rei militaris facinora fecerat, ob quæ, victis Carthaginiensibus et capto Syphace, cujus in Africâ magnum atque latè imperium valuit, populus Romanus, quascumque urbes et agros manu ceperat, regi dono dedit. Igitur amicitia Masinissæ bona atque honesta nobis permansit: imperii vitæque ejus finis idem fuit. Deinde Micipsa filius regnum solus obtinuit, Manastabale et Gulussâ fratribus morbo absumptis. Is Adherbalem et Hiempsalem ex sese genuit; Jugurthamque, Manastabalis fratris filium, quem Masinissa, quòd ortus ex concubinâ erat, privatum reliquerat, eodem cultu, quo liberos suos, domi habuit.

VI. Qui ubi primùm adolevit, pollens viribus, decorâ facie, sed multo maximè ingenio validus, non se luxu neque inertia corrumpendum dedit; sed, utì mos gentis illius est, equitare, jaculari, cursu cum æqualibus certare: et, quum omnes gloriâ anteïret, omnibus tamen carus esse; ad hoc pleraque tempora in venando agere, leonem atque alias feras primus aut in primis ferire; plurimum facere, et minimum ipse de se loqui. Quibus rebus Micipsa tametsi initio lætus fuerat, existimans virtutem Jugurthe regno suo gloriæ fore, tamen, postquam hominem adolescentem, exactâ suâ ætate, et parvis liberis, magis magisque crescere intellegit, vehementer eo negotio permotus, multa cum animo suo volvebat. Terrebat eum

« IndietroContinua »