Præcipites spatio terræ propiore feruntur.
Inferiùsque suis fraternos currere Luna
Admiratur equos: ambustaque nubila fumant.
Corripitur flammis, ut quæque altissima, tellus;
Fissaque agit rimas, et succis aret ademptis.
Pabula canescunt: cum frondibus uritur arbos:
Materiamque suo præbet seges arida damno.
Parva queror. Magnæ pereunt cum manibus urbes :
Cumque suis totas populis incendia gentes

In cinerem vertunt. Silvæ cum montibus ardent.
Nec prosunt Scythia sua frigora: Caucasus ardet,
Ossaque cum Pindo, majorque ambobus Olympus:
Aëriæque Alpes, et nubifer Apenninus.

Tunc verò Phaethon cunctis e partibus orbem
Adspicit accensum: nec tantos sustinet æstus:
Ferventesque auras, velut e fornace profundâ,
Ore trahit, currusque suos candescere sentit.
Et neque jam cineres ejectatamque favillam
Ferre potest: calidoque involitur undique fumo.
Quòque eat, aut ubi sit, piceâ caligine tectus
Nescit; et arbitrio volucrum raptatur equorum.
Sanguine tum credunt in corpora summa vocato,
Æthiopum populos nigrum traxisse colorem.
Tum facta est Libye, raptis humoribus æstu,
Arida; tunc Nymphæ passis fontesque lacusque
Deflevêre comis. Quærit Boeotia Dircen,
Argos Amymonen, Ephyre Pirenidas undas.

210

215

220

225

230

Nec sortita loco distantes flumina ripas

Tuta manent: mediis Tanaïs fumavit in undis:

Estuat Alpheos: ripa Spercheïdes ardent :

235

Quodque suo Tagus amne vehit, fluit ignibus, aurum :

Et, quæ Mæonias celebrârant carmine ripas,
Flumineæ volucres medio caluêre Caÿstro.
Nilus in extremum fugit perterritus orbem,
Occuluitque caput, quod adhuc latet. Ostia septem 240
Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles. . . .

Dissilit omne solum; penetratque in Tartara rimis
Lumen, et infernum terret cum conjuge Regem.
Et mare contrahitur: siccæque est campus arenæ,
Quod modò pontus erat; quosque altum texerat æquor,
Exsistunt montes, et sparsas Cycladas augent.

Ima petunt pisces: nec se super æquora curvi
Tollere consuetas audent delphines in auras:
Corpora phocarum summo resupina profundo
Exanimata jacent: ipsum quoque Nerea fama est,
Doridaque, et natas, tepidis latuisse sub antris.
Ter Neptunus aquis cum torvo brachia vultu
Exserere ausus erat: ter non tulit aëris æstus.
Alma tamen Tellus, ut erat circumdata ponto,
Inter aquas pelagi, contractos undique fontes,
Qui se condiderant in opacæ viscera matris;
Sustulit omniferos collo tenus arida vultus:
Opposuitque manum fronti: magnoque tremore
Omnia concutiens paullùm subsedit; et infrà,

250

255

Quàm solet esse, fuit: siccâque ita voce locuta est:

260

265

"Si placet hoc, meruique, quid O tua fulmina cessant,
Summe deûm? Liceat perituræ viribus ignis,
Igne perire tuo; clademque auctore levare.
Vix equidem fauces hæc ipsa in verba resolvo,"
(Presserat ora vapor,) "tostos en adspice crines,
Inque oculis tantum, tantum super ora favillæ.
Hosne mihi fructus, hunc fertilitatis honorem
Officiiquo refers; quòd adunci vulnera aratri,
Rastrorumque fero, totoque exerceor anno?
Quòd pecori frondes, alimentaque mitia, fruges,
Humano generi, vobis quòd thura ministro?
Sed tamen exitium fac me meruisse: quid undæ,
Quid meruit frater? Cur illi tradita sorte
Æquora decrescunt, et ab æthere longiùs absunt?
Quòd si nec fratris, nec te mea gratia tangit;
At cæli miserere tui. Circumspice utrumque ;
Fumat uterque polus: quos si violaverit ignis,

270

275

Atria vestra ruent. Atlas en ipse laborat:
Vixque suis humeris candentem sustinet axem.
Si freta, si terræ pereunt, si regia cæli,

In chaos antiquum confundimur. Eripe flammis,
Si quid adhuc superest: et rerum consule summæ.”
Dixerat hæc Tellus: neque enim tolerare vaporem
Ulteriùs potuit, nec dicere plura: suumque
Rettulit os in se, propioraque Manibus antra.

