andria navigantibus sunt adversissimi venti. Interim controversias regum352 ad Populum Romanum et ad se, quod Lov.-d quia Alexandriam Carr. Pal. L. sec. Dorv. B.- fiunt Pal. L. sec. NOTE 352 Interim controversias regum, &c.] Iterum Dio narrat Cæsarem, sublato Pompeio, nihil jam belli superesse ratum, in Ægypto fuisse moratum, et ut pecunias colligeret, et ut controversias regias componeret. Sed interea plures cum Labieno et Afranio qui veniam desperabant, alter quia ab eo defecerat, alter quia ab ipso servatus rebellaverat, ad Catonem convenerunt, eoque duce sumto bellum renovaverunt. Quod nisi Cleopatræ fuisset Casar præpostero implicitus amore, tanta pericula quæ postea adeunda fuerunt et dimicationes sua celeritate facile prævenisset. Quomodo autem ejus amore captus fuerit narrat Dio, cujus verba ipsa referenda videntur, quæ sic habent 1. XLI. Καὶ ἡ μὲν ταῦτα μηχανησαμένη, ἔς τε τὴν πόλιν ἅμα (ἔξω γὰρ καὶ ἐκείνη ἦν καὶ ἐς τὰ βασίλεια λάθρα τοῦ Πτολεμαίου νυκτὸς ἐσῆλθεν. Ὁ δὲ δὴ Καῖσαρ, ἰδών τε αὐτὴν, καί τι φθεγξαμένης ἀκούσας, οὕτως εὐθὺς ἐδουλώθη, ὥστε αὐτίκα ὑπό τε τὴν ἔω τόν τε Πτολεμαῖον μεταπέμψασθαι, καὶ συναλλάξασθαι σφᾶς ἐπιχειρῆσαι' ἧς γὰρ δικαστής πρότερον ἠξιοῦτο εἶναι, τότε ταύτῃ συνεδίκει· ὁ οὖν παῖς, διά τε τοῦτο, καὶ ὅτι τὴν ἀδελφὴν αἰφνιδίως εἶδεν ἔνδον οὖσαν, ὀργῆς τε ἐπληρώθη, καὶ ἐκπηδήσας ἐς τὸ πλῆθος, ἐβόα, λέγων προδίδοσθαι· καὶ τέλος τὸ διάδημα ἀπὸ τῆς κεφαλῆς περισπάσας ἔβῥιψε· θορύβου δὲ ἐπὶ τούτῳ μεγάλου συμβάντος, ἐκεῖνον μὲν οἱ Καισάρειοι στρατιῶται συνήρπασαν· τὸ δὲ δὴ Αἰγύπτιον ἐταράσσεται κἂν αὐτοβοεὶ τὰ βασίλεια καὶ ἐκ τῆς γῆς καὶ ἐκ τῆς θαλάσσης ἅμα προσβάλλοντες, εἷλον (τοῖς γὰρ Ῥωμαίοις οὐδὲν ἀξιόμαχον, ἅτε καὶ φίλων σφῶν δο κούντων εἶναι, παρῆν) εἰ μὴ φοβηθεὶς ὁ Καῖσαρ προῆλθέ τε ἐς αὐτοὺς, καὶ ἐν τῷ ἀσφαλεῖ στὰς, πάντα σφίσιν ὅσα ἂν ἐθελήσωσι, πράξειν ὑπέσχετο· καὶ μετὰ τοῦτο ἐς ἐκκλησίαν ἐσελθὼν τόν τε Πτολεμαῖον καὶ τὴν Κλεοπάτραν παρεστήσατο· καὶ τὰς διαθήκας τοῦ πατρὸς αὐτῶν ἀνέγνω, ἐν οἷς ἐκείνους μὲν συνοικῆσαι ἀλλήλοις, κατὰ τῶν Αἰγυπτίων τὰ πάτρια, καὶ βασιλεύειν, ἀλλὰ τὸν δὲ δὴ τῶν Ῥωμαίων δῆμον τὴν ἐπιτροπείαν σφῶν ἔχειν ἐγέγραπτο· πράξας δὲ τοῦτο, καὶ ἐπειπὼν ὅτι ἑαυτῷ δικτάτωρι ὄντι καὶ πᾶν τὸ τοῦ δή μου κράτος ἔχοντι, τήν τε ἐπιμέλειαν τῶν παίδων ποιεῖσθαι, καὶ τὰ δόξαντα τῷ πατρὶ αὐτῶν ἐπιτελεῖν προσήκει· ἐκείνοις τε τὴν βασιλείαν ἀμφοτέροις ἔδωκε, καὶ τῇ ̓Αρ σινόῃ τῷ τε Πτολεμαίῳ τῷ νεωτέρῳ, τοῖς ἀδελφοῖς σφῶν, τὴν Κύπρον ἐχαρίσατο· τοσοῦτον γάρ που δέος αὐτὸν ἔσχεν ὥστε μὴ μόνον μηδὲν τῶν τῆς Αἰγύπτου προσλαβεῖν, ἀλλὰ καὶ τῶν οἰκείων τι αὐτοῖς προσδοῦναι: His adornatis noctu in urbem (degebat enim tum foris ) atque in regiam Ptolemai clam pervenit (Cleopatra). Quam ubi Casar vidit, loquentemque nonnihil audivit, ita confestim mancipium ejus factus est, ut statim sub auroram Ptolemæum accersierit, pacificationemque tentaverit. Cleopatra enim, cujus ante judex esse voluerat, tunc advocatum agebat. Qua res, quodque improviso suam sororem intus esse videbat, ita pueri animum ira inflammarit, ut prosiliens ad populum, proditum se clamaret, ac denique diadema capite detractum abjiceret. Magno inde tumultu com orto, Ptolemæum Casariani milites intro abripuerunt, Ægyptii autem commoti sunt; ac, nisi Casar metu perculsus ad eos prodiisset, deque loco tuto omnia esset consul, pertinere existimans, atque eo magis officio suo convenire, quod superiore consulatu cum patre Ptolemæo et lege et S. C. societas erat facta, ostendit, sibi placere, regem Ptolemæum atque sororem ejus Cleopatrami exercitus, quos haberent, dimittere, et de controversiis jure apud se potius, quam inter se armis, disceptare. 