A. C. 217. U. C. 537. omnium primum populum consulendum de vere sacro censet: injussu populi voveri non posse. Rogatus in hæc verba populus, 'Velitis jubeatisne hoc sic fieri? si respublica 'populi Romani Quiritium ad quinquennium proximum, 'sicut velim eam, salva servata erit hisce duellis; (quod 'duellum populo Romano cum Carthaginiensi est, quæque 'duella cum Gallis sunt, qui cis Alpes sunt) datum donum 'duit populus Romanus Quiritium, quod ver attulerit ex 'suillo, oviilo, caprino, bovillo grege, quæque profana erunt, Jovi fieri, ex qua die senatus populusque jusserit. Qui 'faciet, quando volet, quaque lege volet, facito: quo modo 'faxit, probe factum esto. Si id moritur, quod fieri oportebit, profanum esto, neque scelus esto. Si quis rumpet 'occidetve insciens, ne fraus esto. Si quis clepsit, ne populo 'scelus esto, neve cui cleptum erit. Si atro die faxit 'insciens, probe factum esto. Si nocte sive luce, si servus sive liber faxit, probe factum esto. Si antidea senatus 'populusque jusserit fieri, ac faxit, eo populus solutus, liber Ejusdem rei causa ludi magni voti æris trecentis triginta tribus millibus, trecentis triginta tribus, triente : præterea bubus Jovi trecentis, multis aliis divis bubus albis, atque ceteris hostiis. Votis rite nuncupatis, supplicatio edicta: supplicatumque iere cum conjugibus ac liberis non urbana multitudo tantum, sed agrestium etiam, quos in aliqua sua fortuna publicæ quoque contingebat cura. Tum lectisternium per triduum habitum, decemviris sacrorum curantibus. Sex pulvinaria in conspectu fuere: Jovi ac Junoni unum: alterum Neptuno ac Minervæ; tertium Marti ac Veneri; quartum Apollini ac Diana; quintum Vulcano ac Vestæ; sextum Mercurio ac Cereri. Tum ædes votæ. Veneri Erycinæ ædem Q. Fabius Maximus dictator vovit; quia ita ex fatalibus libris editum erat, ut is voveret, cujus maximum imperium in civitate esset. Menti ædem T. Otacilius prætor vovit. 11. Ita rebus divinis peractis, tum de bello reque de publica dictator retulit, quibus quotve legionibus victori hosti obviam eundum esse Patres censerent. Decretum, 'ut ab 4 Velitis jubeatisne.] The old Latin, of which the following formula is a specimen, belongs most probably to the era of the renaissance after the destruction of the city by the Gauls. Livy says, (lib. vi. 1.) that during the search for any public documents that might have escaped the conflagration, all those relating to religious ceremonies were suppressed by the pontifices. "Ut religione obstrictos haberent multitudinis animos." It must be almost superfluous to observe, that the phrases salva servata-duellum—donum duit— faxit-scelus esto-clepsit—cleptum antidea (antea), belong to an age long previous to that, when the language was polished and harmonized by Cicero and his contemporaries. 5 In aliqua sud fortunâ.] “To whom under any personal circumstances the condition of the state (pub. fortuna) was a matter of anxiety." Cn. Servilio consule exercitum acciperet: scriberet præ- U. C. 537. 'terea ex civibus sociisque, quantum equitum ac peditum A. C. 217. 'videretur: cetera omnia ageret faceretque, ut e republica 'duceret.' Fabius duas se legiones adjecturum ad Servilianum exercitum dixit. His, per magistrum__ equitum scriptis, Tibur diem ad conveniendum edixit. Edictoque proposito, ut quibus oppida castellaque immunita essent, uti in loca tuta commigrarent; ex agris quoque demigrarent omnes regionis ejus, qua iturus Hannibal esset, tectis prius incensis ac frugibus corruptis, ne cujus rei copia esset; ipse, via Flaminia' profectus obviam consuli exercituique, quum ad Tiberim circa Ocriculum prospexisset agmen, consulemque cum equitibus ad se prodeuntem, viatorem misit, qui consuli nuntiaret, ut sine lictoribus ad dictatorem veniret. Qui quum dicto paruisset, congressusque eorum ingentem speciem dictaturæ apud cives sociosque, vetustate jam prope oblitos ejus imperii, fecisset; literæ ab urbe allatæ sunt, naves onerarias, commeatum ab Ostia in Hispaniam ad exercitum portantes, a classe Punica circa portum Cosanum captas esse. Itaque extemplo consul