acies ab duobus lateribus ostendunt, una à primo agā ā prīmō mine iter impedire coepit. Quā rē nūntiātā Caesar suum quoque equitātum tripertitō dīvīsum contrā hostem īre iubet. Pūgnātur ūnā omnibus in partibus. Cōnsistit agmen; impedimenta inter legiōnēs recipiun- 5 tur. Si quã in parte nostrī labōrāre aut gravius premi videbantur, eō signa inferri Caesar aciemque converti iubebat; quae res et hostes ad insequendum tardabat et nostrōs spē auxilī cōnfirmābat.

Tandem Germānī ab dextro latere summum iugum 10 nacti hostes locō dēpellunt; fugientēs usque ad flūmen, ubi Vercingetorix cum pedestribus copiis cōnsēderat, persequuntur complūrēsque interficiunt. Quā rē animadversă reliqui, nē circumvenirentur veriti, se fugae mandant. Omnibus locis fit caedes. Trēs nobilissimi 15 Haedui capti ad Caesarem perducuntur: Cotus, praefectus equitum, qui controversiam cum Convictolitave proximis comitiis_habuerat, et Cavarillus, qui post dēfectionem Litavicci pedestribus cōpiīs praefuerat, et Eporedorix, quo duce ante adventum Caesaris Haedui 201 cum Sequanis bello contenderant.

Vercingetorix retreats to Alesia, which Caesar decides

to besiege.

Fugātō omni equitātū Vercingetorīx cōpiās suās, 68 ut pro castris conlocaverat, reduxit prōtinusque Alesiam, quod est oppidum Mandubiōrum, iter facere coepit, celeriterque impedimenta ex castrīs ēdūcī et sẽ sub- 25 sequi iussit. Caesar impedimentis in proximum collem ductīs, duabus legiōnibus praesidiō relictīs, secūtus hostes quantum diēī tempus est passum, circiter III milibus ex novissimō agmine interfectīs, alterō diē ad Alesiam castra fecit. Perspectō urbis sitū perterritīs- 30

que hostibus, quod equitātū, quā māximē parte exercitus confīdēbant, erant pulsī, adhortātus ad labōrem milites Alesiam circumvällare instituit.

Description of Alesia.

69 Ipsum erat oppidum in colle summō admodum 5 ēditō locō, ut nisi obsidiōne expūgnārī nōn posse vidērētur. Cuius collis rādīcēs duo duabus ex partibus flūmina subluēbant. Ante oppidum plānitiēs circiter milia passuum III in longitudinem patebat; reliquis ex omnibus partibus colles, mediocri interiectō spatiō, parī io altitudinis fastīgiō oppidum cingebant. Sub mūrō, quae pars collis ad orientem sōlem spectabat, hunc omnem locum copiae Gallōrum complēverant, fossamque et maceriam in altitudinem vi pedum praeduxerant. Eius mūnītiōnis, quae ab Rōmānīs īnstituēḥātur, cir15 cuitus XI milia passuum tenebat. Castra opportūnīs locis erant posita VIII castellaque XXIII facta; quibus in castellis interdiū statiōnēs pōnēbantur, në qua subitō ĕruptio fieret; haec eadem noctu excubitōribus āc firmīs praesidiis tenēbantur.

70

Battle of cavalry on the plain. The Gauls badly beaten. Opere institūtō fit equestre prolium in eā plānitiē, quam intermissam collibus tria mīlia passuum in longitudinem patēre suprā dēmōnstrāvimus. Summā vi ab utrisque contenditur. Laborantibus nostris Caesar Germānōs submittit legiōnēsque pro castris constituit, 25 në qua subitō inruptiō ab hostium peditātū fiat.

Praesidio legiōnum additō nostris animus augetur: hostēs in fugam coniectī sē ipsī multitūdine impediunt atque angustioribus portis relictis coartantur. Germānī ācrius usque ad mūnītiōnēs sequuntur. Fit mā

gna caedēs; nōn nūllī relictis equis fossam trānsīre et maceriam transcendere conantur. Paulum legiōnēs Caesar quas prō vāllō cōnstituerat prōmovērī iubet. Nōn minus qui intrā mūnītiōnēs erant Gallī perturbantur; veniri ad sẽ confestim existimantes ad arma con- 5 clamant; nōn nulli perterriti in oppidum inrumpunt. Vercingetorix iubet portãs claudi, ne castra nudentur. Multis interfectis, compluribus equis captis Germānī sēsē recipiunt.

Vercingetorix sends away his cavalry, and calls for aid from all Gaul.

Vercingetorix, priusquam mūnītiōnēs ab Rōmānīs 71 perficiantur, consilium capit omnem ab sẽ equitātum noctu dimittere. Discedentibus mandat ut suam quisque eōrum civitatem adeat omnesque qui per aetātem arma ferre possint, ad bellum cōgant; sua in illōs merita prōpōnit, obtestāturque ut suae salūtis ratiōnem ha- 15 beant, neu sẽ optimē dē commūnī lībertāte meritum hostibus in cruciatum dedant. Quod si indiligentiōrēs fuerint, mīlia hominum dēlēcta LXXX ūnā sēcum interitūra dēmonstrat. Ratione inită frumentum sẽ exiguē diērum xxx habēre, sed paulo etiam longius tolerārī 20 posse parcendō.

His datis mandātīs, quā erat nostrum opus intermissum, secundă vigiliā silentiō equitatum dimittit. Frūmentum omne ad sẽ referrī iubet; capitis poenam eīs quī nōn pāruerint, constituit; pecus, cūius māgna erat 25 cōpia ā Mandubiis compulsa, virītim distribuit; frūmentum parcē et paulātim mētīrī īnstituit; cōpiās omnēs quās prō oppido conlocaverat in oppidum recipit. His ratiōnibus auxilia Galliae exspectāre et bellum administräre parat.

30