Immagini della pagina
PDF
ePub
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

indole, ut jam tum appareret, latius regnum opulentiusque, U. C. 541. quam quod accepisset, facturum. Legati quoniam Sy- A. C. 213. phax se Romanis junxisset, ut potentior societate eorum 'adversus reges populosque Africa esset,' docent; 'melius 'fore Galæ quoque, Carthaginiensibus jungi quam primum, antequam Syphax in Hispaniam, aut Romani in Africam transeant; opprimi Syphacem', nihildum præter nomen 'ex fœdere Romano habentem, posse.' Facile persuasum Galæ, filio deposcente id bellum, ut exercitum mitteret: qui, Carthaginiensium legionibus conjunctis, magno prœlio Syphacem devicit. Triginta millia eo proelio hominum cæsa dicuntur. Syphax cum paucis equitibus in Maurusios ex acie Numidas (extremi prope Oceanum adversus Gades colunt) refugit: affluentibusque ad famam ejus undique barbaris, ingentes brevi copias armavit. Cum quibus antequam in Hispaniam angusto diremptam freto trajiceret, Masinissa cum victore exercitu advenit: isque ibi cum Syphace ingenti gloria per se, sine ullis Carthaginiensium opibus, gessit bellum. In Hispania nihil memorabile gestum, præterquam quod Celtiberum juventutem eadem mercede, qua pacta cum Carthaginiensibus erat, imperatores Romani ad se perduxerunt: et nobilissimos Hispanos supra trecentos in Italiam ad sollicitandos populares, qui inter auxilia Hannibalis erant, miserunt. Id modo ejus anni in Hispania ad memoriam insigne est, quod mercenarium militem in castris neminem ante, quam tum Celtiberos, Romani habuerunt.

7 Opprimi Syphacem &c.] "That Syphax could be crushed, while he yet enjoyed only the name of an alliance with Rome." It is unnecessary to remark, that Syphax and Massinissa afterwards mutually changed sides: for particulars, see Epilegomena.

8 Maurusios ex acie Numidas.] The latter of these proper names is superfluous. It would appear to have been originally a marginal note,

intended to explain Maurusios; but
these, however, were not Numidians.
9 Neminem ante, quam tum Celti-
beros.] This was, according to
Livy, the first instance of the em-
ployment of foreign troops, as a
part of the Roman army. Polybius,
however, mentions-and so does
Zonaras more recently-that some
companies of Gauls were incorporated
with the Roman troops in the first

Punic war.

LIBER XXV.

EPITOME.

P. Cornelius Scipio, postea Africanus, ante annos ædilis factus est. Hannibal urbem Tarentum, præter arcem, in quam præsidium Romanorum fugerat, per Tarentinos juvenes, qui se noctu venatum ire simulaverant, cepit. Ludi Apollinares ex Marcii carminibus, quibus Cannensis clades prædicta fuerat, instituti sunt. A Q. Fulvio et Ap. Claudio consulibus adversus Hannonem Pœnorum ducem prospere pugnatum est. Ti. Sempronius Gracchus proconsul, ab hospite suo Lucano in insidias deductus, a Magone interfectus est. Centenius Penula, qui centurio militaverat, quum petisset a senatu, ut sibi exercitus daretur, pollicitusque esset, si hoc impetrasset, de Hannibale victoriam, octo millibus acceptis, militum dux factus, conflixit acie cum Hannibale, et cum exercitu casus est. Cn. Fulvius prætor male adversus Hannibalem pugnavit. In quo prælio hominum sexdecim millia ceciderunt: ipse cum equitibus ducentis effugit. Capua obsessa est a Q. Fulvio et Ap. Claudio consulibus. Claudius Marcellus Syracusas expugnavit anno tertio, et ingentem se virum gessit. In eo tumultu urbis captæ Archimedes, intentus formis, quas in pulvere descripserat, interfectus est. P. et Cn. Scipiones in Hispania tot tantarumque rerum feliciter gestarum tristem exitum tulerunt; prope cum totis exercitibus cæsi anno octavo, quam in Hispaniam iverant: amissaque ejus provincia possessio foret, nisi L. Marcii equitis Romani virtute et industria, contractis exercituum reliquiis, ejusdem hortatu, bina castra hostium expugnata essent. Ad triginta septem millia cæsa, ad mille octingentos triginta capti, præda ingens parta. Dux Marcius appellatus est.

U. C. 541. DUM hæc in Africa atque in Hispania geruntur, HanA. C. 213. nibal in agro Tarentino æstatem consumpsit, spe per pro

ditionem urbis Tarentinorum potiundæ. Ipsorum interim et Sallentinorum1 ignobiles urbes ad eum defecerunt. Eodem tempore in Bruttiis ex duodecim populis, qui anno priore ad Poenos desciverant, Consentini et Thurini in fidem populi Romani redierunt. Et plures rediissent, ni

1 Ipsorum-Sallentinorum.] Between these words some commentators suggest the insertion of et, which is adopted above: so that the pronoun may refer to the Tarentines. This, however, is unnecessary, as

ipse, in an idiomatic usage, conveys sometimes the sense of " also.”

