terrarum ntur. Ita m verbis

t populo entissimus emo sine uam dicee aliorum

lebantur ; bonumque Dat. 10Jurebant: ei. pliciis deoant. Dua

nerat, ae Quarun quod sae in hoster cesserant, dere ausi

tu, impe. quam per

si 'materies omnium malorum fuere.

Namque ava.

ritia fidem, probitatem, ceterasque 'artis bonas subvertit; pro his, superbiam, crudelitatem, deos 'neglegere, omnia venalia habere, edocuit : ambitio multos mortalis 'falsos fieri subegit; aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere; amicitias inimicitiasque, non "ex re, sed ex commodo, aestumare; magisque vultum, quam ingenium bonum habere. Haec primo paullatim crescere, interdum vindicari: post, ubi, contagio quasi, pestilentia invasit, civitas immutata; imperium, ex justissumo atque optumo, crudele intolerandumque fac

tum.

;

XI. SED primo magis ambitio, quam avaritia, animos hominum exercebat: quod tamen vitium propius 'virtutem erat. Nam gloriam, honorem, imperium, 10bonus, ignavus, aeque sibi exoptant; sed ille "vera via nititur huic quia bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit. Avaritia pecuniae 12studium habet, quam nemo sapiens concupivit: ea, quasi 13venenis malis imbuta, cor. pus animumque virilem effeminat: semper infinita, insatiabilis, "neque copia, neque inopia, minuitur. Sed, postquam L. Sulla, armis recepta republica, "ex bonis initiis malos eventus habuit; "rapere omnes, trahere, domum alius, alius agros cupere; neque modum, neque modes. tiam victores habere, foeda crudeliaque "in civibus facinora facere. Huc accedebat, quod L. Sulla exercitum, 20quem in Asia ductaverat, quo sibi fidum faceret, contra morem majorum, luxuriose nimisque liberaliter habuerat; loca "amoena, voluptaria, facile in otio ferocis militum ani. mos molliverant. Ibi primum insuevit exercitus populi Romani "amare, potare; signa, tabulas pictas, vasa caelata mirari; ea "privatim ac publice rapere; "delubra spoli

་

tes, postquam victoriam adepti sunt, nih fecere. Quippe secundae res sapientium gant ne illi, corruptis moribus, victoriae

XII. POSTQUAM divitiae honori coepere, imperium, potentia sequebatur; hebescer pertas probro haberi, 'innocentia pro ma coepit. Igitur, ex divitiis, juventutem lux ritia, cum superbia, invasere: rapere, co parvi pendere, aliena cupere; "pudorem, vina atque humana promiscua, nihil pensi habere. Operae pretium est, quum domos a noveris in urbium modum exaedificatas, vis orum, quae nostri majores, religiosissumi m "Verum illi delubra deorum pietate, don decorabant ; neque victis quidquam, prae centiam, eripiebant. At hi contra, ignavis per summum scelus, omnia ea sociis adim tissumi viri "victores reliquerant: proinde facere, id demum esset imperio uti.

XIII. NAM quid ea memorem, quae, nisi nemini credibilia sunt: a privatis complu montes, maria "constructa esse: quibus ludibrio fuisse divitiae; quippe, quas hor cebat, abuti per 12turpidinem properabant ganeae, ceterique 13cultus, non minor inc cendi caussa, terra marique omnia exqui prius, quam somni cupido esset; non fam neque frigus, neque lassitudinem opperiri, 15luxu antecapere. Haec juventutem, ubi defecerant ad facinora incendebant. A malis artibus haud facile 1olubidinibus care sius omnibus modis quaestui atque su

eliqui victis nimos 'fati. mperarent. eás gloria, virtus, pau. olentia duci a atque ava. umere; sua dicitiam, di. ue moderati

e villas cog. e templa de. sales, fecere. sua gloria injuriae limi homines,

, quae forasi injuriam

qui videre, = subversos i videntur e habere li. Sed lubido rat: "vese; dormire aut sitim d ea omnia

liares opes

is imbutus = eo profu

deditus

XIV. 'IN tanta tamque corrupta civitate, Catilina, id quod factu facillimum erat, omnium flagitiorum atque facinorum circum se, tamquam stipatorum, catervas habebat. Nam, quicumque impudicus, adulter, bona patria laceraverat; quique alienum aes grande conflaverat, 'quo flagitium aut facinus redimeret ; praeterea, omnes, undi. que parricidae, sacrilegi, 'convicti judiciis, aut pro factis judicium timentes; ad hoc, 'quos manus atque lingua perjurio aut sanguine civili alebat; postremo, omnes quos flagitium, egestas, conscius animus exagitabat ; ii Catilinae *proxumi familiaresque erant. Quod si quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus 'inciderat, quotidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur. Sed maxume adolescentium familiaritates adpetebat: eorum animi molles et 'aetate fluxi, dolis haud difficulter capiebantur. Nam, uti cujusque studium ex aetate flagrabat, aliis scorta praebere; aliis canes atque equos mercari; postremo, neque sumptui, neque 1omodestiae suae parcere, dum illos "obnoxios fidosque faceret.

XV. JAM primum adolescens Catilina multa nefanda stupra fecerat; cum virgine nobili, cum sacerdote Vestae, alia hujuscemodi contra jus fasque. Postremo, captus amore 15Aureliae Orestillae, cujus, praeter formam, nihil unquam bonus laudavit ; quod ea 16nubere illi dubitabat, timens "privignum adulta aetate; pro certo creditur, 13necato filio, "vacuam domum scelestis nup. tiis fecisse. Quae quidem res mihi in primis videtur caussa fuisse facinoris maturandi. Namque animus impurus,20dis hominibusque infestus, neque vigiliis, neque quietibus sedari poterat ; ita conscientia mentem exci. tam vastabat. Igitur "colos exsanguis, "foedi oculi, citus modo, modo tardus incessus; prorsus in facie vultuque vecordia inerat.

XVI. 'SED juventutem, quam, ut supra di multis modis mala facinora edocebat. E natoresque falsos 'commodare; fidem, fo vilia habere; post, ubi eorum famam atq triverat, majora alia imperabat : si causs praesens minus suppetebat; nihilo minus sontes, 'circumvenire, jugulare: scilicet torpescerent "manus aut animus, gratuit atque crudelis erat. His amicis sociisque c simul 'quod aes alienum per omnis terr et quod plerique Sullani milites, largius su rum et victoriae veteris memores, civile bant; opprimundae reipublicae consilium nullus exercitus: Cn. Pompeius in extre lum gerebat: ipsi consulatum petundi senatus nihil sane intentus: tutae tranqui nes: sed ea prorsus opportuna Catilinae

XVII. IGITUR circiter 16Kalendas Junias, 18C. Figulo consulibus, primo singulos ad alios, alios tentare: opes suas, imparata magna praemia conjurationis docere. Ub sunt, quae voluit, in unum omnis convoca uma necessitudo, et plurimum audaciae. senatorii ordinis, 22P. Lentulus Sura, 23P. Cassius Longinus, 25C. Cethegus, 26P. et Servii filii, L. Vargunteius, Q. Anni Laeca, L. Bestia, Q. Curius: praetere dine, 32M. Fulvius Nobilior, 33L. Statilius Capito, C. Cornelius: ad hoc multi ex nicipiis, "domi nobiles. Erant praeterea c occultius consilii hujusce participes 3nobi dominationis spes hortabatur, quam inop cessitudo. Ceterum juventus pleraque, s bilium, Catilinae inceptis favebat. Qui