erat egressus, quam omnium littora ac portus custodiab clausos tueri. Hic repentino adventu naves onerarias quasdam nactus, incendit et unam frumento onustam abduxit, magnumque nostris terrorem injecit, et noctu, militibus et sagittariis in terram expositis, præsidium equitum dejecit ; et adeo loci opportunitate profecit, utis ad Pompeium literas mitteret, naves reliquas, si vellet, subduci et refici juberet; sua classe auxilia sese Cæsaris prohibiturum.h 24. Erat eo tempore Antonius Brundisii, qui,i virtuti militum confisus, scaphas navium magnarum circiter sexaginta cratibus pluteisque contexit, eoque milites delectos* imposuit, atque eas in littore pluribus locis' separatim disposuit, navesque triremes duas, quas Brundisii faciendas curaverat, per causam exercendorum remigum ad fauces" portus prodire jussit. Has cum audacius progressas Libo vidisset, sperans intercipi posse, quadriremes quinque ad eas misit. Quæ cum navibus nostris appropinquassent, nostri veterani in portum refugiebant:P illi, studio incitati, incautius sequebantur. Jam ex omnibus partibus subito Antonianæ scapha, signo dato, se in hostes incitaverunt, primoque impetu unam ex his quadriremem cum remigibus defensoribusque suis ceperunt, reliquas turpiter refugere coëgerunt. Ad hoc detrimentum accessit, ut, equitibus" per oram maritimam ab Antonio dispositis, aquari" prohiberentur. Qua necessitate et ignominia permotus Libo, discessit a Brundisio, obsessionemque nostrorum" omisit. 25. Multi jam menses transierant, et hyems jam præci -custodie Pet.- deest L. sec.-d Sic Mss. o. add. Edd. qdd. sed V. ad H. 32. Sic Mss. meliores, et Edd. qdd. nocte Pet. Lov. Dorv.- ej. L. sec. Sic Mss. non ut.- prohibiturus Mss. 2.- deest Pet. L. pr. Pal. V. Lov. Dorv. F. is.- Sic Mss. o. et Edd. usque ad Plant. in qua et Recent. IX. male, ut satis e seqq, liquet.—k deest L. pr. male eisque Edd. pp. V. ad B. G. v. 14.—~1 in loc. L. pr. Dorv. deest separatim L. pr.-" propter Edd. pp. perperam.-". -faucis Pal. Lov. Dorv.- videret Dorvill.-P Sic Mss. mei, Edd. pp. Ald. Gryph. &c. vulgo refugerunt. fugiebant V.-9 deest Pet.- abest Lov. Dorv. Edd. qdd. sed V. ad B. G. 111. 13.—3 et r. Mss. 2.— Sic rursus Mss. o. et Edd. Vett. non fugere.-" ab eq. Dorv.- aqua Edd. Vasc. Aldin. Stephan. Man. Gryph. contra Mss. uti et obsidionem Ms. V. Edd. Vasc. Steph. Gr. post. deest V. deest Pet. L. pr. V. et Edd. Ald. Vasc. Steph. W pitaverat," neque Brundisio naves legionesque ad Cæsarem veniebant: ac nonnullæ ejus rei prætermissæ occasiones Cæsari videbantur, quod certe sæpe flaverant venti, quibus necessario committendum existimabat:32 quantoque ejus amplius processerat" temporis, tanto erant alacriores ad custodias, qui classibus præerant; majoremque fiduciam prohibendi habebant, et crebris Pompeii literis castigabantur, quoniam primo venientem Cæsarem non prohibuissent, ut reliquos ejus exercitus impedirent: duriusque quotidie tempus' ad transportandum lenioribus ventis expectabant. Quibus rebus permotus Cæsar134 Brundisium ad suos severius scripsit, nactid idoneum ventum ne b N Gryph. aliisque bene.- processerant L. pr.—2 custodiam L. pr. custodiendas Lov.—a in pr. V.—Þ prohibuerunt Mss. 3.—c prohiberent L. pr.—d Sic Mss. o. NOTE versus Servius: Nam ea verba invicem ponuntur quæ passiva et activa esse possunt,' ut averto et avertor, præcipito et præcipitor. Quod fieri necesse fuit, si v. Januarii Brundisio solvit, multique jam menses ab eo tempore abierant. 132 Committendum existimabat] Impersonaliter. 133 Duriusque quotidie tempus] Facilius enim erat vitare custodias sæva tempestate quam molliori, qua pro animi sui sententia utebantur persequentes. 