Ostiam proficisci jussus, navibusque, quæ ad urbem Romanam aut Ostia essent, completis milite ac navalibus sociis, persequi hostium classem, ac litora Italiæ tutari. Magna vis hominum conscripta Romæ erat: libertini etiam, quibus liberi essent', et ætas militaris, in verba juraverant. Ex hoc urbano exercitu, qui minores quinque et triginta annis erant, in naves impositi: alii, ut urbi præsiderent, relicti. Dictator, exercitu consulis accepto a Fulvio Flacco legato, per agrum Sabinum Tibur, quo diem ad conveniendum edixerat novis militibus, venit: inde Præneste2, ac transversis limitibus in viam Latinam est egressus; unde, itineribus summa cum cura exploratis, ad hostem ducit; nullo loco, nisi quantum necessitas cogeret, fortunæ se 6 Ne cujus rei copia esset.] "So that there should be no supplies of any sort," or, so as to leave nothing in his power." Copia signifies abundance" in the primary, and opportunity" in a secondary sense. 7 Via Flaminia.] This road had been constructed, four years previously, from Rome to Ariminum, (190 English miles,) by the same Flaminius who fell at the Thrasymene. He was at that time Censor. 8 Ingentem speciem — fecisset.] Presented an imposing display." 9 Portum Cosanum.] One of the seaports of Etruria. Quibus liberi essent.] Because these, in the absence of real property, would constitute a pledge of fidelity to the state, and create an interest in its preservation. 2 Præneste.] Now Palestrina, about 25 miles from Rome. In order to meet Hannibal, the Dictator was obliged to march to the south-east. The scene of the manoeuvres between the two commanders was the Falernian plain, lying between the mountains Massicus and Callicula. 12. ac U. C. 537. commissurus. Quo primum die haud procul Arpis in conA. C. 217. spectu hostium posuit castra, nullo mora facta, quin Pœnus educeret in aciem, copiamque pugnandi faceret: sed ubi quieta omnia apud hostes, nec castra ullo tumultu mota videt; increpans quidem, victos tandem quoque Martios animos Romanis, debellatumque, et concessum3 propalam de virtute ac gloria esse, in castra rediit: ceterum tacita cura animum incensus, quod cum duce, haudquaquam Flaminio Sempronioque simili, futura sibi res esset; tum demum edocti malis Romani parem Hannibali ducem quæsissent. Et prudentiam quidem, non vim, dictatoris extemplo timuit. Constantiam haud dum expertus, agitare ac tentare animum movendo crebro castra, populandoque in oculis ejus agros sociorum, cœpit. Et modo citato agmine e conspectu abibat, modo repente in aliquo flexu viæ, si excipere degressum in æquum posset, occultus subsistebat. Fabius per loca alta agmen ducebat, modico ab hoste intervallo, ut neque omitteret eum, neque congrederetur. Castris, nisi quantum usus necessario cogeret, tenebatur miles. Pabulum et ligna nec pauci petebant, nec passim. Equitum levisque armaturæ statio, composita instructaque in subitos tumultus, et suo militi tuta omnia, et infesta effusis hostium populatoribus præbebat. Neque universo periculo' summa rerum committebatur: et parva momenta levium certaminum ex tuto cœptorum, finitimo receptu, assuefaciebant territum pristinis cladibus militem, minus jam tandem aut virtutis aut fortunæ pœnitere suæ. Sed non Hannibalem magis infestum tam sanis consiliis habebat, quam magistrum equitum: qui nihil aliud, quam quod impar erat imperio3, moræ ad rempublicam præcipi 3 Debellatumque, et concessum &c.] 4 Prudentiam quidem, non vim 5 Modo repente.] "He would 6 Ut neque omitteret eum.] "So as neither to lose sight of him, nor meet him." 7 Neque universo periculo &c.] The copula in neque appears to join this to the preceding sentence. "The general safety, however, was never hazarded in a decisive trial; while the partial influences of slight skirmishes, safely undertaken, and with a convenient means of retreat, accustomed the soldiers, daunted by their past misfortunes, to feel, at length, less dissatisfied with their power or their success." 