At pater omnipotens superos testatus, et ipsum,
Qui dederat currus, nisi opem ferat, omnia fato
Interitura gravi; summam petit arduus arcem;
Unde solet nubes latis inducere terris:
Unde movet tonitrus, vibrataque fulmina jactat.
Sed neque, quas posset terris inducere, nubes
Tunc habuit: nec, quos cælo dimitteret, imbres.
Intonat: et dextrâ libratum fulmen ab aure
Misit in aurigam: pariterque animâque rotisque
Expulit, et sævis compescuit ignibus ignes.
Consternantur equi: et saltu in contraria facto
Colla jugo eripiunt, abruptaque lora relinquunt.
Illîc fræna jacent, illîc temone revulsus
Axis; in hâc radii fractarum parte rotarum ;
Sparsaque sunt latè laceri vestigia currûs.

280

285

290

295

300

At Phaethon, rutilos flammâ populante capillos,

Volvitur in præceps, longoque per aëra tractu

Fertur; ut interdum de cælo stella sereno,

Etsi non cecidit, potuit cecidisse videri.

Quem procul a patriâ diverso maximus orbe
Excipit Eridanus, spumantiaque abluit ora.
Naïdes Hesperiæ trifidâ fumantia flammâ
Corpora dant tumulo, signantque hoc carmine saxum :

HIC SITVS EST PHAETHON, CVRRVS AVRIGA PATERNI:
QVEM SI NON TENVIT, MAGNIS TAMEN EXCIDIT AVSIS.
Nam pater obductos, luctu miserabilis ægro,
Condiderat vultus: et, si modò credimus, unum
Isse diem sine sole ferunt. Incendia lumen

305

Præbebant; aliquisque malo fuit usus in illo.
At Clymene, postquam dixit quæcunque fuerunt
In tantis dicenda malis, lugubris et amens,
Et laniata sinus, totum percensuit orbem :
Exanimesque artus primò, mox ossa requirens,
Repperit ossa tamen peregrinâ condita ripâ.

315

Incubuitque loco: nomenque in marmore lectum
Perfudit lacrymis, et aperto pectore fovit.

320

Nec minus Heliades fletus et (inania morti Munera) dant lacrymas: et cæsæ pectora palmis Non auditurum miseras Phaethonta querelas Nocte diequa vocant: adsternunturque sepulcro. Luna quater junctis implêrat cornibus orbem : Illæ more suo (nam morem fecerat usus) Plangorem dederant. E quîs Phaëthusa, sororum Maxima, cùm vellet terræ procumbere, questa est Diriguisse pedes: ad quam conata venire

325

330

Candida Lampetie, subitâ radice retenta est.
Tertia, cùm crinem manibus laniare pararet,
Avellit frondes. Hæc stipite crura teneri,
Illa dolet fieri longos sua brachia ramos.

335

Quid faciat mater? nisi, quò trahat impetus illam,
Huc eat, atque illuc? et, dum licet, oscula jungat!
Non satis est. Truncis avellere corpora tentat;
Et teneros manibus ramos abrumpere: at inde
Sanguineæ manant, tamquam de vulnere, guttæ.
“Parce, precor, mater," quæcunque est saucia, clamat: 340
"Parce, precor: nostrum laceratur in arbore corpus.
Jamque vale." Cortex in verba novissima venit.
Inde fluunt lacrimæ: stillataque sole rigescunt
De ramis electra novis: quæ lucidus amnis
Excipit, et, nuribus mittit gestanda Latinis.

345

BELLICE, depositis clipeo paulisper et hastâ,
Mars, ades, et nitidas casside solve comas.
Forsitan ipse roges, quid sit cum Marte poetæ?
A te, qui canitur, nomina mensis habet.
Ipse vides manibus peragi fera bella Minervæ.
Num minus ingenuis artibus illa vacat?
Palladis exemplo ponendæ tempora sume
Cuspidis invenies et quod inermis agas.

:

The Year of Romulus.

Martia ter senos proles adoleverat annos,
Et suberat flavæ iam nova barba comæ.
Omnibus agricolis armentorumque magistris
Iliadæ fratres jura petita dabant.

5

ΙΟ

Sæpe domum veniunt praedonum sanguine læti,
Et redigunt actos in sua rura boves.

15

Ut genus audierunt, animos pater editus auget,
Et pudet in paucis nomen habere casis:
Romuleoque cadit trajectus Amulius ense,
Regnaque longævo restituuntur avo.

Moenia conduntur; quæ quamvis parva fuerunt,
Non tamen expediit transsiluisse Remo.

Jam modo quâ fuerant silvæ pecorumque recessus,
Urbs erat, æternæ cùm pater Urbis ait:
"Arbiter armorum, de cujus sanguine natus
Credor, et ut credar, pignora multa dabo,

20

A te principium Romano dicimus anno :
Primus de patrio nomine mensis erit.”

Vox rata fit, patrioque vocat de nomine mensem.
Dicitur hæc pietas grata fuisse deo.

ΙΟ

25