Immagini della pagina
PDF
ePub

indicta; et Genio1 majores hostiæ cæsæ quinque; et U. C. 536. C. Atilius Serranus prætor vota suscipere jussus, si in A. C. 218. decem annos respublica eodem stetisset statu. Hæc procurata votaque ex libris Sibyllinis, magna ex parte levaverant religione animos.

Consulum designatorum alter Flaminius, cui eæ legiones, quæ Placentiæ hibernabant, sorte evenerant, edictum et literas ad consulem misit, ut is exercitus Idibus Martiis Arimini adesset in castris. Huic in provincia consulatum inire consilium erat, memori veterum certaminum cum Patribus; quæ tribunus plebis, et quæ postea consul, prius de consulatu, qui abrogabatur, dein de triumpho habuerat; invisus etiam Patribus ob novam legem, quam Q. Claudius tribunus plebis adversus senatum, uno Patrum adjuvante C. Flaminio, tulerat: ne quis senator, cuive senatorius pater fuisset, maritimam navem', quæ plus quam trecentarum amphorarum esset, haberet. Id satis habitum ad fructus ex agris vectandos: quæstus omnis Patribus indecorus visus. Res, per summam contentionem acta, invidiam apud nobilitatem suasori legis Flaminio, favorem apud plebem alterumque inde consulatum, peperit. Ob hæc ratus auspiciis ementiendis, Latinarumque feriarum mora, et consularibus aliis impedimentis retenturos se in urbe, simulato itinere privatus clam in provinciam abiit. Ea res, ubi palam facta est, novam insuper iram infestis jam ante Patribus movit: 'Non cum senatu modo, sed jam cum diis immortalibus, C. Flaminium bellum gerere. Consulem ante inauspicato 'factum revocantibus ex ipsa acie diis atque hominibus non

1 Genio.] This name appears to have been a mystic form of expression, for that which neither ancients nor moderns have yet very clearly understood the vital principle. It is what Heraclitus seems to have intended by the phrase, beîov λóyov àvarvons, what the Greeks generally call Aaíμwv, and is designated in the jargon of the astrologers as Kλpos Δαίμονος.

2 Vota suscipere-si in decem annos, &c.] "To undertake vows (which were to be paid) in case the Republic should have (when the time came) stood for ten years."

3 Veterum certaminum, &c.] On the first of these (quæ tribunus) Val. Maximus records, that when Flaminius was passing his law, for the applotment of conquered lands in Gaul, he resisted all the entreaties and threats of the Senate, until his

[blocks in formation]

63.

94

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

TITI LIVII LIB. XXI. CAP. 63.

U. C. 536. paruisse; et nunc conscientia spretorum et Capitolium et A. C. 218. sollennem votorum nuncupationem fugisse: ne die initi 'magistratus Jovis optimi maximi templum adiret ne senatum, invisus ipse, et sibi uni invisum, videret consule'retque: ne Latinas indiceret, Jovique Latiari sollenne 'sacrum in monte faceret: ne, auspicato profectus in Capitolium ad vota nuncupanda, paludatus inde cum 'lictoribus ad provinciam iret. Lixa modo sine insignibus, 'sine lictoribus, profectum clam, furtim3, haud aliter quam 'si exsilii causa solum vertisset. Magis pro majestate 'videlicet imperii Arimini, quam Romæ, magistratum initurum, et in deversorio hospitali, quam apud penates suos, 'prætextam sumpturum.' Revocandum universi retrahendumque1 censuerunt; et cogendum omnibus prius præsentem in deos hominesque fungi officiis, quam ad exercitum et in provinciam iret. In eam legationem (legatos enim mitti placuit) Q. Terentius et M. Antistius profecti, nihilo magis eum moverunt, quam priori consulatu literæ moverant ab senatu missæ. Paucos post dies magistratum iniit, immolantique ei vitulus jam ictus e manibus sacrificantium sese quum proripuisset, multos circumstantes cruore respersit. Fuga procul2 etiam major apud ignaros, quid trepidaretur, et concursatio fuit: id a plerisque in omen magni terroris acceptum3. Legionibus inde duabus a Sempronio prioris anni consule, duabus a C. Atilio prætore acceptis, in Etruriam per Apennini tramites exercitus duci est cœptus.

6 Senatum, invisus ipse, et sibi uni
invisum, &c.] "To avoid meeting
and consulting the Senate, disliked
as he was, and their only enemy."
7 Sollenne sacrum in monte.]
"The anniversary festival on the
(Alban) hill," where the feria
Latina were always celebrated.
8 Paludatus may signify, in a se-
condary sense,
"with a formal mili-
tary commission."

