appellant. Hic est succus nuci

expressus, multum a succo vero cinnami differens, vicina tamen gratia. Pretium in libras, asses quadraginta '.

Multum masculo vero. » Salmasius parum sane apposite, in Solin. «multum a masculo viro.. HARD.

2. Asses quadraginta. Qui denarii quatuor, hoc est, nostratis mor netæ, a fr. 83 c. Ed.

DE CITRO MEDICA.

Ad ea Plinii verba, cap. 7, pag. 10:

Malus Assyria, quam alii vocant Medicam, etc.

Arboris modus nostratibus in hortis modicus est. Radix ramosa, alte lateque diffusa, lignosa, corticosa, foris lutea, intus albicans. Truncus gracilis, ligno albo duroque, cortice coloris e viridi pallentis. Rami numerosi, prolixi, tenues, ductilique lentitia obsequentes: ex his vetustiores diluto virore flaventes pallidisque aculeis armati ; recentiores vero læta viriditate nitidi; summa ramorum foliorumque teneritas rubente virore fusca. Folium ad juglandis folii magnitudinem accedens, persæpe obfusum, interdum etiam acuminatum, triploque fere in longitudinem quam in latitudinem porrectius, supina parte quam prona viridius, oris leviter incisis serratum, fibris a medio crassiore nervo excurrentibus venosum, nonnunquam corrugatum et veluti bullans, spisso ambitu ramos convestiens et tota hieme exornans, bene odoratum, gustatu amarum, soli si objiciatur, instar foliorum hyperici, foraminibus, vel potius punctulis translucidis undique respersum. Spina foliorum plerisque superne contigua, gemmæque finitima, acumine subrubens, cætero viridis, apprime rigida et satis longa. Flores confertim summis ramulis velut odorarium in fasciculum frequenter cohærentes, rosacei, petalis carnosis, persæpe quinis per ambitum resupinatis, foris interfusis rubore, cæterum candidis, in orbem positis, ex calyculo viridi quinquefido emergentibus constantes, albentibus flavo sub apice, staminibus numerosis bene capillati, languide olentes, gustu primo subdulcis, mox amari, partim frugiferi, exstante inter stamina longulo pistillo fructus rudimento, partím citra hoc indicium infecundi, et hi quidem cito decidui, at illi tenacius hærentes. Fructuum figura sæpius oblonga, nonnunquam globosa, fastigio alias mucronato, alias retuso, superficie rugosa tuberosaque, Iongitudine non raro dodrantali, imo quandoque majori; magnitudo enim varia, pondusque diversum, siquidem nonnulli ad sex, novem, imo ad triginta usque libras proveniunt. Cortex exterior coriaceus, tenuis, amarus et fervidus, colore primum viridi, in maturitate vero aureo seu citrino, odore fragranti: cortex interior seu caro crassa, veluti cartilaginea, firma, candida, subdulcis, aliquantisper acida et leviter odorata, intus divisa in varia loculamenta succi acidi, vesiculis membranaceis contenti, plena. Denique semina cuique pomo complura, alicui quinquagena supra centena in medullæ vesicularis sinu inclusa, oblonga, semiuncialia, utrinque fere acuminata ; duriuscula et membranacea, amara, foris flava,

striataque cute vestita, nucleo duplici, candido, amaricante cum quadam admixta dulcedine referta. In eadem arbore sæpe visitur eodem tempore tempestivum, et pulchre confusum ver cum pomifero autumno, pomis aliis cadentibus, aliis maturescentibus, aliis subnascentibus; sed per autumnum proventus uberior. (Conf. ad cap. 7, notam 7 Harduini. )

In Gallo-provinciæ hortis colitur hæc arbor ab Assyria et Media primum in Græciam et inde in meridionales Europæ regiones translata. Unde fructus mula Medica, mala Assyria dicuntur. Fructus partes omnes, cortex exterior, seu flavedo citri (zeste), cortex interior seu caro, pulpa seu succus, et semina eximii usus sunt in medicina. GEOFF. Tract. de Mater. med. tom. III, pag. 33o. (Conf. etiam Linn. Mater. med. curante Schrebero ).