108. Erat in procuratione regni propter ætatem pueri nutritius ejus, eunuchus, nominek Pothinus. ,353 Is' primum inter suos queri atque indignari cœpit, regem ad dicendamTM causam evocari: deinde adjutores quosdam, conscios sui, nactus ex" regis amicis, exercitum a Pelusio clam Alexandriam evocavit, atque eundem Achillam, cujus supra memi Dorv. avers. Carr. de Etesiis V. Comment.- quidem ut ad consulem Lov. Edd. pp. desunt L. sec.-8 abest Lov. Edd. pp.-h conv. sciebat Lov. Edd. pp. dein superiori Mss. 3. Edd. pp.-i Rex Ptolomeus, at. soror ej. Cleopatra Lov. - habebant Mss. 5. Edd. pp. dimitterent V. deest Pal. Dorv. Pothinus bene Cuj. Voss. Reliqui cum Edd. Vett. Photin. V. ad Luc. VIII. 483.—' Hic Mss. 5. deest Lov. inter se et suos L. pr.- dicendum Dorv. a m. pr.-" deest ex L. pr. vulgo regiis.- Exulat Lov.-P memoravimus B.- deest Pet.NOTE se quæ vellent facturum promisisset, ipso primo impetu regiam, quam terra marique jam invadebant, occupassent: neque enim Romanis, qui se apud amicos versari credebant, ullæ ad resistendum aderant vires. Posthæc Cæsar in concionem cum Ptolemæo et Cleopatra progressus, patris eorum testamentum de scripto recitavit, quo præcipiebatur ut more majorum apud Ægyptios Ptolemæo conjux Cleopatra esset, regnumque tenerent: cujusque testamenti procuratio P. R. itidem assignabatur. His addens Cæsar, suum, qui dictaturam gereret, omnemque populi potestatem obtineret, esse, ut et liberos curaret, et patris voluntatem exequeretur: Ptolemæo et Cleopatræ regnum dedit; Arsinoa autem Ptolemæoque juniori, germanis horum, Cyprum concessit. In eum enim tunc terrorem pervenerat, ut his quoque de suo aliquid concederet, nedum ipse ex rebus Ægypti quicquam adipisceretur. 353 Nutritius ejus] Non maritus nutricis regis fuit, cum eunuchus esset sed eodem regi fungebatur officio, quo Chiron quondam Achilli, qui Statio in Achilleide 'Nutritor ingens' Achillis dicitur, quo Eutropius et ipse eunuchus postea Arcadio functus est Romano imperatori, nutritor pariter Claudiano dictus. Immo et in sacra scriptura, in libro qui Ruth dicitur, de Noëmi vetula, quæ adeo pueros lactare non poterat, dicitur infanti Obedo fuisse in nutricem. Nutritius scilicet ille dicebatur, qui corporis et animæ puero præsidia parabat, corporis ejus custos et moribus præfectus; quo nomine dicuntur apud Greg. Turon. qui filiorum Chlodomeris regis pueritiam regebant. Male plures codices habent Photinus. Plutarch. enim habet ПoOeivòs, Græce desiderabilis. Quod si deduceretur a pareids, lucidus, primam syllabam non breviasset Luca nus. nimus, omnibus copiis præfecit. Hunc, incitatum suis, et regis inflatum pollicitationibus, quæ fieri vellet, literis nuntiisque edocuit. In testamento Ptolemæi patris heredes erant scripti ex duobus filiis major, et ex duabus ea, quæ ætate' antecedebat. Hæc uti fierent, per omnes Deos, perque foedera, quæ Romæ fecisset, eodem testamento Ptolemæus Populum Romanum obtestabatur. Tabulæ testamenti unæ" per legatos ejus Romam erant allatæ, ut in ærario ponerentur,354 (hæ cum propter publicas occupationes poni non potuissent, apud Pompeium sunt depositæ,) alteræ," eodem exemplo, relictæ atque obsignatæ Alexandriæ proferebantur. 