Immagini della pagina
PDF
ePub

ejus urbes, aut deficientes ab Romanis accipere, aut detrec- U. C. 538. tantes cogere ad defectionem jubet: ipse per agrum Cam- A. C. 216. panum mare inferum petit, oppugnaturus Neapolim3, ut urbem maritimam haberet. Ubi fines Neapolitanorum intravit, Numidas partim in insidiis, (et pleræque cavæ sunt viæ sinusque occulti) quacunque apte poterat, disposuit: alios, præ se actam prædam ex agris ostentantes, obequitare portis jussit. In quos, quia nec multi, et incompositi videbantur, quum turma equitum erupisset, ab cedentibus consulto tracta in insidias, circumventa est: nec evasisset quisquam, ni mare propinquum, et haud procul litore naves, piscatoriæ pleræques, conspectæ peritis nandi dedissent effugium. Aliquot tamen eo prælio nobiles juvenes capti cæsique sunt: inter quos et Hegeas præfectus equitum, intemperantius cedentes secutus, cecidit. Ab urbe oppugnanda Poenum absterruere conspecta moenia, haudquaquam prompta oppugnanti.

Inde Capuam flectit iter, luxuriantem' longa felicitate atque indulgentia fortunæ, maxime tamen, inter corrupta omnia, licentia plebis sine modo libertatem exercentis. Senatum et sibi et plebi obnoxium Pacuvius Calavius fecerat; nobilis idem ac popularis homo, ceterum malis artibus nactus opes. Is quum eo forte anno, quo res male gesta ad Trasimenum est, in summo magistratu esset, jam diu infestam senatui plebem, ratus, per occasionem novandi res,

3 Neapolim.] This town is not precisely identical with the more ancient Parthenope. "The new town," as its name implies, was an addition made to the former (thenceforth called Palæpolis) by a new body of colonists, who are generally believed to have been Athenians, (1. viii. c. 22.)

+ Pleræque cavæ sunt viæ, &c.] "The roads are generally sunk,"

&c.

5 Naves, piscatoriæ pleræque.]i.e. Naves quarum pleræque piscatoria

erant.

6 Conspecta mœnia, &c.] "An examination of the walls, not easily accessible to," &c.

7 Luxuriantem, &c.] "Stagnating in long prosperity and indulgence of fortune: but, most of all, amid a scene of universal licentiousness, in the freedom of a plebeian class who used their liberty without restraint."

8 Nobilis idem ac popularis.] "At the same time a noble and a radi

cal." This is always the meaning
of popularis in Livy, when set in
antithesis to any word signifying
aristocratic.

9 Is quum eo, &c.] The pronoun
is nom. to iniit, at the end of
this unusually long sentence. "This
man, as he happened to hold the
highest civil office in the year of
the unfortunate action at the Thra-
symenus, expecting that the Com-
mons, long jealous of the Senate,
would take advantage of the oppor-
tunity for a revolution, and attempt
some decisive movement, such as
murdering the Senate, and trans-
ferring Capua to the Carthaginians,
if Hannibal should come into that
country-an unprincipled man, but
not utterly desperate, as he would
rather be the master of an existing
than a ruined commonwealth, and
believed that it could never continue
in existence if bereft of a national
council-adopted a plan," &c.

2.

A. C. 216.

6

U. C. 538. magnum ausuram facinus, ut, si in ea loca Hannibal cum victore exercitu venisset, trucidato senatu traderet Capuam Ponis; improbus homo, sed non ad extremum perditus, quum mallet incolumi, quam eversa, republica dominari; nullam autem incolumem esse orbatam publico consilio crederet, rationem iniit, qua et senatum servaret, et obnoxium sibi ac plebi faceret. Vocato senatu, quum, sibi defectionis ab Romanis' consilium placiturum nullo modo, nisi necessarium fuisset, præfatus esset; 'quippe qui liberos ex Ap. Claudii filia haberet, filiamque Romam 'nuptum Livio dedisset; ceterum majorem multo rem 'magisque timendam instare; non enim per defectionem ad 'tollendum ex civitate senatum plebem spectare, sed per 'cædem senatus vacuam rempublicam tradere Hannibali 'ac Pœnis velle; eo se periculo posse liberare eos, si se 'permittant sibi, et, certaminum in republica obliti, credant:' quum omnes victi metu permitterent; Claudam in curia vos,' inquit, 'et, tanquam et ipse cogitati facinoris particeps, approbando consilia, quibus nequicquam adversarer, viam 'saluti vestræ inveniam. In hoc fidem, quam vultis ipsi, 'accipite.' Fide data egressus, claudi curiam jubet, præsidiumque in vestibulo reliquit; ne quis adire curiam injussu suo, neve inde egredi possit. Tunc vocato ad concionem populo, Quod sæpe,' inquit,' optastis, Campani, ut supplicii sumendi vobis ex improbo ac detestabili senatu potestas esset; eam nunc, non per tumultum expugnantes domos 'singulorum, quas præsidiis clientium servorumque tuentur, cum summo vestro periculo, sed tutam habetis ac liberam. 'Clausos omnes in curiam accipite, solos, inermes: quicquam raptim, aut forte temere egeritis. De singulorum capite vobis jus sententiæ dicendæ faciam, ut, quas quisque meritus est, poenas pendat. Sed ante omnia ita vos iræ indulgere oportet, ut potiorem ira salutem atque 'utilitatem vestram habeatis. Etenim hos, ut opinor, odistis senatores; non senatum omnino habere non vultis : 'quippe aut rex, (quod abominandum) aut, quod unum