9 Clam, furtim.] The difference
would appear to be, that the former

implies a concealment of the act; the latter, a concealment of the motive.

"The dis

1 Retrahendumque.] "Brought back by force-arrested." 2 Fuga procul, &c.] may and consternation was still greater among those who were at a distance, and ignorant of the cause of alarm."

3 In omen-acceptum.] "Understood as an omen.'

LIBER XXII.

EPITOME.

Hannibal, per continuas vigilias in paludibus oculo amisso, venit in Etruriam; per quas paludes quatriduo et tribus noctibus sine ulla requie iter fecit. C. Flaminius consul, homo temerarius, contra auspicia profectus, signis militaribus effossis, quæ tolli non poterant, et ab equo, quem conscenderat, per caput devolutus, insidiis ab Hannibale circumventus, ad Trasimenum lacum cum exercitu casus est. Sex millia, que eruperant, fide ab Maharbale data, perfidia Hannibalis vincta sunt. Quum ad nuntium cladis Romæ luctus esset, duæ matres, ex insperato receptis filiis, gaudio mortuæ sunt. Ob hanc cladem ex Sibyllinis libris ver sacrum votum. Quum deinde

Q. Fabius Maximus dictator, adversus Hannibalem missus, nollet acie cum eo confligere, ne, contra ferocem tot victoriis hostem, territum adversis præliis militem pugnæ committeret, et, opponendo se tantummodo, conatus Hannibalis impediret: M. Minucius magister equitum, ferox et temerarius, criminando dictatorem tanquam segnem et timidum, effecit, ut populi jussu æquaretur ei cum dictatore imperium; divisoque exercitu, quum iniquo loco conflixisset, et in maximo discrimine legiones ejus essent, superveniente cum exercitu Fabio Maximo discrimine liberatus est. Quo beneficio victus castra cum eo junxit, et patrem eum salutavit; idemque facere milites jussit. Hannibal, vastata Campania, inter Casilinum oppidum et Calliculam montem a Fabio clausus, sarmentis ad cornua boum alligatis et incensis, præsidium Romanorum, quod Calliculam insidebat, fugavit: et sic transgressus est saltum. Idemque Q. Fabii Maximi dictatoris, quum circumposita ureret, agro pepercit, ut illum tanquam proditorem suspectum faceret. Emilio deinde Paullo et Terentio Varrone consulibus et ducibus, cum maxima clade adversus Hannibalem ad Cannas pugnatum est: cæsaque eo prælio Romanorum quadraginta quinque millia, cum Paullo consule et senatoribus octoginta, consularibus atque prætoriis aut ædiliciis triginta. Post quam cladem quum a nobilibus adolescentibus propter desperationem consilium de relinquenda Italia iniretur, P. Cornelius Scipio tribunus militum, qui postea Africanus nuncupatus est, stricto super capita deliberantium ferro, juravit, se pro hoste habiturum eum, qui in verba sua non jurasset; effecitque, ut omnes, minime relictum iri a se Italiam, jurejurando astringerentur. Præterea trepidationem urbis et luctum, et res in Hispania meliore eventu gestas continet. Opimia et Floronia, Vestales virgines, incesti damnatæ sunt. Propter paucitatem vero militum servorum octo millia armata sunt. Captivi, quum potestas esset redimendi, redempti non sunt. Varroni obviam itum est, et gratiæ actæ, quod de republica non desperasset.

A. C. 217.

U. C. 537. JAM ver appetebat, quum Hannibal ex hibernis movit, et nequicquam ante conatus transcendere Apenninum intolerandis frigoribus, et' cum ingenti periculo moratus ac metu. Galli, quos prædæ populationumque conciverat spes, postquam pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent agerentque, suas terras sedem belli esse, premique utriusque partis exercituum hibernis viderunt; verterunt retro ad Hannibalem ab Romanis odia: petitusque sæpe principum insidiis, ipsorum inter se fraude, eadem levitate, qua consenserant, consensum indicantium, servatus erat; et, mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis3, errore etiam sese ab insidiis munierat. Ceterum hic quoque ei timor

causa fuit maturius movendi ex hibernis.