pag.210,

Jam lectorem admonuimus ad hunc Plinii locum, ne malum Assyriam, quæ procul dubio nobis est Citrus medica Linn. (citronnier) cum Citro aurantio Linn. (oranger) confunderet. Quem in errorem delapsos esse Veterum nonnullos testantur Athenæi loca, quæ breviter hic transcribere non piguerit. Scilicet lib. II, ubi disputat an citrium Antiquis cognitum: Αἰμιλιανὸς δὲ, inquit, ἔλεγεν 1οβαν τῶν Μαυρυσίων βασιλέα, ἄνδρα πολυμα θέστατον ἐν τοῖς περὶ Λιβύης συγγράμμασι, μνημονεύοντα τοῦ κιτρίου, καλεῖσθαι φάσκειν αὐτὸ παρὰ τοῖς Λίβυσι μῆλον Εσπερικὸν, ἀφ ̓ ὧν δὲ Ηρακλέα κομίσαι εἰς τὴν Ελλάδα, τὰ χρύσεα διὰ τὴν ἰδέαν λεγόμενα μῆλα. « Tum Emilianus Jubam dixit Mauritaniæ regem, virum doctissimum, in suis de Libya commentariis facta citri mentione, scripsisse apud Libyas id vocari Hesperidum malum, inde Herculem in Græciam transtulisse, aureaque vocata fuisse ejus arboris mala, ob coloris speciem. » Aliud argumentum ex Antiphane in Bootio petunt, cujus versus apud eumdem reperiuntur Athenæum: Καὶ περὶ μὲν ὄψον γ ̓ ἠλίθιον τὸ καὶ λέγειν Ωσπερ πρὸς ἀπλήστους· ἀλλὰ ταυτὶ λάμβανε, Παρθένε, τὰ μῆλα. Καλά γε δῆτ ̓ ὦ θεοί. Νεωστὶ γὰρ τὸ σπέρμα τοῦτ ̓ ἀφιγμένον εἰς τὰς Ἀθήνας ἐστὶ παρὰ τοῦ βασιλέος. Παρ' Εσπερίδων ᾤμην γε, νὴ τὴν φωσφόρον· φασὶν τὰ χρυσὰ μῆλα ταῦτ ̓ εἶναι τρία Μόν'. ἔστιν ὀλίγον τὸ καλὸν, ἔστι πανταχοῦ καὶ τίμιον. De obsonio quidem stultum

est quidquam apud vos dicere tanquam ad insatiabiles, sed hæc accipe, Pulchra quidem dii boni. o virgo, mala. Nuper semen hoc pervenit Athenas a magno Persarum rege. Ab Hesperidibus credidi, sic mihi Lucifera propitia sit: aurea hæc mala tria esse inquiunt tantummodo. Paucum est quod pulchrum et ubivis in honore. »> Bodæus miratur Athenæum de citrio et Hesperidum malo seorsim egisse, si eadem sunt. Jubæ auctoritati opponit Democriti judicium apud eumdem Athenæum loco citato : Πρὸς τούτους ἀποβλέψας ὁ Δημόκριτος, ἔφη, εἰ μέν τι τούτων Ιούβας ἱστορεῖ, χαιρέτω Λιβυκαῖσι βίβλοις, ἔτι δὲ ταῖς ἄννωνος πλάναις· ἐγὼ δὲ τὸ μὲν ὄνομα οὔ φημι κεῖσθαι τοῦ κιτρίου παρὰ τοῖς Παλαιοῖς τοῦτο, τὸ δὲ πρᾶγμα ὑπὸ τοῦ ἐρεσίου Θεοφράστου οὕτως λεγόμενον, ἐν ταῖς περὶ φυτῶν ἱστορίαις, κ. τ. λ. « Hos sic loquentes Democritus commodum intuitus, si quid horum, inquit, Juba narrat, valeto cum libris suis Libycis, prætereaque Hannonis erroribus: ego vero pernego citrii nomen exstare apud

