retur, ereptoque semestri' imperio, in urbem retraheretur, cujus absentis rationem75 haberi proximis comitiis popu'lus jussisset; tamen hanc jacturam honoris sui reipublicæ 6 causa æquo animo tulisse: cum literas ad Senatum mise'rit, ut omnes ab exercitibus discederent, ne id quidem im'petravisse:" tota Italia delectus haberi, retineri legiones 'duas,76 quæ ab se simulationeTM Parthici belli sint abducta:" 'civitatem esse in armis. Quonam hæc omnia, nisi ad suam perniciem, pertinere? Sed tamen ad omnia sex de'scendere paratum atque omnia pati reipublicæ causa. 'Proficiscatur Pompeius in suas provincias;77 ipsi exer'citus dimittant; discedant in Italia omnes ab armis; me'tus ea civitate tollatur; libera comitia atque omnis res'publica Senatui Populoque Romano permittatur. Hæc 'quo facilius certisque conditionibus fiant et jurejurando 'sanciantur; aut ipse propius accedat, aut se patiatur accedere; fore, uti per colloquia omnes controversiæ com'ponantur.' W sunt L. pr. semenstri Mss. 3.- sibi L. pr.- Sic Mss. et Edd. Vasc. Steph. et aliæ. non hon. j. J. h. proprii L. pr. f. privi.—" impetravisset Lov. L. pr.- Sic Pet. Lov. L. pr. V. teneri Ed. Elz.- ob simulationem L. sec. a se. Edd. pr.- add. Mss. 2. et Ciaccon, scilicet ad urbem. Male. dein in Edd. Vasc. Str. Steph. Gr. post. Quonam hæc o. tandem? Bene, si e Mss. deest L. sec.- Hæ 5 voces exulant a L. pr.2 vulgo dimittantur. dein descendant V.—a a c. Mss. 4. et Edd. pp. tollantur L. pr. non male, et ita Celsus. tolletur Dorv.-b sanciatur Lov. Dorv. d 10. Acceptis mandatis, Roscius cum L. Cæsare Capuam78 pervenit, ibique consules Pompeiumque invenit. Postulata Cæsaris renuntiat. Illi deliberata re respondent,79 scriptaque ad eum mandata per eos remittunt, quorum hæc erat summa: Cæsar in Galliam reverteretur, Arimino ex'cederet, exercitus dimitteret: quæ si fecisset, Pompeium in 'Hispanias iturum. Interea, quod fides esset data, Cæsarem facturum, quæ polliceretur, non intermissuros consules 'Pompeiumque delectus.' 11. Erat iniqua conditio, postulare, uti Cæsar Arimino excederet atque in provinciam reverteretur; ipsum et provincias et legiones alienas tenere: 80 exercitum Cæsaris* -ca Cas. Pet. C. Sc. L. pr. C. Cæsaris V. male. V. præc. et seqq.- renun▾ ciant Dorv.-e Hispaniam V.- et non L. sec. Dorv.- dilectus Pet. Lov. V. et alii. dilectum L. pr. sed idem mox dilectus.- deest Lov. in quo conditione.— abest V. dein provincias L. sec. exulat a Lov.-k Cæsari Pal. Lov. Dorv. NOTE 78 Capuam] Campaniæ metropolis est Capua in Italia, quam Florus caput urbium nominat, Strabo vero juxta etymologiam nominis dictam contendit. Eo Cæsar primum consul coloniam deduxit anno ab urbe condita 10cxcv. Ejus ruinæ quam olim magna fuerit indicant. Fuit urbs deliciis omnibus affluens, quibus, cum ibi plusculum consedisset, fractus est Hannibal atque ejus exercitus. Non ibidem est, ubi erat ante, sed duobus infra millibus passuum ad Vulturnum amnem in regno Neapolitano. De illa Suetonius 1. 80. 'Paucos ante menses quam occidere tur Cæsar, cum in colonia Capua deducti lege Julia coloni ad exstruendas villas sepulchra vetustissima disjicerent, ideoque eo studiosius facerent quod aliquantum vasculorum operis antiqui scrutantes reperiebant, tabu. la ænea, in monumento in quo dicebatur Capys conditor Capuæ sepultus, inventa est, conscripta literis verbisque Græcis hac sententia: Quan do ossa Capys detecta essent, fore ut Iulo prognatus manu consanguineorum necaretur, magnisque mox Italia cladibus vindicaretur: cujus rei, ne quis fabulosam aut commentitiam putet, auctor est Cornelius Balbus familiarissimus Cæsaris. 79 Illi deliberata re respondent] Si u trimque præstituta dies esset, facta pax esset. Sed dum quisque sibi ni mium, alteri parum cavet, res est in fecta. Tanc Cicero ad Atticum scripsit, epist. VII. 14. 'Spero etiam in præsentia pacem nos habere. Nam et illum furoris et hunc nostrum copiarum suppœnitet.' 