109. De his rebus cum ageretur apud Cæsarem, isque maxime vellet pro communi amico atque arbitro355 controversias regum componere; subito exercitus regius equitatusque omnis venire Alexandriam nuntiatur. Cæsaris* copiæ nequaquam erant tantæ, ut eis, extra oppidum si esset dimicandum, confideret. Relinquebatur, ut se suis locis oppido teneret, consiliumque Achillæ cognosceret. Milites tamen omnes in armis esse jussit, regemque hortatus est, ut ex suis necessariis, quos haberet maximæ auctoritatis, legatos ad Achillan mitteret, et quid esset suæ voluntatis, ostenderet. A quo missi Dioscorides et Serapion, qui ambo legati Romæ fuerant, magnamque apud patrem Ptolemæum auctoritatem habuerant, ad Achillan pervenerunt. Quos ille, cum in conspectum ejus venissent, ratatem Dorv. abest L. pr.- per quos f. Romæ fiunt Lov. Dorv. L. sec.pater Petav. al. P. R.—“ una Mss. 3. Edd. pp. sic Mss. vetustiores. hec Mss. 4. recentiores; ut supra sæpe. Al. ea. atque Lov.-* repertæ B.— abest L. pr. omnibus L. sec. regis Mss. 3.-a Cæsari Lov. Pal. Dorv. Edd. pp. bene.b ten. tute Pal. B. L. sec. Dorv.- cohort. L. sec.- ejus necessarios, q. h. m. a. ministros Lov. Pal. Dorv.-e habuerunt Mss. 3.-f con NOTE 354 Ut in ærario ponerentur] Antiqui enim tabulas publicas in ærario ponebant, eodemque in loco pecunias et tabulas, quasi magni et æqui utrasque pretii, volebant collocari. 355 Pro communi amico atque arbitro] Cum enim Ptolemæus eorum pater esset amicus P. R. Cæsarque esset consul populi Rom, necesse erat illum utriusque esse amicum. prius, quam audiret, aut, cujus rei causa missi essent, cognosceret, corripi ac interfici jussit: quorum alter accepto vulnere occupatus, per suos pro occiso sublatus, alter interfectus est. Quo facto, regem uth in sua potestate haberet, Cæsar effecit, magnamque regium nomen apud suos auctoritatem habere existimans, et ut potius privato paucorum et latronum, quam regio356 consilio, susceptum bellum videretur. 110. Erant cum Achilla copiæ, ut neque numero, neque genere hominum, neque usu rei militaris contemnendæ viderentur: millia enim viginti in armis habebat. Hæ constabant ex Gabinianis militibus, qui jam in consuetudinem Alexandrinæ vitæ ac licentiæ venerant, et nomen disciplinamque Populi Romani dedidicerant," uxoresque duxerant,357 ex quibus plerique liberos habebant. Huc accedebant collecti ex prædonibus latronibusque Syriæ, Ciliciæque provinciæ, finitimarumque regionum." Multi præterea capitis damnati exulesque convenerant: fugitivisque omnibus nostris certus erat Alexandriæ receptus certaque vitæ conditio, ut, dato nomine, militum essent numero: quoruma si quis a domino prehenderetur,' concursu militum eripiebatur, qui vim suorum, quod' in simili culpa versabantur, ipsi pro suo periculo defendebant. Hi regum amicos ad mortem deposcere; hi bona locupletum diripere stipendii augendi m spectu L. pr. Lov. Dorv. V. Pal. B. Edd. R. V. M. V. ad B. Civ. II. 26.