3.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

6

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[blocks in formation]

nec

3 Fidem, quam vultis, &c.] "Exact whatever pledge (or security) you please."

4 Nec quicquam, &c.—egeritis.] "But you are not to do any thing impetuously or precipitately."

5 Ita vos iræ indulgere,&c.] “You must gratify your resentment, only so far as to regard (as may be consistent with a regard for)," &c. 6 Abominandum.] "An abomination (anathema)."

[ocr errors]

'liberæ civitatis consilium est, senatus habendus est. Itaque U. C. 538. 'duæ res simul agendæ sunt vobis, ut et veterem senatum A. C. 216. 'tollatis, et novum cooptetis. Citari singulos senatores 'jubebo, de quorum capite vos consulam. Quod de quoque censueritis, fiet. Sed prius in ejus locum virum fortem ac strenuum novum senatorem cooptabitis, quam de noxio supplicium sumatur.' Inde consedit, et, nominibus in urnam conjectis, citari, quod primum sorte nomen excidit, ipsumque e curia produci jussit. Ubi auditum est nomen, malum et improbum pro se quisque clamare, et supplicio dignum. Tum Pacuvius, Video, quæ de hoc sententia sit 'data. Eligite pro malo atque improbo bonum senatorem 'et justum.' Primo silentium erat inopia potioris subjiciundi': deinde, quum aliquis, omissa verecundia, quempiam nominasset, multo major extemplo clamor oriebatur, quum alii negarent nosse; alii nunc probra, nunc humilitatem sordidamque inopiam, et pudendæ artis9 aut quæstus genus, objicerent. Hoc multo magis in secundo ac tertio citato senatore est factum': ut ipsius pœnitere homines appareret; quem autem in ejus substituerent locum, deesse: quia nec eosdem nominari attinebat, nihil aliud quam ad audienda probra nominatos, et multo humiliores obscurioresque ceteri erant iis, qui primi memoriæ occurrebant. Ita dilabi homines, notissimum quodque malum3 maxime tolerabile dicentes esse, jubentesque senatum ex custodia dimitti.

Hoc modo Pacuvius quum obnoxium vitæ beneficio* senatum multo sibi magis, quam plebi, fecisset, sine armis, jam omnibus concedentibus, dominabatur. Hinc senatores, omissa dignitatis libertatisque memoria, plebem adulari, salutare, benigne invitare, apparatis accipere epulis, eas causas suscipere, ei semper parti adesse, secundum eam litem judices dare, quæ magis popularis aptiorque in vulgus

66

7

Inopid potioris subjiciundi.] Through want of a better man to take his place."

8 Omissá verecundia.] " Waiving delicacy (overcoming his diffidence)."

9 Pudenda artis, &c] "Some disreputable sort of trade or profession."

Hoc multo magis—est factum.] "This became still more the case."

2 Ut ipsius pœnitere homines, &c.] "It was evident, that, although the people were dissatisfied with the first, they were at a loss for one to substitute."

3 Notissimum quodque malum,&c.] "The evils with which they were

most familiar, were the most en-
durable." The parallel from Hamlet
is too obvious to need quotation.

4 Obnoxium vita beneficio.]
"Laid the Senate under obligation
for the favour of their lives."

5 Secundum eam litem.] 66 They packed their juries (judices dare) in favour of that side of every cause which," &c. If we separate eam and litem, referring the pronoun to partem, we must translate, "When acting as jurors, they decided (litem dare) in favour of that cause," &c. Judicem dare is a technical phrase, signifying, "to send an issue to a jury," as our Courts of Equity do.

4.

