25. oppressa erat, tamen ceteræ res, quia nihil dissipatum fuga U. C. 538. est, stratæ per omnem jacentis agminis ordinem inventæ sunt. A. C. 216. Hac nuntiata clade', quum per dies multos in tanto pavore fuisset civitas, ut, tabernis clausis, velut nocturna solitudine per urbem acta, senatus ædilibus negotium daret, ut urbem circumirent, aperirique tabernas, et moestitiæ publicæ speciem urbi demi juberent; tum Ti. Sempronius senatum habuit, consolatusque Patres est, et adhortatus, 'ne, qui 'Cannensi' ruinæ non succubuissent, ad minores calamita❝tes animos summitterent. Quod ad Carthaginienses hostes 'Hannibalemque attinet, prospera modo essent, sicut speraret futura, Gallicum bellum et omitti tuto3 et differri posse: ultionemque eam fraudis in deorum ac populi Ro'mani potestate fore. De hoste Pœno' exercitibusque, per 'quos id bellum gereretur, consultandum atque agitandum.' Ipse primum, quid peditum equitumque, quid civium, quid sociorum in exercitu esset dictatoris, disseruit. Tum Marcellus suarum copiarum summam exposuit. Quid in Apulia cum C. Terentio consule esset, a peritis quæsitum 6 est. Nec, unde consulares exercitus satis firmi ad tantum bellum efficerentur, inibatur ratio. Itaque Galliam, quanquam stimulabat justa ira, omitti eo anno placuit. Exercitus dictatoris consuli decretus est. De exercitu Marcelli, qui eorum ex fuga Cannensi essent, in Siciliam eos traduci, atque ibi militare, donec in Italia bellum esset, placuit. Eodem ex dictatoris legionibus rejici militem minimi quemque roboris, nullo præstituto militiæ tempore, nisi qui stipendiorum legitimorum esset. Duæ legiones urbanæ 9 Hac nuntiatâ clade.] "On the announcement of this loss, when the public were for several days in such alarm that, as the shops were closed and a loneliness as if of night overhung the city, the Senate commissioned," &c. 1 Ne, qui Cannensi &c.] "That, as they had not bowed beneath the calamity of Cannæ, they should not bend their courage to smaller losses." 2 Quod attinet &c.] The obliqua oratio requires that we should substitute attineret. "With respect to the Carthaginians and Hannibal, if things turned out favourably as he hoped they would." 3 Gallicum bellum et omitti tuto &c.] It is remarkable that, after the destruction of Posthumius and his army, the Gauls did really refrain from any further hostilities during the war, though the lost 4 De hoste Pano.] (emphasis) 5 Nec, unde consulares &c.] "But no expedient was adopted by which the consular armies could be made sufficiently strong," &c. 6 Nullo præstituto &c.] No term of service being defined, except for those who had completed their full time." U.C. 538.alteri consuli, qui in locum L. Postumii suffectus esset, deA. C. 216. cretæ sunt: eumque, quum primum salvis auspiciis posset, creari placuit. Legiones præterea duas primo quoque tempore ex Sicilia acciri: atque inde' consul, cui legiones urbanæ evenissent, militum sumeret quantum opus esset. C. Terentio consuli propagari in annum imperium: neque de eo exercitu, quem ad præsidium Apuliæ haberet, quicquam minuis. 26. Dum hæc in Italia geruntur apparanturque, nihilo segnius in Hispania bellum erat: sed ad eam diem magis prosperum Romanis. P. et Cn. Scipionibus inter se partitis copias, ut Cnæus terra, Publius navibus rem gereret; Hasdrubal Ponorum imperator, neutri parti virium satis fidens, procul ab hoste, intervallo ac locis tutus, tenebat se: quoad multum ac diu obtestanti quattuor millia peditum et quingenti equites in supplementum missi ex Africa sunt. Tum, refecta tandem spe, castra propius hostem movit: classemque et ipse instrui pararique jubet ad insulas maritimamque oram tutandam. In ipso impetu movendarum' de integro rerum perculit eum præfectorum navium transitio: qui, post classem ad Iberum per pavorem desertam graviter increpiti, nunquam deinde satis fidi aut duci, aut Carthaginiensium rebus fuerant. Fecerant hi transfugæ motum in Carpesiorum2 gente, desciverantque iis auctoribus urbes aliquot: una etiam ab ipsis vi capta fuerat. In eam gentem versum ab Romanis bellum est; infestoque exercitu Hasdrubal ingressus agrum hostium, pro captæ ante dies3 paucos urbis moenibus, Galbum, nobilem Carpesiorum ducem, cum valido exercitu castris sese tenentem, aggredi statuit. Præmissa igitur levi armatura, quæ eliceret hostes ad certamen, peditum partem ad depopulandum