2 Anno priore.] The historian should rather have said, two years previously. See 1. xxiv. 1; and xxiii. 30.

T. Pomponius Veientanus præfectus socium, prosperis ali- U. C. 541. quot populationibus in agro Bruttio justi ducis speciem A. C. 213. nactus3, tumultuario exercitu coacto, cum Hannone conflixisset. Magna ibi vis hominum, sed inconditæ turbæ agrestium servorumque, cæsa aut capta est: minimumque jacturæ fuit, quod præfectus inter ceteros est captus, et tum temerariæ pugnæ auctor, et ante publicanus, omnibus malis artibus et reipublicæ et societatibus infidus damnosusque. Sempronius consul in Lucanis multa prœlia parva, haud ullum dignum memoratu, fecit: et ignobilia oppida Lucanorum aliquot expugnavit.

Quo diutius trahebatur bellum, et variabant secundæ adversæque res non fortunam magis, quam animos, hominum; tanta religio, et ea magna ex parte externa, civitatem incessit, ut aut homines, aut dii repente alii viderentur facti. Nec jam in secreto modo atque intra parietes abolebantur Romani ritus; sed in publico etiam ac foro Capitolioque mulierum turba erat, nec sacrificantium, nec precantium deos patrio more. Sacrificuli ac vates ceperant hominum mentes: quorum numerum auxit rustica plebs, ex incultis diutino' bello infestisque agris egestate et metu in urbem compulsa; et quæstus ex alieno errore facilis, quem velut ex concessæ artis usu exercebant. Primo secretæ bonorum indignationes exaudiebantur, deinde ad Patres etiam et ad publicam querimoniam excessit res". Incusati graviter ab senatu ædiles triumvirique capitales',

3 Justi ducis speciem nactus.] "Having acquired the character of a regular commander."

Et reipublicæ et societatibus.] "Dishonest toward the government and the companies;" i. e. defrauding both the public exchequer, and the joint-stock companies or firms usually formed by the publicani.

5 Quo diutius.] This comparative not being followed by any formal apodosis, we are at liberty to choose between et variabant, &c. and tanta religio, as introducing the second clause. The latter is apparently the preferable construction: sc. "the longer the war continued, and the more prosperity and adversity were changing the sentiments as well as the circumstances of the people, the more did superstition-and that principally foreign-pervade the community to such an extent, that," &c.

6 Ceperant hominum mentes.] "Enslaved the reason (or, capti

vated the imagination)."

7 Ex incultis diutino, &c.] The preposition follows egestate, which, together with metu, follows compulsa; sc. "driven into the city by destitution arising from the cessation of cultivation during the long war, and the insecurity of the country; and by their fears."

8 Et quæstus.] (sc. auxit nume

rum.

m.)

9 Ad Patres-excessit res.] "The
case forced itself on the notice of
the Senate," &c. Similar instances
of the morbid influences of long suf-
fering, and anxiety, and terror on
the minds of large communities, may
be found in the histories of the great
plagues of London, Florence, and
Constantinople, and amid the horrors
of the French Revolution.

1 Triumvirique capitales.] "The
three commissioners of criminal law."
These officers adjudicated on minor
cases,
and were subordinate to the

U. C. 541. quod non prohiberent, quum emovere eam multitudinem e A. C. 213. foro, ac disjicere apparatus sacrorum conati essent, haud

[blocks in formation]

procul afuit, quin violarentur. Ubi potentius jam esse id malum' apparuit, quam ut minores per magistratus sedaretur, M. Atilio prætori urbis negotium ab senatu datum est, ut his religionibus populum liberaret. Is et in concione senatusconsultum recitavit, ex edixit, 'Ut, quicunque libros ' vaticinos precationesve, aut artem sacrificandi conscriptam haberet, eos libros omnes literasque ad se ante Kalendas Apriles deferret: neu quis, in publico sacrove loco, novo ' aut externo ritu sacrificaret.'

[ocr errors]
[ocr errors]

Et aliquot publici sacerdotes mortui eo anno sunt: L. Cornelius Lentulus pontifex maximus, et C. Papirius C. F. Maso pontifex, et P. Furius Philus augur, et C. Papirius L. F. Maso decemvir sacrorum. In Lentuli locum M. Cornelius Cethegus, in Papirii Cn. Servilius Cæpio, pontifices suffecti sunt. Augur creatus L. Quinctius Flamininus, decemvir sacrorum L. Cornelius Lentulus.