134 Quibus rebus permotus Cæsar] Tempus illud fuit cum servili veste latens, ingressus est navigium parvulum, et jam sæviente fluctu despondentique animum gubernatori, sese, quis esset, aperuit, et perge, age, inquit, aude et nihil time, Cæsarem vehis, unaque Cæsaris fortunam. Quod factum dictumque a Plutarcho, Appiano, Val. Max. Suetonioque nar. ratur. Lucanus 1. v. precibus minisque à Cæsare evocatum Antonium fuisse scribit. Appianus vero diffisum ait jam post id factum latere posse, posthumium in Italiam pro se misisse, qui juberet Gabinium e vestigio ad se trajicere exercitum, qui, si nollet, eadem imperaret Antonio, tertioque post Antonium Caleno. Quod si tres cunctarentur, epistolam aliam universo exercitui legeret, in qua perscriptum erat, ut qui sequi vellet Posthumium, naves cum ipso conscenderet, appelleretque quo posset, etiam cum navium periculo, neque enim Cæsari navibus, sed viris opus esse. Cæsar enim nibil jam usus consilio, fortunæ omnia permittebat. Ac Posthumius quidem cum mare transiisset, mandataque exposuisset, Gabinios qui sequi se voluerunt ad Cæsarem duxit per Illyricum, nullibi moratus, sed omnes fere milites interfecti sunt ab Illyricis, nec ulcisci potuit Cæsar. Antonius vero trajecit mare. occasionem navigandi dimitterent, sive ad littora Apolloniatium cursum dirigere atque eo naves ejicere possent.'35 Hæc a custodibuss classium loca maxime vacabant, quod se longius portibush committere non auderent. 26. Illi, adhibita audacia et virtute, administrantibus M. Antonio et Fufio Kaleno, multum ipsis militibus hortantibus, neque ullum periculum pro salute Cæsaris recusantibus, nacti austrum,136 naves solvunt atque altera die Apolloniam Dyrrhachiumque prætervehuntur. Qui' cum essent exTM continenti visi, C." Coponius, '37 qui Dyrrhachii classio Rhodiæ præerat, naves ex portu educit, et, cum jam nostris remissione vento appropinquassent, idem auster increbuit, nostrisque præsidio fuit. Neque vero ille ob eam causam conatu desistebat, sed labore et perseverantia nautarum se vim tempestatis superare posse sperabat, prætervectosque Dyrrhachium magna vi venti nihilo secius sequebatur. Nostri, usi fortunæ beneficio, tamen impetum classis timebant, si forte ventus remisisset. Nacti portum, qui appellatur Nymphæum,'38 ultra Lissum1139 millia pas præter B. in quo cum Vulgg. ut n.-e vulgo si vel dirigerent quod.- Apolli natium Mss. et Edd. qdd.--8 custodiis Mss. et Edd. qdd. loca delet Ciaccon. Sic Mss. meliores et Edd. Vett. ac Scal. longis Edd. pp. Vasc. Stephan. Str. Gr. post. Sic Mss. plerique, vel Rufio, Rufo Cal. et Edd. qdd. al. Fusio. V. B. C. 1. 1. in f.- altero Pet. L. pr. V. et Edd. qdd. desunt altero die Scal. B. Dyrrhachium sine que Pet. P. L. pr. Sc. V. Ďorv. at Lovan. inde Dyrrhachium p.- quo Dorv. in c. L. pr.- Ita Ciacc. Edd. Dav. Clark. et cap. 5. Vulgo Q. Cop. cum Mss. sed M. Cop. Lov. sine prænomine Leid. pr. Scal. et hoc die Carr, cl. die V.—P vulgo nostri. remissiori Mss. 2. adpropinquavissent Pet.- increbruit Pet. L. pr. sec. Edd. pp. V. ad c. 43. et ad Suet. Aug. c. 11. Cl. Burm. Arntz. ad Aur. Vict. Ep. 9. §. 14.- et Pet. Sc. L. pr. Lov. superari Lov. Sc. Dorv. sperabant Lov. L. sec. Dorv.- segnius L. sec. V. Edd. pp. aliæque. Dein tantum imp. Carr.- Lyssum Edd. qdd. male. NOTE Dyrrhachio cum prætorio imperio classi Rhodiæ præesset, cum primis hominem prudentem et doctum, eum. que dixisse remigem quendam in 135 Atque eo naves ejicere possent] Cum navis in importuosum littus agitur, ubi frangitur, salvis tamen et expositis in terram militibus. 136 Austrum] Auster ventus meri- quinqueremi Rhodiorum vaticinatum dianum cardinem tenet. 137 C. Coponius] Caius dicitur a Cicerone 1. 1. de divinatione, qui nonnulla habet eo loco huc pertinentia: 'C. Coponium ad te venisse madefactum iri minus XXX diebus Gra ciam sanguine,' &c. 138 Nymphæum] Plinius Promon. torium vocat III. 22. 139 Lissum] Lissus oppidum Illyri suum tria, eo naves introduxerunt, (qui portus ab africo14 tegebatur, ab austro non erat tutus,) leviusque" tempestatis, quam classis, periculum æstimaverunt. Quo simul atque intus est itum,141 incredibili felicitate auster, qui per biduum flaverat, in africum se vertit. 