U. C. 538. favori conciliando esset.

Jam vero nihil in senatu actum

A. C. 216. aliter, quam si plebis ibi esset concilium. Prona semper civitas in luxuriam, non ingeniorum modo vitio, sed affluenti copia voluptatium, et illecebris omnis amoenitatis maritimæ terrestrisque; tum vero ita obsequio principum et licentia plebei lascivire', ut nec libidini nec sumptibus modus esset. Ad contemptum legum, magistratuum, senatus, accessit tum, post Cannensem cladem, ut, cujus aliqua erat verecundia, Romanum quoque imperium spernerent. Id modo erat in mora, ne extemplo deficerent, quod connubium vetustum multas familias claras ac potentes Romanis miscuerat: et quod, quum militarent aliquot apud Romanos, maximum vinculum erant trecenti equites, nobilissimus quisque Campanorum, in præsidia Sicularum urbium delecti ab Romanis ac missi.

5.

Horum parentes cognatique ægre pervicerunt, ut legati ad consulem Romanum mitterentur. Ii, nondum Canusium profectum, sed Venusiæ cum paucis ac semiermibus consulem invenerunt, quam poterat maxime miserabilem bonis sociis; superbis atque infidelibus, ut erant Campani, spernendum. Et auxit rerum suarum suique contemptum consul nimis detegendo cladem nudandoque. Nam quum legati, ægre ferre senatum populumque Campanum, adversi quicquam evenisse Romanis, nuntiassent, pollicerenturque omnia, quæ ad bellum opus essent; Morem magis,' inquit, 'loquendi cum sociis servastis, Campani, jubentes, quæ opus essent ad bellum, imperare, quam convenienter ad præsentem fortunæ nostræ statum locuti estis.

[ocr errors]
[ocr errors]

Quid

' enim nobis ad Cannas relictum est, ut, quasi aliquid habeamus, id, quod deest, expleri ab sociis velimus? Pedites ' vobis imperemus, tanquam equites habeamus? Pecuniam 'deesse dicamus, tanquam ea tantum desit? Nihil, ne quod suppleremus quidem', nobis reliquit fortuna. Legiones,

[blocks in formation]

"Campanians, he replied, you have rather observed the conventional form of addressing allies, in desiring us to demand what may be necessary for the war, than spoken in a tone suited to the present state of our circumstances." The tone of this reply was not less injudicious than Varro's conduct before the battle, and equally different from the appeal which old Fabius would have made in such a case.

Nihil, ne quod suppleremus quidem.] "Fortune has left us nothing, not even any thing of which we might make good the deficiencies."

[ocr errors]

equitatus, arma, signa, equi virique, pecunia, commeatus, U. C. 538. ' aut in acie, aut binis postero die amissis castris perierunt. A. C. 216. Itaque non juvetis nos in bello oportet, Campani, sed

[ocr errors]

'pæne bellum pro nobis suscipiatis. Veniat in mentem3, ut

[ocr errors]

Poenus

trepidos quondam majores vestros intra moenia compulsos, nec Samnitem modo hostem, sed etiam Sidicinum paventes, 'receptos in fidem apud Saticulam defenderimus, coeptumque propter vos cum Samnitibus bellum per centum prope 'annos3, variante fortuna eventum, tulerimus. Adjicite ad 'hæc quod foedus æquum deditis, quod leges vestras, quod 'ad extremum (id quod ante Cannensem certe cladem 'maximum fuit) civitatem nostram magnæ parti vestrum ' dedimus, communicavimusque vobiscum. Itaque communem vos hanc cladem, quæ accepta est, credere, Cam'pani, oportet, communem patriam tuendam arbitrari esse. 'Non cum Samnite aut Etrusco res est, ut, quod a nobis ́ablatum sit, in Italia tamen imperium maneat. 'hostis, ne Africæ quidem indigenam, ab ultimis terrarum 'oris, freto Oceani Herculisque columnis, expertem omnis 'juris et conditionis et linguæ prope humanæ,, militem 'trahit. Hunc, natura et moribus immitem ferumque, insuper dux ipse efferavit, pontibus ac molibus ex humanorum corporum strue faciendis, et, (quod proloqui etiam 'piget) vesci humanis corporibus docendo. Hos, infandis pastos epulis, quos contingere etiam nefas sit, videre atque habere dominos, et ex Africa et a Carthagine jura petere, et Italiam Numidarum ac Maurorum pati provinciam esse, 'cui non, genito modo in Italia, detestabile sit? Pulchrum erit, Campani, prolapsum clade Romana imperium vestra

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

2 Veniat in mentem &c.] "Let

it be remembered how we took under our protection and defended your ancestors at Saticula, when," &c. The facts were, that the Samnite war was provoked in the first instance by the acquiescence of the Romans in the request of the Campanians for help in their own defence of the Sidicini against the Samnites. Dr. Arnold illustrates a parallel between this event and the application of Corcyra to Athens in the Peloponnesian war. (Rom. Hist. ch. xxviii.)

3 Per centum propè annos.] The consul speaks in round numbers: the war had really continued from U. C. 412 to 480.

• Deditis.] (dat. plur.) "After your surrender, when you surrendered yourselves."

[blocks in formation]
« IndietroContinua »