— atque Mss. o. et Edd. qdd. contra ac pro atque in Mss. cap. seq. recogn. Leid. sec.- Pet. B. carent r ut. habere B.- efficit Mss. 7. V. ad B. G. 1. 8. III. 8.- cives suos L. sec.-k contemnendis videretur Lov. sic Mss. non atque. licentia L. pr. didicerant Mss. plerique. - leg. B. Multi abest L. pr. pœna capitis Carr. B.- que abest a Mss. o. præter L. sec. hominibus pro omn. Lov.-P esset Mss. 5.-9 exulat L. pr.sic Pet. Sc. L. pr. premeretur L. sec. V. B. comprehenderetur vulgo. comprehendebatur Lov. Dorv, Pal. dein Mss. mei et Edd. pp. habent consensu m.-• qui Mss. 3. culpa abest L. pr. versabant Lov.—' rerum Mss. 4.—" morem Mss. 3. bona L. pr.- Sic Sc. L. pr. in quo deest augendi. Mss. reliqui et Carr. NOTE 356 Et ut potius privato paucorum et Rex vero persona publica jus habet latronum, quam regio consilio, &c.] Qui belli faciendi. privati bellum gerunt latrones dicuntur, et tale bellum, latrocinium. 357 Uxoresque duxerant] Non licebat militibus Romanis uxores ducere. W causa, regis domum obsidere, regno expellere alios, alios arcessere, vetere quodam Alexandrini exercitus instituto, consueverant. Erant præterea equitum millia duo. Inveteraverant hi omnes compluribus Alexandriæ bellis, Ptolemæum patrem in regnum reduxerant, Bibuli filios duos interfecerant,358 bella cum Ægyptiis gesserant. Hunc usum rei militaris habebant. 111. His copiis fidens Achillas, paucitatemque militum Cæsaris despiciens, occupabat Alexandriam, præter eam oppidi partem, quam Cæsar cum militibus tenebat, primo impetu domum ejus irrumpere conatus: sed Cæsar, dispositis per vias cohortibus, impetum ejus sustinuit. Eodemque tempore pugnatum est ad portum; ac longe maximamb ea res attulit dimicationem. Simul enim, diductis copiis, pluribus viis pugnabatur, et magna multitudine naves longas occupare hostes conabantur, quarum erant quinquaginta auxilio missæ ad Pompeium, prælioqued in Thessalia facto domum redierant. Illæ triremes omnes et quinqueremes, aptæ instructæque omnibus rebus ad navigandum. Præter has duæ et viginti, quæ præsidii causa Alexandriæ esse consueverant, constratæ omnes: quas si occupavissent,i classe Cæsari erepta, portum ac mare totum in sua potestate h g Et id causa fuit maximi periculi. 2 stipendia, nec male.-w consuerant Sc. L. pr. V. Erant abest a Pet. V.* valgo qui inv. comp. Al. b. Hi Pt. Irritaverant Mss. 4.- Ciaccon. ex aliis locis magnum inepte. Ita Mss. o. et Edd. ante Scal. non occupat. vulgo etiam præterea et conatus est.-a vium Mss. 4.-b maxime Lov.- Mss. 5. recentes ded. male. Sic Mss. et Edd. Vett. non quæ prælio, quod in Edd. Ald. Man. Plant. Scal. et seqq. Visitur.-e Ita Cuj. Pet. Scal. L. pr. V. Lov. Edd. pp. Gryph. aliæque, vulgo additur erant, actæ aptæ L. sec.-deest Lov. - XXIX L. pr. xI Lov. Edd. qdd. Vulgo xXII erant contra Pet. Scal. B. Leid. V. Ciacc.- consuerant Sc. L. pr. consueverunt Edd. pp. rostrata est in Mss. Urs. Ciacc. et meis 4. V. ad c. 100.- Sic, non occupassent Pet. Sc. L. NOTE 358 Bibuli filios duos interfecerant] Magnum exemplum effrænatæ licentiæ, consularis viri tantaque dignitate præditi filios occidisse; pro quo facinore vincti ad patrem a Cleopatra missi fuerunt. Sed insigni moderationis exemplo Bibulus remisit, potestatem ejus non suam sed Senatus dicens esse debere. |