per agros passim dimisit, ut palantes exciperent. Simul et ad castra tumultus erat, et per agros fugaque et cædes; deinde undique diversis itineribus quum in castra se recepissent, adeo repente decessit animis pavor, ut non ad munimenta modo 7 Atque inde.] And that, out of these, the consul should," &c. 8 Neque de eo exercitu-quicquam minui.] "And that no draft should be made from the army which," &c. 9 In Hispania bellum.] The great importance of the war in Spain was, that it kept a large Carthaginian force occupied, which would have been otherwise set free for operations in Italy, at the same time that it deprived Hannibal of his best nursery of soldiers. 1 In ipso impetu movendarum 27. defendenda satis animorum esset, sed etiam ad lacessendum U. C. 538. hostem prœlio. Erumpunt igitur agmine e castris, tripu- A. C. 216. diantes more suo; repentinaque eorum audacia terrorem hosti, paullo ante ultro lacessenti, incussit. Itaque et ipse Hasdrubal in collem satis arduum, tutum flumine etiam objecto, tum copias subducit, et præmissam levem armaturam equitesque palatos eodem recipit: nec aut colli aut flumini satis fidens, vallo castra permunit. In hoc alterno pavore certamina aliquot sunt contracta: nec Numida Hispano eques par fuit; nec jaculator Maurus cætrato, velocitate pari, robore animi viriumque aliquantum præstanti. Postquam neque elicere Poenum ad certamen obversati castris poterant, neque castrorum oppugnatio facilis erat; urbem Ascuam, quo, fines hostium ingrediens, Hasdrubal frumentum commeatusque alios convexerat, vi capiunt, omnique circa agro potiuntur. Nec jam, aut in agmine, aut in castris, ullo imperio contineri. Quam ubi negligentiam ex re, ut fit, bene gesta oriri senserat Hasdrubal, cohortatus milites, ut palatos sine signis hostes aggrederentur, degressus colle, pergit ire acie instructa ad castra. Quem ut adesse tumultuose nuntiavere fugientes ex speculis stationibusque, ad arma conclamatum est. Ut quisque arma ceperat, sine imperio, sine signo, incompositi, inordinati in prælium ruunt. Jam primi conseruerant manus, quum alii catervatim currerent, alii nondum e castris exissent. Tamen primo ipsa audacia terruere hostem. Deinde, rari in confertos illati, quum paucitas parum tuta esset, respicere alii alios, et undique pulsi coire in orbem; et dum corporibus applicantur, armaque armis jungunt, in artum compulsi, quum vix movendis armis satis spatii esset, corona hostium cincti, ad multum diei cæduntur. Exigua pars, eruptione facta, silvas ac montes petit: parique terrore et castra sunt deserta, et universa gens postero die in deditionem venit. Nec diu in pacato mansit. Nam subinde ab Carthagine allatum est, ut Hasdrubal primo quoque tempore in Italiam exercitum duceret. Quæ vulgata res9 per Hispaniam omnium ferme animos ad Romanos avertit. Itaque Hasdrubal extemplo literas Carthaginem mittit, indicans, quanto fama profectionis suæ damno fuisset. 'Sive vero inde pergeret, out system and arrangement." 7 Corporibus applicantur.] (mid. 8 In pacato.] (sc. agro.] The usual 9 Quæ vulgata res.] U. C. 538. priusquam Iberum transiret, Romanorum Hispaniam fore. Nam, præterquam quod nec præsidium, nec ducem ha'beret, quem relinqueret pro se; eos imperatores esse Ro'manos', quibus vix æquis viribus resisti possit. Itaque si 'ulla Hispaniæ cura esset, successorem sibi cum valido 'exercitu mitterent: cui, ut omnia prospere evenirent, non 28. 'tamen otiosam provinciam fore.' Hæ literæ quanquam primo admodum moverunt senatum; tamen, quia Italiæ cura prior potiorque3 erat, nihil de Hasdrubale, neque de copiis ejus mutatum est. Himilco cum exercitu justo et aucta classe, ad retinendam terra marique ac tuendam Hispaniam, est missus; qui, ut pedestres navalesque copias trajecit, castris communitis, navibusque subductis et vallo circumdatis, cum equitibus delectis ipse, quantum maxime accelerare poterat, per dubios infestosque populos juxta intentus ad Hasdrubalem pervenit. Quum decreta senatus mandataque exposuisset, atque edidicisset ipse in vicem, quemadmodum tractandum bellum in Hispania foret, retro in sua castra rediit; nulla re, quam celeritate, tutior, quod undique abierat, antequam consentirent. Hasdrubal, priusquam moveret castra, pecunias imperat populis omnibus suæ ditionis, satis gnarus, Hannibalem transitus quosdam pretio mercatum: nec auxilia Gallica aliter, quam conducta, habuisse; inopem, tantum iter ingressum, vix penetraturum ad Alpes fuisse. Pecuniis igitur raptim exactis, ad Iberum descendit. Decreta Carthaginiensium et Hasdrubalis iter ubi ad 1 Eos imperatores esse Romanos.] "The Roman commanders were such men as could scarcely be resisted." 