Immagini della pagina
PDF
ePub

1) Senec. contr. V. prooem. p. 323. in his declamationibus, quae illi bene cesserunt, nulli non post primum tetracolon (A. tetradium) praeferendus. primum tetracolon quorum faciam quaeritis? Latronis, Fusci, Albutii, Gallionis. hi quotiens conflixissent, penes Latronem gloria fuisset, penes Gallionem palma. reliquos ut vobis videtur com

ponite.

2) Senec. contr. I. prooem. p. 65. Suetonius handelte von ihm im veriornen Theile der Schrift d. ill. rhett., s. oben S. 81, 35. Vgl. Schott d. clar. ap. Sen. rhett. p. 24 sqq.

3) Senec. 1. 1. p. 63–66.

4) Senec. 1. 1. p. 68. non placebat illi orationem inflectere nec unquam recta via discedere, nisi cum hoc aut necessitas coegisset aut magna suasisset utilitas. schemata negabat decoris caussa inventa, sed subsidii, ut quod aures offensurum esset, si palam diceretur, id oblique et furtim surreperet. summam quidem esse dementiam, detorquere orationem, cui rectam esse liceret.

5) S. oben §. 81, 19.

6) S. oben §. 81, 17.

[ocr errors]

7) Senec. contr. II. 12. p. 171. cum audisset Latronem declamantem, dixit: sua lingua disertus est. ingenium illi concessit, sermonem obiecit. non tulit hanc contumeliam Latro, et pro Pythodoro Messallae orationem disertissimam recitavit suae compositam suasoriae, quam de Theodoto declamavit per triduum.

8) Senec. contr. I. prooem. p. 67. V. prooem. p. 324.

9) Vater und Sohn; wenigstens bei Seneca eben so häufig Arellius Fuscus Pater, als ohne diesen Zusatz; einmal Q. Fuscus, contr. I. 7. p. 122, was Schott d. clar. rhett. p. 6. für den Vater hält, während er den Sohn bei Plin. H. N. XXXIII. 12. wiederfindet.

10) Senec. I. I. II. 10. p. 154.

11) Senec. suas. 4. p. 28. vgl. contr. IV. 29. p. 315. V. 33. p. 353. 12) Senec. contr. II. prooem. p. 132. erat explicatio splendida quidem, sed operosa et implicita, cultus nimis exquisitus, compositio verborum mollior. summa inaequalitas orationis, quae modo exilis erat, modo nimia licentia vaga et effusa; principia, argumenta, narrationés aridae dicebantur. in descriptionibus extra legem omnibus verbis, dummodo niterent, permissa libertas. nihil acre, nihil solidum, nihil horridum. splendida oratio et magis lasciva quam laeta.

13) Suet. d. ill. rhett. c. 6. Senec. contr. IH. prooem. p. 197 sqq. Vgl. Schott d. clar. rhett. p. 4 sq. 14) Sueton. I. I. receptus in Planci oratoris contubernium, cui declamaturo mos erat, prius aliquem qui ante diceret excitare; suscepit eas partes atque ita implevit, ut Planco silentium imponeret, non audenti in comparationem se dimittere.

15) Senec. 1. 1. p. 197. illa tempestiva in declamationibus eius philosophia sine modo tunc et sine fine evagabatur; raro totam controversiam implebat. non posses dicere divisionem esse, non posses declamationem. tanquam declamationi multum deerat, tanquam divisioni

[ocr errors]

multum supererat. cum populo diceret, omnes vires suas advocabat et ideo non desinebat. saepe declamante illo ter buccinavit, etc. p. 198 sq. inaequalitatem in illo mirari libebat. splendidissimus erat; idem res dicebat omnium sordidissimas, acetum, puleiùm, latrinam, paederoten, spongias; nihil putabat esse, quod dici in declamatione non posset. erat autem illi caussa, ne scholasticus videretur, etc. Vgl. p. 201.

16) Senec. 1. 1. p. 200. in quodam iudicio centumvirali, cum diceretur iurisiurandi conditio aliquando lata ab adversario, induxit einsmodi figuram, qua illi omnia crimina regereret. placet, inquit, tibi rem iureiurando transigi? iura, sed ego iusiurandum dabo. iura per patris cineres, qui inconditi sunt. iura per patris memoriam, et exsequutus est locum. quo perfecto surrexit L. Aruntius ex diverso et ait: accepimus conditionem, iurabit. clamabat Albutius: non detuli conditionem, schema dixi. Aruntius instabat. centumviri rebus iam ultimis se parabant. Albutius clamabat: ista ratione schemata de rerum natura tolluntur. Aruntius aiebat: tollantur; poterimus sine illis vivere. summa rei haec fuit: centumviri dixerunt, dare ipsos secundum adversarium Albutii, si iuraret ille: iuravit. Albutius non tulit hanc contumeliam, sed iratus calumniam sibi imposuit; nunquam enim amplius in foro dixit. Vgl. Sueton. I. 1.

