in referenda gratia, aut arrogans in præripiendo populi beneficio videretur. 2. His rebus, et feriis Latinis" comitiisque omnibus perficiendis," undecim dies tribuit, dictaturaque se abdicat, et ab urbe proficiscitur Brundisiumque pervenit. Eo legiones duodecim? et equitatum omnem venire jusserat; sed tantum navium reperit, ut anguste quindecim millia legionariorum militum, quingentos equites transportare possent. Hoc unum [inopia navium"] Cæsari ad conficiendi belli celeritatem' defuit. Atque eæ ipsæ copiæ hoc infrequentiores imponuntur, quod multi Gallicis tot bellis defecerant, longumque iter ex Hispania magnum numerum diminuerat,* et gravis autumnus in Apulia14 circumque Brundisium, ex saluberrimis Galliæ et Hispaniæ regionibus, omnem exercitum valetudine tentaverat. S .......... m que abest L. pr.- Sic Mss. plerique et Edd. qdd. perficiundis plur, perfuciendis L. pr. deest Lov. sese L. pr.-P VII Ed. Ald. Man. male. equitatumque L. pr-9 vulgo xx m. l. m. et DC. transportari Edd. Vasc. Steph. Gr. post. a c. b. celeritate L. pr.- Sic Mss. et Edd. non ea c. ipsa. delet copiæ Ciacc. et absunt a Lov. rectius, ut legiones subintelligas. Contra L. pr. repetit copiæ inp. Voss. quoque inp. cum Edd. R. V. M. unde forsan scribendum ea ipsæ quoque, dem. Mss. quidam et Edd. pp. ac mox valitud, et semper.-" Ânni t NOTE H His rebus, et feriis Latinis] Feriarum,' ut docet Cicero 1. 11. de legibus, festorumque dierum ratio in liberis requietem habet litium et jurgiorum, in servis operum et laborum, quia compositio anni conferre debet, et ad perfectionem operum rusticorum et ad remissionem animorum,' Feriæ vero Latina a Tarquinio Superbo fuerant institutæ, dictæ a Latinis populis, quibus in Albano monte e sacris carnem petere jus fuit cum Romanis, quarum dies indicebatur a consule. His autem feriis Latinis operam dare Cæsar in magno negotio habuit, quod consules non ante paludati exire in provincias soliti essent, quam in monte Albano iis cum Lati-, is magistratibus operam dedissent, veriti, ne male res ipsis in expeditionibus succederent, si secus fecissent. Porro hæ ferie Latinæ de numero erant conceptivarum, id est, quarum consul diem condicebat, nec erant annales, id est, stato, anni die faciendæ. 12 Dictaturaque se abdicat] In qua nihil asperum gessit; immo omnibus exulibus præter Milonem reditum concessit, in sequentem annum magistratus constituit, Gallisque Cisalpinis jus civitatis Rom, concessit. 13 Inopia navium] Videtur e margine in textum irrepsisse. 14 In Apulia] Apulia Italiæ regio duplex, altera Daunia, nunc Puglia Piana; altera Peucetia, nunc Terra di Bari. 3. Pompeius, annuum" spatium ad comparandas copias nactus, quod vacuum a bello atque ab hoste otiosum fuerat, magnam ex Asia's Cycladibusque1 insulis, Corcyra,17 Athenis, Ponto,19 Bithynia,2° Syria," Cilicia, Phoenice,23 et Ægypto24 classem coëgerat; magnam omnibus locis ædificandam curaverat; magnam imperatam Asiæ, Syriæ, 18 W 22 Mss. 3. et Edd. pp. aliæque.— et h. L. pr. sed V. ad v. 33. Mallet Ciace. reponere vacuus et otiosus.—" Sicilia Leidd. Mox fenice L. pr. deest copula Mss. et Edd. pp.— in o. V. quoque in o. Edd. pp. Vasc. Str. Steph. Gr. post, et exædif. uti et Carr.