2 Cui, ut omnia prospere &c.] "And that he, even though all should go on favourably, would find his province no sinecure.” 3 Italiæ cura prior potiorque.] "The question of Italy had precedence in time and importance.' Per dubios infestosque, &c.] "Made his way to Hasdrubal, passing with equal caution through neutral and hostile nations." 5 Nulla re, quam celeritate, &c.] "In no circumstance safer than in his rapidity of march, as he had disappeared (passed through) every where, before they could organise an attack." 6 l'ix penetraturum ad Alpes, &c.] Hasdrubal's march through the Alps, which was prevented on this occasion by the successes of the Scipios, took place in A.U.C. 547, eleven years after that of Hannibal. Young Scipio was then commanding the Roman army in Spain, occupying the southern coast, and guarding the eastern passes of the Pyrenees. In order to out-manœuvre him, Hasdrubal marched across the neck of the peninsula to the western passes near the Bay of Biscay, and took the line of the modern road through Barcelona and Perpignan, into Languedoc, thus entering Gaul through the same country which the wars of the last generation have rendered so memorable-the plains of the Adour and the Bidassoa. He then crossed the Rhone at Lyons, and the mountains by Hannibal's road, with much less opposition, however, on the part of the natives, and the help of some relics of his brother's engineering; and descending into the valley of the Po, halted at Placentia, where the gates were shut against him. 8 29. Romanos sunt perlata, omnibus omissis rebus, ambo duces, U. C. 538. junctis copiis, ire obviam cœptis atque obsistere parant; A. C. 216. rati si Hannibali, vix per se ipsi tolerando Italiæ hosti, Hasdrubal dux atque Hispaniensis exercitus esset junctus, illum Romani finem imperii fore. His anxii curis ad Iberum contrahunt copias; et, transito amne, quum diu consultassent, utrum castra castris conferrent, an satis haberent, sociis Carthaginiensium oppugnandis, morari ab itinere proposito hostem, urbem a propinquo flumine Iberam appellatam, opulentissimam ea tempestate regionis ejus, oppugnare parant. Quod ubi sensit Hasdrubal, pro ope ferenda sociis, pergit ipse ire ad urbem, deditam nuper in fidem Romanorum, oppugnandam. Ita jam cœpta obsidio omissa ab Romanis est, et in ipsum Hasdrubalem versum bellum. Quinque millium intervallo castra distantia habuere paucos dies: nec sine levibus præliis, nec ut in aciem exirent. Tandem uno eodemque die velut ex composito utrimque signum pugnæ propositum est, atque omnibus copiis in campum descensum. Triplex stetit Romana acies. Velitum pars inter antesignanos locata, pars post signa accepta, equites cornua cinxere. Hasdrubal mediam aciem Hispanis firmat: in cornibus, dextro Poenos locat, lævo Afros mercenariorumque auxilia: equitum Numidas' Ponorum peditibus, ceteros Afris pro cornibus apponit. Nec omnes Numidæ in dextro locati cornu, sed quibus, desultorum2 in modum, binos trahentibus equos inter acerrimam sæpe pugnam in recentem equum ex fesso armatis transsultare mos erat: tanta velocitas ipsis3, tamque docile equorum genus est. Quum hoc modo instructi starent, imperatorum utriusque partis haud ferme dispares spes erant. Nam ne multum quidem, aut numero, aut genere militum, hi aut illi præstabant. Militibus longe dispar animus erat. Romanis enim, quanquam procul a patria pugnarent, facile persuaserant duces, pro Italia atque urbe Romana eos pugnare. Itaque, velut quibus reditus in patriam eo discrimine pugnæ verteretur, obstinaverant animis1, vincere aut mori. Minus 7 Ad Iberum contrahunt copias.] "Concentrated their forces on the Iberus." 8 Pro ope ferenda.] "Instead of the protection he should have given," &c. 9 Omnibus copiis-descensum.] "A descent of all their forces into the plain took place." 1 Equitum Numidas, &c.] "Of the cavalry, he placed the Numidians on the flank of the Carthaginian infantry, and the rest on that of the Africans." Gronovius and Draken- 2 Desultorum.] "Vaulters." See 4 Obstinaverant animis.] "They |