17) Sueton. 1. 1. in cognitione caedis Mediolani defendens reum, cum cohibente lictore nimias laudantium voces ita excanduisset, ut et deplorato Italiae statu, quasi iterum in formam provinciae redigeretur, M. insuper Brutum, cuius statua in conspectu erat, invocaret, legum ac libertatis auctorem et vindicem, pene poenas luit.

18) Sueton. 1. 1. extr. senior ob vitium vomicae Novariam rediit, convocataque plebe, caussas propter quas mori destinasset diu ac more concionantis redditis, abstinuit cibo.

19) Gallio der Vater adoptirte des Rhetors Seneca ältesten Sohn, den Bruder des Philosophen, der nun Junius Annaeus Gallio hiess (Tacit. Ann. VI. 3. XV. 73.); daher nennt Seneca den älteren noster, contr. III. prooem. p. 200, vester in der Anrede an seine Söhne, V, prooem. p. 321. Vgl. Schott d. clar. rhett. p. 16.

20) Senec. contr. III. prooem. p. 200. Fragm. bei Quinet. IX. 2, 91. Dial. d. oratt. 26. tinnitus Gallionis.

21) Treffend charakterisirt bei Senec. Exc. contr. III. p. 399. Vgl. ibid. prooem. p. 201. 16. p. 214. IV. 26. p. 291. (Euseb. Chron. ad Olymp. 191, 4.) Suas. 7. p. 50. u. oben §. 81, 26. u. 82, 3. 14. Schott d. clar. rhett. p. 12. Meyer Fragm. p. 233 sq. Den Irrthum bei Seneo. contr. II. 14. p. 187. Cestius pater, wahrscheinlich aus Cestius P. entstanden, bemerkten schon Faber u. Schott. Nach letztern p. 15, u. 25. stand in seinem Ms. Cestius, freilich als fünfter, mit in dem Tetrakolon. Sueton. handelte von ihm in d. Schr, d. ill. rhett. 22) Redner und Declamator, aber toto animo scholasticus, Senec. contr. III. 20. p. 240. Charakterisirt bei Senec. ibid. IV. 28. p. 307 sq. homo rarissimi, etiamsi non emendatissimi ingenii, vitium suum,

quod in orationibus non evitabat, in scholasticis quoque evitare non potuit. memini illum pro Galla Numisia apud centumviros tirocinium ponere, sententias suas repetendo corrumpit. dum non est contentus unam rem semel bene dicere, efficit ne bene dixerit. et propter hoc et alia, quibus orator potest poetae similis videri, solebat Scaurus Montanum inter oratores Ovidium vocare. Maiestatis belangt und von Tiberius verwiesen starb er auf einer der Balearischen Inseln, im J. 780. Tacit. Ann. IV. 4. Euseb. Chron. h. a. Vgl. Schott d. clar. rhett. p. 21. Meyer Fragm. p. 243 sq.

23) Quinct. Instit. VII. 1, 3 sqq. u. oben §. 80.

24) Das Resultat, welches durch ein gegenseitiges Vergleichen u. Abwägen der zahllosen Anführungen beim Rhetor Seneca vielleicht gewonnen werden könnte, dürfte, wo die Declamation nicht als specieller Zweck vorliegt, die darauf gewendete Mühe nicht lohnen.