- Assyria Ed. Gr. margo, regionibusque L. Sec. Dorv. NOTE 15 Ex Asia] Non tertiam mundi partem intelligit, sed eam Asiæ partem, in qua erat Ionia, cujus caput Ephesus; nam nominat multas provincias quæ Asia late sumta continen tur. 16 Cycladibusque] Cyclades a promontorio Geresto circa Delum insulam, (quæ harum media est et clarissima,) in orbem sitæ ; unde et nomen traxere, ut ait Plin. KúKλos enim circulum significat. Virgilius vocat:' sparsasque per æquor Cycladas.' 17 Corcyra] Insula maris Ionii, Phæacia Homero dicta, regis Alcinoi regnum, nunc in Venetorum ditione, frustra tentata a Solimanno Turcarum imperatore anno ciɔɔXXXVII : habet urbem cognominem Corfu. 18 Athenis] Athena urbs Græciæ quondam primaria, clara ingeniis et fortibus ausis, caput Atticæ regionis, sic dicta a Minerva, Græce 'Aonyà, quæ quidem cum contenderet cum Neptuno de imponendo urbi nomine, convenissetque, ut qui utiliorem humano generi rem procreasset, causam obtineret; equum Neptunus, oleam vero Minerva creavit, quæ visa melior. 19 Ponto] Pontus Asiæ regio, Mi thridatis olim, tunc Pharnacis ejusfilii regnum. Est et alius Pontus in Europa circa Danubii ostia, ubi exulavit Ovidius, de quo nunc non agi tur. 20 Bithynia] Asiæ regio nobilissima, in qua Nicæa, Prusias, Nicomedia, claræ urbes, cujus Nicomedes rex erat. 21 Syria] Syria a Cilicia ad Arabiam usque pertinens, in Palæstinam, Phoeniciam, Antiochenen, Comagenen, et Cœlen dividitur. 22 Cilicia] Cilicia Taurum inter et mare porrigitur, cujus metropolis erat Tarsus. Nunc dicitur Caramania. Ad orientem habet Amanum montem, ad occasum Pamphyliam, a meridie mare Mediterraneum, a septentrione Cappadociam. 23 Phonice] Phoenice Syriæ pars est, in qua jacet Tyrus et Sidou urbes nobilissima, Cherseo et Eleuthero fluminibus terminata. 'Ipsa gens Phœnicum in gloria magna literarum inventionis, et syderum navaliumque ac bellicarum artium,' ait Plinius. 24 Egypto] Ægyptus Ptolemæorum regnum, intersecatur Nilo flumine, uomenque adhuc retinet. regibusque omnibus et dynastis's et tetrarchis26 et liberis Achaiæ populis pecuniam exegerat; magnama societates earum provinciarum,28 quas ipse obtinebat, sibi numerare coëgerat. 4. Legiones effecerat civium Romanorum novem; quinque ex Italia quas transduxerat; unam ex Sicilia veteranam, quam, factam ex duabus, gemellam appellabat; unam ex Creta et Macedonia,3° ex veteranis militibus, qui, dimissid a superioribus imperatoribus, in iis provinciis consederant; duas ex Asia, quas Lentulus consulf conscribendas cura Edd. Ald. Man. Plant. regibus o. L. pr.—a magnas Mss. plerique male.—b obtinuerat L. pr.‚—-c numerum B. numerari V.—d missi L. pr.-e regionibus L. pr.— NOTE 25 Dynastis] Dynasta vox Græca quæ potestatem significat, tribuiturque regibus exoticis, qui non satis amplam terram in sua potestate habent, a qua regium nomen promereantur. 26 Tetrarchis] Tetrarchæ qui partem regni alicujus quartam habent, quales erant in Judæa qui Herodis regnum inter se diviserant, de quibus legitur in Evangelio. 27 Achaia] Achaia proprie est Peloponnesus, ut ex Homero probat Strabo; postea vero totam fere Peloponnesum complexa, e qua tantum excipiebantur Arcadia et Lacedæmonia; sed et illa olim accensebatur Achaia, immo tandem sub Philopœmene in Achæorum societatem venit. Achæi postremi omnium Græcorum libertatem retinuerunt. Propterea hic dicuntur liberi Achæorum populi. Achaiam meram Græciam vocat Plinius VIII. epist. Alia etiam est Achaia inter Macedoniam et Pelopon -nesum. 