k 180 altera parte molem tenuit naturalem objectam," quæ pæne insulam contra' oppidum effecerat, qua quatuor biremes, subjectis scutulis,181 impulsas vectibus in interiorem partem transduxit. Ita ex utraque parte naves longas aggressus, quæ erant deligatæ ad terram atque inanes, quatuor ex his abduxit,m reliquas incendit. Hoc confecto negotio, D. Lælium ab Asiatica classe abductum reliquit, qui commeatus Bullide atque Amantia" 182 importari in oppidum prohibebat ipse, Lissum profectus, naves onerarias triginta, a M. Antonio relictas, intra portum aggressus omnes incendit: Lissum expugnare conatus, defendentibus civibus Romanis," qui ejus conventus erant, militibusque, quos præsidii causa miserat Cæsar, triduum moratus, paucis in oppugnatione amissis, re infecta, inde discessit. 41. Cæsar, postquam Pompeium ad Asparagium' esse cognovit, eodem cum exercitu profectus, expugnato in' itinere oppido Parthinorum,183 in quo Pompeius præsidium habebat, tertio die in Macedoniam ad Pompeium pervenit, juxtaque eum castra posuit; et postridie," eductis omnibus copiis, acie instructa, decernendi potestatem Pompeio objectumque p. Lov. penins. Edd. qdd.—' deest L. pr. Sc. Pet. V. Lovan. male. V. ad VIII. 41.-m adduxit Mss. 6.-" Sic bene emendatum a viris doctis. Mss. et Edd. Vett. Biblide a. Mantinea, vel pejus. V. ad c. 12.-o deest Pal. Lov.- Sic Mss. non er. conv.- præsidio m. Lov. Pal. non male. V. VIII. 11. Asparagum Edd. Vett. qdd.-s vulgo et ex.-' in abest Pet. in it. a V. Partin. Mss. quidd.-" postera die Pet. postriduum Lov. Pal.-▾ et a. Lov. NOTE 180 Ex altera parte molem tenuit naturalem objectam] Quia legitur apud Plinium 11. 89. Epidaurus et Oricum insulæ esse desiere.' Nonnulli suspicantur mendum esse in voce naturalem, quod tamen ita verum esse posset, si quotidiano terræ aggestu moles illa sensim aggesta sit et compacta. 181 Scutulis] Scutulæ sunt cylindri lignei perforati, quorum in foramina induntur vectes ad movenda præ grandia onera. Alio nomine dicuntur phalangæ, de quibus supra. 182 Bullide atque Amantia] De his suprȧ. 183 Parthinorum] De Parthinis ita Plinius III. 23. A Lisso Parthini, Macedonia provincia, gentes Parthini, a tergo eorum Dassaretæ.' Dio vero et Pomponius Mela contra Plinii auctoritatem eos populos Illyrico assignant. fecit. Ubi illum suis locis se tenere animum advertit, reducto in castra exercitu, aliud sibi consilium capiendum" existimavit. Itaque postero die omnibus copiis, magno circuitu, difficili angustoque itinere, Dyrrhachium profectus est, sperans, Pompeium aut Dyrrhachium compelli, aut ab eo intercludi posse, quod omnem commeatum totiusque belli apparatum is eo contulisset: ut accidit. Pompeius enim, primo ignorans ejus consilium, quod diverso ab ea regione itinere profectum videbat, angustiis rei frumentariæ compulsum discessisse existimabat: postea, per exploratores certior factus, postero die castra movit, breviore itinere se occurrere ei possef sperans. Quod fore suspicatus Cæsar, militesque adhortatus, ut æquo animo laborem ferrent, parva parte noctis itinere intermisso, mane Dyrrhachium venit, cum primum agmen Pompeii procul cerneretur, atque ibi castra posuit. g 42. Pompeius, interclusus Dyrrhachio, ubi propositum tenere non potuit, secundo usus consilio, edito loco, qui appellatur Petra, aditumque habet navibus mediocrem atque eas a quibusdam protegit