25) Dem nachfolgenden Kataloge liegt nichts weiter als die gleiche Verwahrung, wiewohl in andrer Beziehung, bei Quinot. III. 11, 21. zum Grunde: ne parum diligenter inquisisse de opere quod aggressi sumus videremur. Schott zählt, die schon Genannten und alles nicht hierher Gehörige abgerechnet, folgende in seiner Schrift de clar. ap. Sen. rhett. auf, wobei von den zahllosen Beweisstellen hier nur die wichtigsten: Alfius Flavus (s. Exc. contr. I. p. 374; verderbt ist contr. I. 7. p. 118, wo schon Faber die Vulg. Allegius Flavius verbesserte; vielleicht ist hierher der II. 14. p. 188. genannte Flavius zu beziehen), Argentarius (IV. 26. p. 291.), P. et L. Nonii Asprenates (V. pr. p. 318. III. 16. p. 211.), Attalus Stoicus (Suas. 2. p. 17.), [Aufidius Bassus, nach Suas. 7. p. 39 sq. mit Unrecht hierher gezogen; vgl. Quinct. X. 1, 103.], Junius oder Julius Bassus (V. prooem. p. 322. 30, 331 sq. vgl. Quinct. VI. 3, 27. contumeliosum, 57, asinus albus, 74. Im Allg. E. H, Barker diss, de variis Bassis, im Class. Journ. nr. LX - LXII. u. Kühn addit. ad elench. medicor. vett. in Fabric. bibl. gr. 1826. p. 3 sqq.), Blandius (Blandus ed. Bip. s. II. prooem. p. 134.), Brutidius Niger (II. 9. p. 149. vgl. Tacit. Ann. III. 66.), Buteo (II. 13. p. 181. vgl. Plin. H. N. X. 8.), Capito (V. prooem. p. 323.), C. Clodius Sabinus (VI, 26. p. 291.), Julius Sabinus (IV. 27. p. 299.), Asidius Sabinus (Suas. 2. p. 16.), Gavius Sabinus (Suas. 2. contr. III. 16. 17. 21. Ueber die Sabini verweist Schott auf Catanaeus Anmk. zu Plin. Epp. IV. 7.), Clodius Turrinus, Vater u. Sohn (V. prooem. p. 323 sq.), Corvus, forte Corvius (Suas. 2. p. 21.), Damasus Scombros (so Schott contr. II. 14. p. 190. nach Strab. lib. XIV. für 4AMACCOMBPOC, Ed. Bip. Damos Scombrus, was er auch contr. I. 4. p. 104. für Amas u. Suas. 1. p. 9. für Damaseticus hergestellt wissen will), Papirius Fabianus, philosophus (II. prooem. p. 132 sqq. 12, 172. bes. Senec. Epp. 40. 52. 100.), Fabius Maximus (so corrigiren Faber u. Schott II. 12. p. 173. d. vulg. Fabianus mit Bezug auf Tacit. Ann. I. 5, doch ohne Evidenz), Fetus (im Texte III. 19. p. 233. Vetus), Julius Florus (IV. 25. p. 284. vgl,

Quinct. X. 3, 13 sqq.), Fulvius Sparsus (V. prooem. p. 322. Exc. I. p. 382. Quinct. VI. 3, 100.), Furius Saturninus (III. 21. p. 250.), Gargonius (Suas. 7. p. 51. contr. I. 7. p. 124. IV. 24. p. 274 sq.), Gavius Silo (V. pr. p. 323.), Hispo Romanus (IV. 26. p. 290. Schott macht nach Ant. Augustinus Vorgang Romanius daraus), M. Annaeus Mela oder Mella, des Rhetor Seneca jüngster Sohn (II. pr. p. 133 sq.), Martius Marcellus (IV. 29. p. 316.), Marullus oder Marillius (I. pr. p. 68 sq. III. 17. p. 221.), Menestratus (suas. 1. p. 19.), Murrhedius (III. 17. p. 223.), Musa (V. pr. p. 321 sq. Schott räth auf Augustus Arzt Antonius Musa, über welchen Bähr LG. §. 332.), Oscus (V. pr. p. 322.), Junius Otho, pater (s. oben §. 81, 14. vgl. Tacit. Ann. III. 66. VI. 47.), Pacatus (V. pr. p. 322.), Pompeius Silo (IV. 25. p. 283.), Senecio Grandio (suas. 2. p. 19.), Statorius Victor (suas. 2. p. 20.), Stertinius Maximus (II. 9, p. 149. vgl. oben §. 79, 20.), Surdinus (suas. 7. p. 50. contr. II. 20. p. 240), Clodius Tuscus (suas. 2. p. 21.), Vallius Syriacus (II. 9. p. 148, IV. 27. p. 299.), Varius Geminus (suas. 6. p. 36. çontr. III. 16. p. 210. vgl. Hieron. adv. Jov. lib. I.), Quinctilius Varus (I. 3. p. 97.), Vibius Gallus (Exc. II. p. 385.), P. et L. Vinicii (P. s. contr. III. 20. p. 239. Senec. Epp. 40, 9. L. s. II. 13. p. 184.), M. Vipsanius Atticus Agrippa (II. 13. p. 179.). ́