28. Societates earum provinciarum] Societates ejusmodi erant publicanorum, qui publica tributa redemerant, nunc Gallice dicuntur Compagnies. Item corpora et collegia Digest. 1. 1. quique eis præerant, magistri societatum dicebantur Digest. 1. iv. de pactis. 29 Creta] Creta olim centum urbibus et Jovis clara natalibus, propterea dicta Hecatompolis, forte pagi illa tempestate urbes dicebantur, quarum primaria est Matium, secunda Canea, olim Cydon, unde mala Cydonia. Ida mons est in media insula. Nunc ante aliquot annos in Turcarum potestatem redacta, Candie. 30 Macedonia] Macedonia olim Alexandri Magni regnum, tunc autem in provinciam a Romanis redacta, habet ad septentrionem montes Dalmatiæ, ad meridiem Thessaliam et Epirum, ad orientem Ægeum, ad occidentem Ionium mare. Græcos superavit, quia sola Græcorum monar> chico utebatur imperio, quod ad propaganda imperia est aptissimum ; et Græcis potita, facile per eos totum orientem domuit, qui populorum omnium erant primi fortitudine et sapi. entia. 832 verat. Præterea magnum numerum ex Thessalia," Bootia, Achaia, Epiroque," supplementi" nomine, in legiones distribuerat. His Antonianos milites34 admiscuerat. Præter has expectabat cum Scipione ex Syria legiones duas; sagittarios ex Creta, Lacedæmone, Ponto, atque Syria, reliquisque civitatibus, tria millia numero habebat; funditorum cohortes sexcenarias' duas; equitum septem millia, ex quibusTM sexcentos Gallos" Dejotarus36 adduxerat, quin vulgo deest consul.- Boétia Mss. ut semper. Pet. L. pr. Epirosque, complem. L. sec.—¡ deest Mss. 4.— ex P. Mss. plerique.—* atque etiam ƒ. Pal. B. L. sec. Dorv. vulgo vi mercenarias, et mox Cotus, Sadalem.- desunt ex q. L. pr. de Gallis V. duo milia D. B. Pal. Dorv. M. Vasc. Gallos abest etiam NOTE 31 Thessalia] Thessalia, cujus metropolis Larissa, habet ab occidente Epirum, ab oriente Thermaicum siIm, a septentrionibus Macedoniam, a meridie vero Baotiam. 32 Baotia] Baotia, cujus metropolis Theba, Locros, Opuntios, Thessalosque a septentrione habet, a meridie Atticam, ab occidente Phocidem, ab oriente mare Euboicum, a quo ad Corinthiacum sirum exporrigitur. 33 Epiroque] Epirus quondam Pyrrhi regnum a septentrionibus habet Dardanos et Triballos, ab oriente Macedoniam et Thessaliam: varias gentes complectitur. 34 His Antonianos milites] C. Antonius, Marci frater, T. Pulcionis opera proditus in Pompeii potestatem venerat, cujus militum voluntati diffisus, eos suis immiscuerat, suis ne nocere possent. Florus IV. 11. rem ita narrat: Quippe cum fauces Adriatici maris jussi occupare Dolabella et Antonius, ille Illyrico, hic Corcyræo littore castra posuissent, jam maria late tenente Pompeio, repente m castra legatus ejus Octavins et Libo ingentibus copiis classicorum utrumque circumvenit; deditionem fames extorsit Antonio.' Idem habet Suetonius in Cæsare xxvI. Hic Antonius a Bruto post mortem Cæsaris cæsus est, fueratque humaniter ab eo exceptus, sed cum ad defectionem solicitare suos milites comperisset, jussus est interfici. 