80 Ipsum et provincias et legiones alienas tenere] Tradiderat quidem Cæsar legiones duas, primam et xv. sed unam tantum tenebat Pompeius alienam, nempe xv. Nam prima erat Pompeiana, a Pompeio tempore amicitiæ ad Cæsarem in subsidium belli Gallici missa, cum ipse in Hispania et Africa, suis pacatis provinciis, non indigeret; quam repetiit ex vi sena velle dimitti; delectus habere: polliceri, se in provinciam iturum; neque, ante quem diem iturus sit, definire: ut, si peracto Cæsaris consulatus Pompeius profectus non esset, nulla tamen mendacii religione obstrictus videretur: tempus vero colloquio non dare, neque accessurum polliceri, magnam pacis desperationem afferebat." Itaque ab Arimino M. Antonium cum cohortibus V. Arretium82 mittit: ipse Arimini cum duabus subsistit," ibique delectum habere instituit: Pisaurum,83 Fanum,84 Anconam85 singulis cohortibus occupat. velle abest a Lov. Dorv.- diffin. Mss. 3.- faciebat Pet.-" substitit Faern. Lov. Pal. B. Dorv. dil. e Pet. Lov. L. pr. V, ibique abest ab Edd. pp.―° cum NOTE tusconsulti ad bellum Parthicum mittendam. Factum enim erat S. C. ut ad bellum Parthicum legio una a Cneio Pompeio, altera a Cæsare mitterentur: sed remissas a Cæsare duas legiones, primam et xv. non ad Parthos misit, sed retinuit Pompeius, quod hic Cæsar expostulat. 81 Peracto Cæsaris consulatu] Proconsulatum, ut putat Rhellicanus, qui in hos commentarios annotationes scripsit jam pridem enim Cæsaris consulatus erat expletus. Est autem hic proconsulatus, cum a consulatu aliquis provinciam aliquam obtinebat et regebat. Ego vero de 11. consulatu quem petebat, intellexisse puto. Cicero enim epist. vII. 15. sic habet: "In disputationibus nostris summa varietas est. Plerique negant Cæsarem in conditione mansurum; postulataque hæc ab eo interposita esse quo minus quod opus esset ad bellum, a nobis pararetur. Ego autem eum puto facturum, ut præsidia deducat. Vicerit enim, si consul factus erit, et minore scelere vicerit, quam quo est ingressus. Sed accipienda plaga est. Sumus enim flagitiose imparati cum a militibus, tum a pecunia, quam qui dem omnem non modo privatam, quæ in urbe est, sed etiam publicam, quæ in ærario, illi relinquimus.' Alibi vero, nempe in epistola ad ipsum Pompeium, quæ est in vIII. 15. Memineram me esse unum, qui, si offendissem ejus animum, cui tum, cum jam in armis essemus, consulatus tamen alter, et triumphus amplissimus deferebatur, subjicerer eisdem præliis.' Item epistola sequente: 'Neque cum post conditiones pacis per L. Cæsa rem et Fabium allatas, cavi, ne animum ejus offenderem, cui Pompeius jam armatus armato consulatumque deferret.' 82 Arretium] Arretium Tuscia urbs, Romanorum colonia, hodie Arezzo, colonia ab Augusto facta, ut ait Frontinus: Colonia Aretina lege Augusta censita.' 83 Pisaurum] Semnonum urbs, Pli nio est in Umbris. Plutarchus inter prodigia quæ Actiacam pugnam præcesserunt, memorat Pisaurum, quo Antonius coloniam miserat, hiatibus terræ fuisse haustam. Est hodie in ducatu Urbinensi, Pezaro. 84 Fanum] Fanum fortunæ, Semnonum urbs in Italia. Illius Fani For 12. Interea certior factus, Iguvium Thermum86 prætorem cohortibus quinque tenere, oppidum munire omniumque esse Iguvinorum optimam erga se voluntatem, Curionem cum tribus cohortibus, quas Pisauri et Ariminis habebat, mittit. Cujus adventu cognito, diffisus municipii voluntate' Thermus, cohortes ex urbe educit' et profugit: milites in itineress ab eo discedunt ac domum revertuntur. Curio omnium summa voluntate Iguvium recipit. Quibus rebus cognitis, confisus municipiorum voluntatibus Cæsar, cohortes legionis XIII ex præsidiis deducit Auximumque proficiscitur :87 quod oppidum Attius" cohortibus introductis tenebat, delectumque toto Piceno 88 circummissis senatoribus habebat. 13. Adventu Cæsaris cognito, decuriones89 Auximi ad sing. V. a m. pr.-P legionibus L. pr.- Arimino L. pr. et 2 alii. V. ad vit. 32. vulgo voluntati. Mss. o. et Edd. ante Beroald. red. Fors, et hic scrib. ded. sed V. c. 13. et sæpe. ac pr. L. pr.-ss in it. desunt Lov.-' red. Sc. V. Auximium et Auximii L. pr.