C. JULII CESARIS

COMMENTARII

DE

BELLO CIVILI.

LIBER PRIMUS.

ARGUMENTUM.

Cap. 1. Causa et origo belli civilis: de literis Cæsaris ad Senatum non refertur, obstantibus Lentulo cos. et Scipione. 2. Cæsar exercitum jubetur dimittere. 3. Senatus Pompeio aperte favet coactus, refragantibus tribunis plebis. 4. Pompeius se Cæsari infensum ostendit. 5. S. C. Videant coss. prætores, tribuni plebis, ne quid R. P. detrimenti capiat. 6. Provincia Pompeianis commissa: tota Italia delectus habentur. 7. Cæsar, de militum voluntate certus. 8-10. Ariminum tendit: tribunos plebis convenit: pacem servare tentat. 11. Iniqua conditione Pompeii rejecta occupat Arretium, Pisaurum, Fanum, Anconam. 12. Iguvium: toto Piceno delectus habet. 1S. Auximo potitur.

Cap. 14. Roma trepidat: Pompeius ex urbe excedit: Lentulus aperto ærario fugit, gladiatores Cæsaris Capua armat. 15. Cæsar Asculum recipit: ex delectibus Pompeianis suas cohortes auget. 16. Corfinii obsidet Domitium, qui, 17. frustra a Pompeio auxilium petit. 18. Sulmonenses Cæsari portas aperiunt. 19. Corfinii trepidatur. 20. Domitius fugam moliens impeditur. 21, 22. De tradendo oppido agi

tur. 23. Ee tradito Pompeii duces Cæsar dimittit: milites sacramento adigit: in Apuliam transit. 24. Pompeius ipse Brundisium fugit, copias contrahit, servos, pastores armat. Pompeianorum cohortes ad Cæsarem transeunt, qui rursus de pace cum Pompeio coram agere cupit. 25. Hunc Cæsar Brundisii obsidet, 26. colloquium recusantem. Cap. 27. Pompeius Dyrrhachium transjicit. 28. Brundisini se Cæsari reddunt. 29. Hic Hispaniam confirmare statuit. 30, 31. E Sardinia Cottam Valerius, e Sicilia Catonem Curio ejicit Tuberoni in Africa resistit Varus.

Cap. 32. Casar Rome in Senatu de pace agit: legatos ad Pompeium mitti suadet. 33. Legationem nemo suscipit : Cæsar in Galliam ulteriorem abit. 34. Domitii suasu Massilia portas Cæsari claudit, qui, 35. frustra eam a bello dehortatur. 36. Domitius Massiliam pervenit: hanc Cæsar oppugnare parat. 37. Pyrenæos saltus occupat. 38. Afranius et Petreius, Pompeii legati, Hispaniam obtinent. 39-42. Cum iis certatur pluribus præliis. 43–52. Potissimum ad Ilerdum bellum geritur. 53. Res Afranii et Petreii prospera gesta, Romam nuntiata, Pompeianorum partes firmant. 54, 55. Cæsar strenue resistit. 56, 57. Pugna ad Massiliam. 58. Prospero Bruti prælio, 59. Nuntiato Casari ad Ilerdam, fortuna mutatur. 60. Hispania populi, Oscenses, Calagurritani, alii, desciscunt ab Afranio. 61–63. Cæsar, Sicoris parte aversa, Afranium et Petreium terret. 64-70. Cum his prospere pugnut. 71-73. Afranianis parcit, misericordia motus, sine prælio iis se potiturum sperans. 74. Agitur cum Cæsare de Afranii et Petreii vita: par videtur coitura. 75, 76. Petreius Cæsarianos per inducias receptos perfide trucidari curat. 77. Cæsar contra Pompeianos salvos dimittit. 78. Afraniani, omnis generis inopia pressi, castra relinquunt. 79-83. In itinere impediuntur a Cæsare. 84. Omnibus rebus obsessi colloquium petunt. 85. Afranium reprehendit Cæsar. 86, 87. Dimittitur exercitus: duces libere abeunt.

2

LITERIS' a C. Cæsare consulibus redditis, ægre ab iis impetratum est, summa tribunorum plebis contentione, ut in Senatu recitarentur: ut vero ex literis ad Senatum refer

eis lectis V.-b senatui L. sec. V, et alii cum Edd. Vett. ac L. pr. a sec. m. NOTE