Comitiorum consularium jam appetebat tempus; sed, quia consules a bello intentos avocare non placebat, Ti. Sempronius consul comitiorum causa dictatorem dixit C. Claudium Centhonem: ab eo magister equitum est dictus Q. Fulvius Flaccus. Dictator primo comitiali die creavit consules Q. Fulvium Flaccum, magistrum equitum, et Ap. Claudium Pulchrum, cui Sicilia provincia in prætura fuerat. Tum prætores creati Cn. Fulvius Flaccus, C. Claudius Nero, M. Junius Silanus, P. Cornelius Sulla. Comitiis perfectis, dictator magistratu abiit. Edilis curulis fuit eo anno cum M. Cornelio Cethego P. Cornelius Scipio, cui post Africano fuit cognomen. Huic petenti ædilitatem quum obsisterent tribuni plebis, negantes rationem ejus habendam esse, quod nondum ad petendum legitima ætas esset: 'Si me,' inquit, omnes Quirites ædilem facere ' volunt, satis annorum habeo.' Tanto inde favore ad suffragium ferendum in tribus discursum est, ut tribuni repente incepto destiterint. Ædilicia largitio hæc fuit: ludi Romani pro temporis illius copiis magnifice facti, et diem unum instaurati, et congii olei in vicos singulos dati. L. Villius Tappulus et M. Fundanius Fundulus, ædiles plebeii, aliquot matronas apud populum probri accusarunt: quas

[ocr errors]

Prætors, though presiding in a dis-
tinct court at the Columna Monia.
Their functions were superseded in
a great measure by the Quæstiones
perpetuæ, "the permanent courts,"
instituted, A. U. C. 608.

? Potentius-malum, &c.] "The
evil was discovered to be too well

established," &c.

3 A bello intentos.] "From the war in which they were engaged." 4 Nondum-legitima ætas.] Scipio was at this time but twenty-one years of age.

5 Edilicia largitio.] “The Ædiles' entertainment."

dam ex iis damnatas in exsilium egerunt.

Ludi plebeii U. C. 541. per biduum instaurati: et Jovis epulum fuit ludorum A. C. 213.

causa.

Q. Fulvius Flaccus tertium, Ap. Claudius consulatum 3. ineunt. Et prætores provincias sortiti sunt; P. Cornelius U. C. 542. Sulla urbanam et peregrinam, quæ duorum ante sors fue- A. C. 212. rat, Cn. Fulvius Flaccus Apuliam, C. Claudius Nero Suessulam, M. Junius Silanus Tuscos. Consulibus bellum cum Hannibale et binæ legiones decreta: alter a Q. Fabio superioris anni consule, alter a Fulvio Centumalo acciperet. Prætorum, Fulvii Flacci", quæ Luceriæ sub Emilio prætore; Neronis Claudii, quæ in Piceno sub C. Terentio fuissent, legiones essent: supplementum in eas quisque scriberet sibi. M. Junio in Tuscos legiones urbanæ prioris anni datæ. Ti. Sempronio Graccho et P. Sempronio Tuditano imperium provinciæque Lucani et Gallia cum suis exercitibus prorogatæ : item P. Lentulo, qua vetus provincia in Sicilia esset; M. Marcello Syracusæ, et qua Hieronis regnum fuisset: T. Otacilio classis: Græcia M. Valerio Sardinia Q. Mucio Scævolæ; Hispaniæ P. et Cn. Corneliis. Ad veteres exercitus duæ urbanæ legiones a consulibus scriptæ, summaque trium et viginti legionum eo anno effecta est.

Delectum consulum M. Postumii Pyrgensis cum magno prope motu rerum factum impediit. Publicanus erat Postumius, qui multis annis parem fraude avaritiaque neminem in civitate habuerat, præter T. Pomponium Veientanum, quem, populantem temere agros in Lucanis, ductu Hannonis priore anno ceperant Carthaginienses. Hi, quia publicum periculum erat' a vi tempestatis in iis, quæ portarentur ad exercitus, et ementiti erant falsa naufragia, et ea ipsa, quæ vera renuntiaverant, fraude ipsorum facta erant, non

6 Prætorum, Fulvii Flacci, &c.] "That the prætors, Fulvius Flaccus should take command of the legions that were in Lucania under Æmilius; and Nero Claudius of those in Picenum with Terentius," &c.

7 Gallia.] This reading is adopted in preference to the plural form, which appears in other editions; because, as the Romans had not yet advanced into Transalpine Gaul, there was yet but one province of

that name.

8 M. Postumii-factum.] "The conduct (the act, the proceedings) of Posthumius." The frauds of

this man and Pomponius form a
strange exception to the public
spirit and disinterestedness that cha-
racterized the Romans generally
throughout the Punic wars. The
details resemble rather those of
some of the jobbing' of our gene-
ration, than any thing likely to oc-
cur in the 6th century of Rome.

9 Populantem temerè.] "Boldly
(recklessly, indiscriminately) de-
vastating," &c.

1 Publicum periculum erat &c.] "As government was liable (exposed) to the risk of weather," &c.

« IndietroContinua »