—" Sic Urs. Br. B. L. sec. alii Accius, Actius NOTE 85 Anconam] Ancona urbs Piceni, prius Picena dicta, ut habet Cato, Ancon Ptolemæo. Quod nomen habet a cubiti forma, quam ibi oræ flexus efficit; nam &укwv Græce cubitus est. Antiquis illic fuit Gallis et Italis limes, teste Pomponio Mela, Galli Senones reliqua Alpes versus tenebant. Hanc Plinius Straboque dicunt esse a Syracusanis conditam Dionysii tyrannidem fugientibus, cui videtur astipulari Juvenalis, qui Doricam nominat. Nunc est ditionis Pontificiæ, ex quo, anno Christi Cɔɔxxx Clemens VII. Papa ejus arcem per Ludovicum Gonzagam, suarum copiarum præfectum,occupavit. 86 Iguvium Thermum] Iguvium varie scribitur. Ad Apennini radices positum est oppidum. Interea Libo Pompeianus qui Etruriam tenebat, eam reliquit. Sed quia res sine sanguine gesta fuit, eam reticet Cæsar, commemorat Lucanus 1. 11. 'Gens Etrusca fuga trepidi nudata Libonis, Jusque sui pulso jam non habet Umbria Thermo.' 87 Auximumque proficiscitur] Auximum antiqua urbs monti imposita decem millibus ab Ionio mari, proxime Anconam, hodie Osmo. 88 Piceno] Picenum a Longobardis dictum, Marca Anconitana, quinta Italiæ regio Plinio, Marche d'Ancone.' Habet ab oriente Truentum flumen, a meridie montem Apenninum, ad occasum Flaminiam, a septentrione mare Adriaticum. 89 Decuriones] Coloniarum et municipiorum senatores erant ideo dicti, quia cum in coloniam mittebantur cives Romani, eorum decima pars honoratiorum eligebatur, ex quibus fieret Senatus. Auctor Pomponius Jurisconsultus. V! Attium Varum9° frequentes conveniunt: docent, sui judicii "rem non esse; neque se, neque reliquos municipes pati 'posse, C. Cæsarem, imperatorem bene de republica meritum, tantis rebus gestis, oppido moenibusque prohiberi: ❝ proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui.' Quorum oratione permotus Attius Varus,* præsidium, quod introduxerat, ex oppido educit ac profugit. Hunc ex primo ordine pauci Cæsaris consecuti milites consistere cogunt:? commisso prælio, deseritur a suis Varus; nonnulla pars militum domum discedit; reliqui ad Cæsarem perveniunt: atque una cum iis deprehensus L. Pupius, primipili centurio, adducitur, qui hunc eundem ordinem in exercitu Cn. Pompeii antea duxerat. At Cæsar milites Attianos collaudat, Pupium dimittit, Auximatibusd agit gratias, seque eorum facti memorem fore pollicetur. 14. Quibus rebus Romam nuntiatis, tantus repente terror invasit, ut, cum Lentulus consuls ad aperiendum ærarium venisset, ad pecuniam Pompeio ex S. C. proferendam, protinus, aperto sanctiore ærario, ex urbe profugeret:91 Cæsari et infra.- dil. L. pr. V. Pulm. Sch. et ita infra semper cum aliis.- n. se desunt Ed. Elz.- Sic Pet. L. pr. V. A. Var. B. M. Var. Lov. Pal. Dorv. Edd. pp. vulgo Attius Var.- Sic Mss. non et. coegerunt Mss. 7. Edd. R. M.* Ita Pet. Cuj. Carr. L. pr. V. Ed. Fl. non commissoque.— compreh. Lips. deprensus L. pr.- ante V.-d Auximabiis L. pr.-e deest Busl. Edd. R. M. V. fdeest Pet.-s C. Romam Edd, R. M. V. statim Lov.- Casarem adv. V. NOTE 90 Attium Varum] Is Attius Varus, de quo hic agitur, hic est qui in Africa Curionem superavit. Quare hoc modo animati Auximates ex epist. Ciceronis ad Attic. vii. 20. perspici potest. Nihil in coss. nullum usquam delectum. Nec enim conquisitores pavonpoσwreiv audent, cum ille (Cæsar) adsit contra, cum noster dux nusquam sit, nihil agat, nec nomina dant. Deficit enim non voluntas, sed spes.' 91 Protinus, aperto sanctiore ærario, profugeret] De qua re sic Cicero epist. ad Attic. vi. 7. Id. Feb. Capuam C. Cassius trib. pl. venit ; attulit mandata ad consules, ut Romam venirent, pecuniam de sanctiore ærario proferrent, statim exirent, urbe relicta. Redeant, quo præsidio? Deinde exeant, quis sinat?' Ærarium porro ab ære dictum est. Thesaurus publicus est. Ære enim primum mercati sunt Romani, sed secto et ad certum pondus examinato, usque ad Servii Tullii regis tempora, qui ut ponderum et bilancium onere populum levaret, laminas æreas rotundas cudi jussit, ejusdem ponderis, nempe libræ unciarum XII, ut habet Dionysius Halicarnass. 1. 1. Unde æra militum, tribuni ærarii, avarus, quasi |