1 Literis] Hunc librum, ut Suetonii, ut Velleii Paterculi, ut alios multos acephalum puto, id est, initii sui expertem. Nihil enim facilius quam injuriam, si quæ sit, in primas libri paginas invadere, ut et în extremas. Propterea et multi libri fine defecti lectitantur. Facile tamen est ex Appiano illud principium supplere hoc modo: Cum Senatus in Curionis sententiam discessisset, ut Plutarchus et Appianus testantur, aut, ut supra legimus apud Hirtium, nihil propius factum esset quam ut discederet, consul Senatum dimittens, exclamavit: Vincite ut Cæsarem dominum habeatis. His dictis, ad Pompeium cum collega extra urbem processit, porrectoque ipsi gladio, Jubemus te, inquit, ambo ire contra Cæsarem, et pro patria pugnare, et ad hoc tibi damus exercitum qui hic est aut omnino in Italia, simulque delectus arbitrio tuo habendi potestatem. Obtemperavit Pompeius, modestiæ tamen causa et specie tenus subjecit: Nisi quid melius. Curio desperans se posse amplius Cæsarem juvare, exiensque Senatu et sibi metuens, se ad Cæsarem contulit, qui superatis jam Alpibus cum quinque millibus peditum trecentisque equitibus Ravennam petebat, quæ Italiæ confinis, extrema erat ejus provinciæ. Ibi comiter excepit Cæsar Curionem, cumque eo et reliquis amicis de præsentibus rebus deliberabat. Censebat Curio educendas esse e Gallia copias universas et in urbem propere

deducendas. Cæsari visum est ite-
rum de pace agere, amicisque man-
davit, ut pro se paciscerentur, ut li-
ceret sibi duas legiones cum Cisalpina
Gallia et Illyrio retinere, dum con-
sul fieret, nec videbatur displicere
Pompeio. Verum obstantibus con-
sulibus, Cæsar per Curionem ad Se-
natum scripsit literas, quarum hæc
erat summa, ut sibi absenti alter con-
sulatus mandaretur. Nam lege Pom-
peia Licinia latum erat ut ejus ab-
sentis ratio haberetur, id est, ut ipsi
absenti liceret petere consulatum,
quod Romanorum legibus non lice-
bat. Suetonius addit petiisse ut ne
sibi beneficium pop. R. adimeretur,
aut ut cæteri quoque imperatores
ab exercitu discederent, confisus, ut
putant, facilius se, ad quæ voluisset,
veteranos convocaturum, quam Pom-
peium novos milites: alioquin se ven-
turum, illatasque injurias tam sibi
quam patriæ ultarum.

2 Summa tribunorum pl. contentione,
&c.] Plutarchus in Pompeio, item in
Cæsare, scripsit M. Antonium tribu-
nitia potestate asum invito Senatu
Cæsaris literas ad populum recitasse.
Hæc autem tribunorum erat potestas,
ut senatusconsultis plebiscitisque, si
minus grata ipsis essent, intercede-

rent.

3 Ut vero ex literis, &c.] Non potuit quidem impetrare ut res Senatui proponeretur deliberanda propter per. tinax scilicet Cæsaris odium. Hæc tamen literarum recitatio fecit, ut instituente Pompeio delectum, alii

retur, impetrari non potuit. Referunt consules de republica+ (in civitates). L. Lentulus consul Senatu reique publicæ se non defuturum pollicetur, si audacter ac fortiter sententias dicere velint: sin Cæsarem respiciant atque ejus gratiam sequantur, ut superioribus fecerint temporibus, se sibi consilium capturum, neque Senatus auctoritatif obtemperaturum; habere se quoque ad Cæsaris gratiam atquc amicitiam receptum. In eandem sententiam loquitur Scipio:7 Pompeio esse in animo, reipublicæ non deesse, si Scnatus sequatur; sinh cunctetur, atque agat lenius, nequicquam ejus auxilium, si postea velit, Senatum imploratu

rum.

2. Hæc Scipionis oratio, quod Senatus in urbe habebatur

sed V. ad B. G. 1. 16. reip. L. pr. V.- deest B. seipse Lov. aut L. pr.efecerunt Pal. B. Edd. pp. auctoritatem Lov.- eadem sententia_V.—h si Mss. et Edd. Vett. ut alibi. aut L. sec. Edd. pp.-i nequaquam Lov. Edd. pp. nequiquam V. ut vin. 19. deest vulgo.- deest Lov. Marcello L. pr. Mox

NOTE

norem et dignitatem Cæsaris exspoliaverunt, qui tandem in Ægypto post Pompeii mortem, a Ptolemæo comprehensus, in custodia necatus est.

7 Scipio] Fuit ille Metellus Scipio, qui triennio ante consul cum Ponr peio fuerat, cujus filiam lectissimam fœminam Corneliam, morte P. Crassi viduam, uxorem duxerat Pompeius, qui adeo gener ejus exinde fuit. Ideo Metellus est dictus, quia a Metello Pio, qui Sertorium in Hispania debellaverat, adoptatus fuerat, cum esset ipse filius Scipionis Nasica. Ip tandem dux partium factus post Pompeii exitum bellum cum Cæsare in Africa renovavit, quo et periit; cujus mortem vide in libro sequente de bello Africano.

8 Quod Senatus in urbe habebatur] Pompeio non licebat ut Hispaniæ proconsuli in urbe adesse. Sed ei, si necesse fuisset, in suburbio in æde Bellona Senatus esset datus. Sed