35 Lacedæmone] Lacedæmon totius Peloponnesi clarissima, Athenis æqualis, qua cum de principatu diu contendit, ad Eurotam fluvium, quæ tamdiu floruit, quamdiu legibus Lycurgi usa fuit. Duos reges habebat, quorum tamen potestas auctoritate Ephororum frænabatur. In potestatem tandem Romanorum cum reliquis Græcis urbibus devenit, nunc in tenuis vici formam redacta; dicitur Misithra. 36 Gallos Dejotarus, &c.] Hi sunt Galatæ vel Gallo-Græci. Galli enim in Asiam pervaserant, regnumque ibi condiderant Galatiæ, quia Galli a Græcis Galatæ dicti, quorum erat ea tempestate rex Dejotarus. gentos Ariobarzanes37 ex Cappadocia, ad eundem numerum Cotys39 ex Thracia4° dederat et Sadalam+1 filium miserat. Ex Macedonia ducenti erant, quibus Rhascypolis42 præerat, excellenti virtute: quingentos ex Gabinianis 43 Alexandria, Gallos Germanosque, quos ibi A. Gabinius præsidii causa apud regem Ptolemæum reliquerat, Pom 44 L. sec. Ed. Ber.- Deest L. pr.- Gal. Sc. Galienianis L. pr. Alexandria NOTE 37 Ariobarzancs] Cappadociæ rex, erat appellatus amicus pop. Rom. de quo multa scribuntur a Cicerone in epist. ad Famil. ut a Senatu decretum fuerit ut ejus regis salus, incolumitas, regnumque defenderetur; item, ejus salutem populo Senatuique Romano magnæ curæ esse. Qua ex auctoritate Senatus eum ab insidiis popularium eripuerit. 38 Cappadocia] Cappadocia habet ab oriente Armeniam, a septentrione Pontum, ab occasu Paphlagoniam, Galatiam et partem Pamphyliæ, a meridie Ciliciam. 39 Cotys] Erat Thraciæ rex, studuitque Pompeii partibus. Erat natura panlo iracundior, ut proditum est a Plutarcho. Itaque cum accepisset vasa quædam fictilia insignis cujusdam operis, remuneratus prius hospitem, vasa illa omnia propria manu fregit, ne, si postea a ministris frangerentur, in ipsos sæviendi causam haberet. Idem pardalim sibi danti leonem obtulit, ut accepto datum par esset. 40 Thracia] Thracia Europæ regio prope Macedoniam, nunc Romania; in ea est Constantinopolis, olim populosissima, multitudineque hominum soli cedens Galliæ, teste Pausania. 41 Sadalam] Dicitur a Dione Sadalus, cui Cæsar postea pepercit, quanquam in prælio ipse affuerat. Sex ennio post sine liberis decedens regionem pop. R. reliquit. 42 Rhascypolis] A Suet. Trusipolis, a Tacit. Rhescunoris dicitur; fratres erant Thraces, qui cum Romanos civile bellum in regionem suam Thraciam transferre vidissent, operas partiti; alter Rhascus Cæsaris partes, alter Rhascypolis Pompeii secutus est. Idem fecerunt bello quod inter Brutum et Antonium Octavianumque exarsit. Rhascus enim Octavio, Rhascypolis Bruto studuit. Confecto bello, Rhascus petiit a victoribus ut esset frater incolumis, quod facile impetravit ; hanc enim unam laborum mercedem petierat. 43 Ex Gabinianis] Gabinius enim Ptolemæum in suum regnum reduxerat, et milites plures regni tuendi causa Alexandriæ reliquerat, cum esset exilio multatus, fuit a Cæsare restitutus et ipso bello civ. Salonis in Dalmatia morbo implicitus, decessit. Ex iis autem intelligere licet, Ptolemæum, a quo fuit postea Pompeins interfectus, in Pompeii partibus fuisse, et ante prælium quidem Pharsalicum Gabinianos milites miserat. Immo et totus oriens in ejus partibus, quod patet ex Lucan. 1. v. ubi numerat Pompeianos. Hic Gabinius fuit Cæsari addictissimus, cui et in consulatu cum Pisone successit. 44 Alexandria] Metropolis Egypti. · |