Schott hat seinen Seneca nicht völlig ausgebeutet; wir finden Folgende nachzutragen: Avitus (suas. I. p. 3.), Cornelius Spatinus (suas. 2. p. 15.), Antonius Atticus (suas. 2. p. 19.), Licinius Nepos (suas. 2. p. 18. u. öfter), Senianus (suas. 2. p. 19. u. öfter), Vibius Furius (contr. I. p. 74. Rufus vermuthet Schott in d. varr. lectt.), Vibius Rufus (I. 2. p. 91. u. öfter), Mento (I. 1. p. 83. u. öfter), Pastor Aietius (I. 3. p. 97.), Silius Bassus (I. 6. p. 109. 7. p. 118.), Clemens Justus (II. 11. p. 164.), Triarius (mehr als vierzigmal genannt), Seleucius (II. 14. p. 187.), Cornelius Hispanus (sehr häufig erwähnt), Sepullius Bassus (III. 16. p. 209. u. öfter), Paullus A vidienus (III. 17. p. 223.), Actius Postumus (III. 21. p. 249.), Mamilius Nepos (III. 21. p. 250.), L. Magius (V. pr. p. 318.), Paternus, Moderatus (V. pr. p. 323.).

Andere Namen, vielleicht selbst unter den Obigen einige, sind unsicher oder verderbt, wie Barbarus suas. 1. p. 10, wo Schott in den Anmk. den Namen durch Conjectur wegbringt, Sarconius suas. 2. p. 18, wo Morel Suretonius giebt, Cestius Crispus suas. 2. p. 19. Caţius Cr. bei Morel, A. Patrius suas. 2. p. 21, wọ Faber vermuthet Apaturius, Vibius Calvus contr. I. 1. p. 73, wo vielleicht Gallus zu schreiben, Basilius I. 2. p. 91, wọ man nach Schott in d. varr. lectt. bald Asidius, bald Bassus Julius ändern wollte, Punitius I. 4. p. 103, wo Faber gewiss richtig P. Vinicius corrigirt, Brocco II. 9. p. 144, wo Ant. Augustinus die Worte: tacitum, nescio quem, Brocco quidam in Tacitus, nescio quis, Bro

cio gewaltsam ändert, Gargius V. 34. p. 364, wo vielleicht Gargonius zu schreiben, Dento V. 31. p. 338, wo Schott varr. lectt. Mento vorschlägt. Eine neue Vergleichung der Handschriften ist sehr wünschenswerth. Zur Ergänzung noch die Rhetoren bei Sueton. d. ill. rhett. s. oben §. 81, 35. u. Calpurnius Flaccus, s. oben S. 80, 28.

II. Hälfte.

Von den Antoninen bis zur Auflösung des weströmischen Reichs, 117-476.

$. 87. Schulwesen.

Dieses nichtige Treiben musste sich bei wachsendem Verfall der politischen wie der wissenschaftlichen Bestrebungen in eine völlige Entartung auflösen. Das ungeheure Römerreich erlag seiner eigenen Last; die Massen im Gleichgewichte zu erhalten und den Staatsorganismus bis in seine äussersten Spitzen gleichmässig zu beseelen und zu beleben war bei dem steten Wechsel der Herrscher und des Princips unmöglich; Einzelne nur retteten den Schein in glorreichen Kämpfen mit den andringenden Barbarenhorden und verzögerten so die endliche Auflösung, ohne sie abwenden zu können. Auf gleiche Weise gebrach es der Wissenschaft an Stetigkeit der Richtung und der Forin, nur die durch den Kampf des Christenthums mit dem Heidenthum bewirkte Erhitzung der Gemüther, welche, vermittelt durch einen vagen Deismus, auf der einen Seite in schwärmerischen Fanatismus ausartete, auf der andern in den Untiefen der orientalischen Mystik Zuflucht suchte, lieh den Productionen dieser Zeit ein eigenthümliches Gepräge, das aber unter dem Einflusse localer Bedingungen oft zum Zerrbild sich verzog. Auch die Beredtsamkeit blieb von diesem Einflusse nicht unberührt; Rom behauptete sich zwar immer noch als Mittelpunct und Hauptsitz der Wissenschaften 1), allein die schon in der letzten Zeit begonnene Verallgemeinerung der Studien hatte in entfern

« IndietroContinua »