Per idem tempus Cn. Servilius consul Romæ Idibus Martiis magistratum iniit. Ibi quum de republica retulisset, redintegrata in C. Flaminium invidia est. 'Duos se 'consules creasse, unum habere. Quod enim illi justum 'imperium*, quod auspicium esse? Magistratus id a domo, 'publicis privatisque penatibus, Latinis feriis actis, sacrificio in monte perfecto, votis rite in Capitolio nuncupatis, se'cum ferre: nec privatum auspicia sequi, nec sine auspiciis 'profectum in externo ea solo nova atque integra concipere 'posse.' Augebant metum prodigia ex pluribus simul locis nuntiata: in Sicilia militibus aliquot spicula, in Sardinia autem in muro circumeunti vigilias equiti scipionem, quem manu tenuerat, arsisse, et litora crebris ignibus fulsisse, et scuta duo sanguine sudasse, et milites quosdam ictos fulminibus, et solis orbem minui visum: et Præneste ardentes lapides cœlo cecidisse: et Arpis parmas in cœlo visas, pugnantemque cum luna solem3: et Capenæ duas interdiu lunas ortas: et aquas Cæretes sanguine mixtas fluxisse; fontemque ipsum Herculis cruentis manasse sparsum maculis et in Antiati metentibus cruentas in corbem spicas 4 Justum imperium.] “ Legitimate authority."

1 Et nequicquam-et.] “Having been frustrated in his previous attempt to cross the Apennines, by the excessive cold; at the same time that his delay involved considerable danger and apprehension."

2 Petitusque sæpe principum insidiis, &c.] "And, though frequently assailed by the treachery of the princes, was saved by their mutual disloyalty, as they betrayed their conspiracy with the same capriciousness with which they had combined."

3 Tegumenta capitis.] These were wigs, of which he had a great number, suited to different ages and complexions.

5 Auspicium.] "Right of divination."

6 Nova atque integra.] “New and unprejudiced."

7 Ardentes lapides.] Drakenborch reads lampadas; but the change is unnecessary.

8 Pugnantemque cum luná solem.] This merely implies that the sun and moon were both visible above the horizon.

9 Duas interdiu lunas ortas.] sc. When, at new moon, a full moon is made visible by the reflexion of the earth's light.

cecidisse et Faleriis cœlum findi velut magno hiatu visum ; U. C. 537. quaque patuerit, ingens lumen effulsisse: sortes sua sponte A. C. 217. attenuatas, unamque excidisse, ita scriptam: MAVORS TELUM SUUM CONCUTIT: et per idem tempus Romæ signum Martis Appia via ad simulacra luporum sudasse: et Capuæ speciem cœli ardentis fuisse, lunæque inter imbrem cadentis. Inde minoribus etiam dictu prodigiis fides habita: capras lanatas quibusdam factas, et gallinam in marem, gallum in feminam sese vertisse. His, sicut erant nuntiata, expositis, auctoribusque in curiam introductis, consul de religione Patres consuluit. Decretum, ut ea prodigia, partim majoribus hostiis, partim lactentibus, procurarentur: et uti supplicatio per triduum ad omnia pulvinaria haberetur. Cetera, quum decemviri libros inspexissent, ut ita fierent, quemadmodum cordi esse divis, carminibus præfarentur. Decemvirorum monitu decretum est, Jovi primum donum fulmen aureum pondo quinquaginta fieret; Junoni Minervæque ex argento dona darentur; et Junoni Reginæ in Aventino, Junonique Sospitæ Lanuvii majoribus hostiis sacrificaretur; matronæque, pecunia collata, quantum conferre cuique commodum esset, donum Junoni Reginæ in Aventinum ferrent, lectisterniumque fieret; quin et ut libertinæ et ipsæ, unde Feroniæ1 donum daretur, pecuniam pro facultatibus suis conferrent. Hæc ubi facta, decemviri Ardeæ in foro majoribus hostiis sacrificarunt. Postremo

Decembri jam mense ad ædem Saturni Romæ immolatum est, lectisterniumque imperatum, (et eum lectum senatores straverunt) et convivium publicum; ac per urbem Saturnalia diem ac noctem clamatum, populusque eum diem festum habere ac servare in perpetuum jussus.

Dum consul placandis Romæ diis habendoque delectu dat operam, Hannibal, profectus ex hibernis, quia jam Flaminium consulem Arretium pervenisse fama erat, quum aliud longius, ceterum commodius, ostenderetur iter, propiorem viam per paludem petit, qua fluvius Arnus per eos dies3 solito magis inundaverat. Hispanos et Afros, (id omne veterani erat robur exercitus) admixtis ipsorum impedimentis, necubi consistere coactis necessaria ad usus dees

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

2.

« IndietroContinua »