ventis, castra communit. Eo partem navium longarum convenire, frumentum commeatumque ab Asia atque omnibus' regionibus, quas tenebat, comportarim imperat. Cæsar, longius bellum ductum" iri existimans, et de Italicis commeatibus desperans, quod tanta diligentia omnia littora a Pompeianis tenebantur, classesque ipsius, quas hyeme in Sicilia, Gallia, Italia fecerat, morabantur, in Epirum rei frumentariæ causa Q. Tullium et L. Canuleium legatos misit: quodque hæ regiones aberant longius, locis certis horrea constituit, vecturasque frumenti finitimis civitatibus descripsit; item Lisso Parthinisque et L. sec. instituta L. pr. V. ad B. G. 111. 24.- dedit Lovan. L. sec. Sic Mss. et Edd. priores, non eum.-y Ita Lovan. non animadv. deest Lovan. aquæd. per u. Vide supra.-b et ang. Pet.-c totumque is Pal. C. bellique Pet. is deest Mss. plerisque antiquioribus, et Edd. Vett. Recte.-d deest Lov.-e breviori Lov.- ei p. desunt V.-5 coh. B. adortus Pal. ad coh. V.-het c. Pal. L. sec.- tum Pal. B. Edd. R. M. cum Ed. V. deest L. sec.I usus est Lov.-k commorit Pet. ab o. L. pr. ut sæpe.-" comportare Pet." ducturum e. Pal. Lov.- fecerant Pet. L. pr. Pal.-P vulgo desunt. Q. Tullium et.—a quod hæ Pet, ea Lov.- scripsit L. pr.—3 omnibusque Lov.— A Dyrrhachium. 42. B Cæsaris castra prope Dyrrhachium. 41. C Pompeius interclusus Dyrrhachio, edito loco Petra dicto, castra communit. 42. D Cæsar ex castello in castellumperducta munitione, circumvallare Pompeium instituit. 43. E Pompeius, cum Cæsaris munitiones prohibere non posset castellis XXIV. effectis, XV. millia passuum circuitu amplexus hoc spatio pabulatur. 44. F Cæsar exércitum in aciem æquum in locum producit. 56. G Pompeius pro castris exercitum constituit. 56. H Pompeius de media nocte cohortes LX. ex maximis castris præsidiisque deductas ad eam partem munitionum ducit quæ pertinebant ad mare, 62. I Pompeius tumulum occupat atque communit. 51. Munitiones a castris ad flumen perductæ. 70. L Castra Cæsaris inter mare et flumen contra Pompeianos. 66. L Cæsariani alio loco ignes faciunt, alio excubant. 50. M Pompeius V. legionem ab opere deductam suis subsidio mittit. 69. N Petra, locus editus, mediocrem navibus aditum habens. 42. O Flumen. 70. omnibus castellis, quod esset frumenti, conquiri jussit. Id erat perexiguum, cum ipsius agrit natura, quod sunt loca" aspera et montuosa ac plerumque frumento utuntur importato; tum quod Pompeius hæc providerat,' et superioribus diebus prædæ loco Parthinos habuerat, frumentumque omne conquisitum, spoliatis effossisque eorum domibus, per equites comportarat.2 43. Quibus rebus cognitis, Cæsar consilium capit ex loci natura. Erant enim circum castra Pompeii permulti editi atque asperi colles: hos primum præsidiis tenuit castellaque ibi communiit. Inde, ut loci cujusque natura ferebat, ex castello in castellum perducta munitione, circumvallare Pompeium instituit: hæc spectans, quod angustad re frumentaria utebatur, quodque Pompeius multitudine equitum valebat, quo minore periculo undique frumentum commeatumque exercitui supportare posset; simul, uti pabulatione Pompeium prohiberet, equitatumque ejus ad rem gerendam inutilem efficeret; tertio, ut auctoritatem, qua ille maxime apud exteras nationes niti videbatur, minueret; cum fama per orbem terrarum percrebuisset, illum a Cæsare obsideri neque audere prælio dimicare. 