27. Hic subitam commutationem fortunæ videre licuit. Qui modo sibi timuerant,142 hos tutissimus portus143 recipiebat: qui nostris navibus periculum intulerant,2 144 de suo timere cogebantur. Itaque, tempore commutato,a tempestas et nostros texit, et naves Rhodias afflixit, ita ut ad unam omnes constratæ, numero sedecim, eliderentur et naufragio interirent, et ex magno remigum propugnatorumque numero pars ad scopulos allisa interficeretur, pars abd nostris detraheretur: quos omnes conservatos Cæsar domum remisit. с e 28. Nostræ naves duæ, tardius cursu confecto, in noctem conjectæ, cum ignorarent, quem locum reliquæ cepissent, contra Lissum in anchoris constiterunt. Has, scaphis minoribusque navigiis compluribus submissis, Otacilius Crassus,145 qui Lissi præerat, expugnare parabat; simul de deditione eorum agebat et incolumitatem deditis pollicebatur. Harum altera navis ducentosh viginti ex legione mille passus Lov. passibus V.-" leniusque V. levisque Mss. 2. levius quoque potest Lov.- caussa Mss. 2. et existim. vel extim. Mss. et Edd. qdd. metuebant L. pr. a m. pr. sed V. ad B. G. II. 17.- deest L. pr.- Hinc L. pr.- rei cieb. Pet. L. pr. V. excip. B. intulerunt Lov. Dorv. P. et timore Lov. P.— a commutata Lov. Dorv. P.-b Sic Mss. meliores non const. omn. contractæ vel confractæ male in quibusd. rostr. Carr.- CXIII Lovan. CXII. Dorvill.-d Sic Pet. L. pr. Sc. non a n.- completo Lov. Dorv.- sumptis B. L. sec. V. Edd. Vett. delet Ciaccon, dein Octacilius, Octalicus Mss. et Edd. Vett. plerique semper.-8 x par. L. pr. Sc.- equites d. et legionem Lov. ridicule. cccxxx. e NOTE cum, quod Dyrrhachio distat c millibus passuum, auctore Plinio. Hodie Alesio Sophiano. 140 Africo] Africus ventus, qui flat ab occasu hyberno. 141 Quo simul atque intus est itum] Intro solet dici, ubi motus significari contingit. 142 Qui modo sibi timuerant] Cæsariani. 143 Tutissimus portus] Nymphæum. 144 Qui nostris navibus periculum intulerant] Pompeiani. 145 Otacilius Crassus] Ille victo tironum sustulerat: altera ex veteranai paulo minus ducentis. Hick cognosci licuit, quantum esset hominibus præsidii in animi firmitudine. Tirones enim, multitudine navium perterriti, et salo146 nauseaque" confecti, jurejurando accepto, nihil iis nocituros hostes, se Otacilio dediderunt: qui omnes, ad eum producti, contra religionem jurisjurandi in ejus conspectu crudelissime interficiuntur. At veteranæ legionis milites, item conflictati et tempestatis et sentinæ vitiis, neque ex pristina virtute remittendum aliquid putaverunt; sed, tractandis conditionibus et simulatione deditionis extracto' primo noctis tempore, gubernatorem in terram navem ejicere cogunt; ipsi, idoneum locum nacti, reliquam noctis partem ibi confecerunt, et luce prima, missis ad eos ab Otacilio equitibus," qui eam partem oræ maritimæ asservabant, circiter quadringentis, quique' eos armati ex præsidio secuti sunt, se defenderunt, et, nonnullis eorum interfectis, incolumes sese ad nostros receperunt. 29. Quo facto, conventus civium Romanorum, qui Lissum obtinebat,' quod oppidum iis antea Cæsar attribuerat, muniendumque curaverat, Antonium recepit," omnibusque rebus juvit. Otacilius, sibi timens, oppido fugit et ad Pompeium pervenit. Expositis omnibus copiis,'47 Antoni L. pr. cxx. L. sec. e l. Pet. L. pr. V. veteranis L. pr.- ccc L. pr. vulgo additur se compleverat. his Mss. o. et Edd. pp. præsidium V.-m fortit. L. pr. sec. V. et Edd. ante Urs. vide ad B. G. 1. 3. magnitud. B.- nausiaque Mss. qdd.-° advenientes inserunt Lov. Dorv. Pal. L. sec. et vulgo perducti.-P deest Pet.- vulgo non.- extracta Mss. 2.- intra n. V. navem deest Palat. ej. nav. L. pr.- adeo L. pr.-" nuntiis L. pr. deest V.▾ qui L. pr. quinque Edd. Gryph.- Sic Mss. o. et Edd. quædd. non ad n. sese. desunt in Lov. ad nostros.- eo B.- oppidum ob. Pal. Lov. Dorv. et statim carent roîs quod opp. vulgo obtinebat contra Mss. tantum non o.2 deest Pet. ante Palat. tribuerat L. sec.-a recipit Mss. 4.-bluit L. pr. a V NOTE Scipione fugit ex Africa, ut est auc- 147 Expositis omnibus copiis, &c.] Non frustra solicitabatur Cæsar, nondum recepto Antonio. Neque enim satis habebat copiarum ad victoriam, quod ipsi summæ semper curæ esse consueverat; et sic omnes |