8 Quod impar erat imperio.] The Emperor Napoleon I.used to say, that one incompetent commander was better than two skilful generals of equal authority. This is true of every responsibility in which measures must be modified by circumstances. A. C. 217. tandam habebat. Ferox rapidusque in consiliis, ac lingua U. C. 537. immodicus, primo inter paucos, dein propalam in vulgus, pro cunctatore segnem, pro cauto timidum, affingens vicina virtutibus vitia, compellabat: premendoque superiorem (quæ pessima ars nimis prosperis multorum successibus cervit) sese extollebat. Hannibal ex Hirpinis in Samnium transit: Beneventanum depopulatur agrum: Telesiam urbem capit: irritat etiam de industria ducem, si forte accensum tot indignitatibus cladibusque sociorum detrahere ad æquum certamen possit. Inter multitudinem sociorum Italici generis, qui ad Trasimenum capti ab Hannibale dimissique fuerant, tres Campani equites erant, multis jam tum illecti donis promissisque Hannibalis ad conciliandos popularium animos. Hi nuntiantes, si in Campaniam exercitum admovisset, Capuæ potiendæ copiam fore, quum res major, quam auctores, esset, dubium Hannibalem, alternisque fidentem ac diffidentem, tamen, ut Campanos ex Samnio peteret, moverunt; monitos, ut etiam atque etiam promissa rebus affirmarent, jussosque, cum pluribus et aliquibus principum redire ad se, dimisit. Ipse imperat duci, ut se in agrum Casinatem ducat: edoctus a peritis regionum, si eum saltum occupassets, exitum Romano ad opem ferendam sociis interclusurum. Sed Punicum abhorrens ab Latinorum nominum prolatione, pro Casino Casilinum dux ut acciperet, fecit; aversusque ab suo itinere, per Allifanum, Calatinumque, et Calenum agrum, in campum Stellatem descendit: ubi quum montibus fluminibusque clausam regionem circumspexisset, vocatum ducem percunctatur, ubi terrarum esset? Quum is Casilini eo die mansurum eum 13. U. C. 537. dixisset, tum demum cognitus est error, et Casinum longe A. C. 217. inde alia regione esse: virgisque caso duce, et ad reliquorum terrorem in crucem sublato, castris communitis, Maharbalem cum equitibus in agrum Falernum prædatum dimisit. Usque ad aquas Sinuessanas populatio ea pervenit. Ingentem cladem, fugam tamen terroremque latius, Numidæ fecerunt. Nec tamen is terror, quum omnia bello flagrarent, fide socios dimovit: videlicet quia justo et moderato regebantur imperio; nec abnuebant, quod unum vinculum fidei est, melioribus parere. 14. 8 Ut vero ad Vulturnum flumen castra sunt posita, exurebaturque amoenissimus Italiæ ager, villæque passim incendiis fumabant, per juga Massici montis Fabio ducente, tum prope de integro seditio accensa. Quieverant enim per paucos dies; quia, quum celerius solito ductum agmen fuisset, festinari ad prohibendam populationibus Campaniam crediderant. Ut vero in extrema juga' Massici montis ventum est, hostesque sub oculis erant, Falerni agri colonorumque Sinuessa tecta urentes, nec ulla erat mentio pugnæ, 'Spectatumne huc,' inquit Minucius, ut rem fruendam oculis, sociorum cædes et incendia, venimus? Nec, si nullius alterius nos, ne civium quidem horum pudet, quos Sinuessam colonos patres nostri miserunt, ut ab Samnite hoste tuta hæc ora esset: quam nunc non ' vicinus Samnis urit, sed Poenus advena, ab extremis orbis ' terrarum terminis, nostra cunctatione et socordia, jam huc " progressus. Tantum, pro! degeneramus a parentibus 'nostris, ut, præter quam oram2 illi Punicas vagari classes, 6 Casinum longè inde alia regione esse.] The road to Casinum, which lay on the via Latina, was nearly due north, passing behind, and to the east of, Mons Callicula. Instead of advancing to that position, where he would have diverted the attention of Fabius from Campania, his guide led him to the left, across to Casilinum, which, as it lay near Capua, he naturally supposed to be the place intended. 7 Aquas Sinuessanas.] "The baths or hot wells of Sinuessa," frequented in the Augustan age by Roman invalids. (Sinue sa tepens, Sil. Ital. viii. 529.) It was originally named Sinope. 8 Vulturnum flumen.] (Now the Voltorno) flowed within about two miles and a half of ancient Capua, to which the river originally gave its name. It intersected the Campagna |