44. Pompeius neque a mari Dyrrhachioque discedere volebat, quod omnem apparatum belli, tela, arma, tormenta, ibi collocaverat, frumentumque exercitui navibus supportabat; neque munitiones Cæsaris prohibere poterat, nisi prælio decertare vellet, quod eo tempore statuerat non esse faciendum. Relinquebatur, ut, extremam rationem belli sequens, quam plurimos colles occuparet et quam latissimas regiones præsidiis teneret, Cæsarisque copias, quam max sorum agrorum Carr. Reg. Leid. sec. Edd. pp.—" deest Mss. et Edd. iisdem, item B. V. asperi et montuosi Carr. Reg. B. Edd. pp. vel montosi. montosa quo. que Edd. qdd. V. ad 1. 66.- ac Pet. L. pr. Lov.- et Pal. atque Pet. ac ipsorum agrorum frum. B. utitur Pal. L. sec. vulgo ut fr. contra meliores Codd. deest L. pr. totum L. sec.- prævid. Lov. providebat Mss. plerique et Edd. PP. in petra c. Lov. vulgo comportaverat contra Mss. o.-a asperique Lov.bded. Lov. Pal. Hic autem deficit quoque Lovan. usque ad c. 49.- Mss. et Edd. Vett. exp. V. ad B. G. 11. 20. angustia rei frumentariæ Edd. R. M. V. — quod P. Ed. Elz.—í Sie Mss. et Edd. Vett. non ut.--5 percrebruisset Ļ. pr. sec. V. c. 26.—h ergo ut L. sec. Edd. pp.-i latissime Ciacc. L. sec. Mox ime posset, distineret: id quod accidit. Castellis enim quatuor et viginti effectis, quindecim millia passuum3 circuitu amplexus, hoc spatio pabulabatur; multaque erant intra eum locum manu sata, 184 quibus interim jumenta pasceret. Atque ut nostri, qui perpetuas munitiones habebant, perductas ex castellis in proxima castella, ne quo loco erumperent Pompeiani et nostros post tergum adorirentur, timebant: ita illi interiore spatio" perpetuas munitiones efficiebant, ne quo loco nostri intrare atque ipsos a tergo circumvenire possent. Sed illi operibus vincebant, quod et numero militum præstabant et interiore spatio minorem circuitum habebant. Quæ cum erant loca Cæsari capienda, etsi prohibere Pompeius totis copiis, et dimicare non constituerat; tamen suis locis sagittarios funditoresque mittebat, quorum magnum habebat numerum, multique ex nostris vulnerabantur, magnusque incesserat timor sagittarum ; atque omnes fere milites aut ex coactis, 185 aut ex centonibus, aut ex coriis tunicas aut tegimenta' fecerant, quibus tela vitarent. 45. In occupandis præsidiis magna vi uterque nitebatur: Cæsar, ut quam angustissime Pompeium contineret; Pompeius, ut quam3 plurimos colles quam maximo circuitu occuparet: crebraque ob eam causam prælia fiebant. In his cum legio Cæsaris nona præsidium quoddam occupavisset, et munire cœpisset; huic loco propinquum et contrarium vulgo idque. passus Pet. Edd. pp. compl. Ed. Flor.- vulgo inter. facta V. L. sec. pascerent Sc. V. pascerentur B. Edd. pp. Vasc. Steph. &c.-m ac L. pr.- in minore sp. B. Carr. Edd. pp. Ber. in timore sperantes Pal. V. L. sec. et mox. quem locum Pet. Sc. L. pr.-P tum Pal. B. Edd.- abest que a Pet. L. pr. mutabat Edd. pp. vulgo tegmenta.- deest Edd. R. M. V. supra vulgo uteb.—1 hunc locum Ms. Ciacc. cui abundare hæc videntur. locum NOTE 184 Manu sata] Videntur esse quæ coactilia vocat. Sic certe Plinius: ligonibus, non aratro coluntur. Sic Virgilius Georgicon III. Sed frumenta manu carpes sata.' 185 Aut ex coactis] Coacta lana, e qua fiunt hodie pilei, feutre. Ulpianus 'Lanæ per se coactæ vestem faciunt, et, si addatur acetum, etiam ferro resistunt, immo vero etiam ignibus novissimo sui purgamento.' |