Veteres, at ipsa res descripta prorsus ab Eresio Theophrasto in plantarum historiis, etc. Jubæ igitur auctoritas nulla. Certe, si Medicum malum a Veteribus vocatum fuisset citrium vel Hesperidum, id prodidisset Theophrastus, qui plura hujus mali nomina recenset. Satis clare Dioscorides a Romanis citrii nomen impositum ait. Insuper malum medicum Veterum nemo in Africa nasci, vel inde afferri tradidit, sed in Media et Perside, vel Assyria, ut scribit Plinius. Unde arbor Plinio Assyria malus dicitur. Malum Medicum Theophrasti sæculo valde rarum, vile Hespe ridum. Quod vel ex lib. VI de Caus. cap. 25, apparet; ubi tamquam in transitu, ac vulgaris, omnibusque notæ arboris Hesperidum mali meminit: Πλὴν εἴ τινων ὀσμαὶ καὶ πεπάνσεις τοῦ ἀέρος σύμμετροι πρὸς τὰς ὀσμὰς (τὴν ὥραν alii ) καί ἐστιν ἐπὶ τῆς Εσπερίδος καλουμένης, αὕτη γὰρ τῆς νύκτος ὄζει μᾶλλον ἢ καθ ̓ ἡμέραν. « Præterquam si qua suos odores maturitatesque tempore alio capere solent, aut cæli temperies aliqua ad odores conficiendos accommodata contingat, sicut malus cui nomen Hesperis; hæc enim noctu plus redolet, quam interdiu Quum itaque Theophrastus medica mala optime depingat; nec Hesperidum, nec aureorum mentionem faciat, nec dicat, Græciæ jam olim ab Hercule illata, non potest sibi persuadere Bodæus quæ Juba post commentus est, præsertim quum ab antiquis Græcis xirpia vocata scribat, quod falsum supra demonstratum est.

❤...

Versus Antiphanis si quis recte perpenderit, animadvertet puellam flocci pendere aurea mala, ac nullius pretii æstimare, et ea quæ de aureis malis ferebantur, ad punica mala, a Venere in Cypro plantata detorquere. Versuum Antiphanis hic sensus: Commendat Bootius rusticum et exile suum donum: quod ut magis faciat, non de vulgari cotoneorum genere (hæc enim sunt aurea mala, ut mox dicetur), mala se afferre inquit, sed omnium longe pulcherrima ; quippe semen a Perside allatum....... Quod autem a rege magno semen missum dicat, salsam, contumeliosam et amarulentam habet in Athenienses accusationem, eos nimirum qui regiis pecuniis, quas per mala aurea indicat, se sinerent corrumpi... Quod si Antiphanis jam sæculo arbor hæc familiaris apud Græcos fuisset, ut etiam rusticus inde mala sibi compararet, multo ante Virgilii ævum in Italiam allata fuisset... Medicum autem malum neutiquam hac in regione fuisse, ex his Maronis versiculis cognosci potest: « Quod potui, puero silvestri ex arbore lecta Aurea mala decem misi; cras altera mittam. » Quid ? citriane, sive mala medica decem, ac altera decem pauper Menalcas mitteret, quæ ne in ipsius quidem Augusti imperatoris, ac totius terrarum domini, hortis tunc temporis crescebant? Claudii Cæsaris tempo. ribus citrum in Italia necdum fuisse cultam ex eo probari potest, quod Columella quomodo serenda ac tractanda sit, memoriæ non prodiderit. Pastoris non erat citria decem, ex Perside magnis sumptibus advecta, ære suo comparare; nec ipse pastor, ut tale quid suspicemur, locum ullum relinquit, dum ait se aurea mala nec emisse, neque ex culta domesticaque arbore legisse, sed e silvestri decerpsisse. Quærendum ergo pomum aureum, vile et silvestre. Tale est cydoneum, cujus genus aliquod

α

a Plinio ab aureo colore, xpucóμnλcv dicitur, lib. XV, c. 10. Quid autem de malis aureis Virgilii senserit Propertius, libet transcribere: « Cedite Romani scriptores, cedite Graii, Nescio quid majus nascitur Iliade: Tu canis umbrosi subter pineta Galesi Thyrsin, et attritis Daphnin arundinibus; Utque decem possint corrumpere mala puellam, Missus et impressis hædus ab uberibus. Felix qui viles pomis mercaris amores, etc. » Nemo non videt vilia esse mala, quæ aurea Virgilius dixit, minime ex Perside, Media aliave Asiatica regione maximis expensis comparata. Cydonia, mala esse aurea, in elegia, qua puellarum sui ævi avaritiam reprehendit, idem Propertius adeo clare docet ut nulla dubitandi videatur superesse occasio: «Felix agrestum quondam pacata juventus, Divitiæ quorum messis et arbor erant. Illis pompa fuit decussa cydonia ramo, Et dare puniceis plena canistra rosis. Confer. Bodæus a Stapel not. in Theophr. lib. IV, cap. 4.

Fuere olim et sunt hodieque commentatores nonnulli, qui, re attentius perspecta, malum, quam Plinius Assyriam nuncupat, Medicam Virgilius, a Citro aurantio diversam censeant; sed pertinacius contendant poma, dicuntur oranges, eadem esse omnino cum iis de quibus Virgilius, Eclog. III, 70, 71: «Quod potui, puero silvestri ex arbore lecta Aurea mala decem misi; etc. », et Eclog.VI, 61: «Tum canit Hesperidum miratam mala puellam.» (Vid. tom. I, pag. 112 et 162 edit. nostræ.)

quæ

. Etenim, inquiunt, quodnam aliud fructuum genus aureorum malorum nomine Veteres insignivissent, præter Citrum aurantium? Neque profecto Citrum medicam intellexere, tristis succi, tardique saporis arborem (Virgil. Georg. II, 126, tom. I, pag. 357 edit. nost.), cui « fortunatorum nemorum locum inter amæna vireta » (Virgil. Æneid. VI, v. 739) datum fuisse vix quisquam crediderit. Neque Goropius Becanus audiendus est, quem vir doctrinæ minime spernendæ Gallesius auctorem inducit. Romæ videlicet repertam fuisse quamdam Herculis statuam, tenentis manu tria mala, cotonea Veteribus dicta, nobis coings; unde appareret mala illa aurea Virgilii nihil aliud fuisse quam dona Pyri cydoniæ L. subalbidi partim, partim subflavidi fructus. Sed mali istiusmodi color quam tristis ! quam male aptus ad oculos regiæ puellæ percellendos nitor! Neque etiam morandi sunt qui Citrum aurantium in regionibus illis nasci negant, ubi beatas sedes poetæ collocaverunt : nam illæ ubi essent, aut esse fingerentur, nullo modo Veteribus satis liquet, nedum recentioribus. »

Ea sunt fere argumenta quibus aurantium nostrum Antiquis notum pauciores docti probare conantur. Attamen doctissimorum recentioris ævi scriptorum sententiæ non adhærere non possumus. Plurima enim exstant historicorum testimonia, tempus certo definientium, quo primum in Europam malus Assyria transvecta fuit, nempe non sexto aut septimo, ut dictum est not. 2, cap. 7, sed nono fere post Virgilium sæculo. Et in hoc consentiunt viri rei herbariæ peritissimi, MURRAY, DESFONTAINES, etc. aurantium non solum a Veteribus agnosci potuisse, sed etiam ex iis, quas nobis reliquere, descriptionibus, patere fructum illum longe a variis