intestina corporis seditio similis esset iræ plebis in Patres, U. C. 260. flexisse mentes hominum.

A. C. 492.

Sp. Cassio

Coss.

XXXIII. Agi deinde de concordia cœptum, concessumque Plebs rein conditiones, ut plebi sui magistratus essent sacrosancti, qui- ducta.. bus auxilii latio adversus consules esset: neve cui Patrum capere eum magistratum liceret. Ita 59 tribuni plebei creati Tribuni duo, C. Licinius, et L. Albinus. hi tres collegas sibi creave- Pl. creati. runt. in his Sicinium fuisse seditionis auctorem; de duobus, qui fuerint, minus convenit. 60 Sunt qui duos tantum in Sacro monte creatos tribunos esse dicant, ibique sacratam legem la- U. C. 261. tam. Per secessionem plebis, Sp. Cassius, et Postumus Co-A. C. 491. minius consulatum inierunt. his consulibus cum Latinis po- I. Postupulis ictum foedus. ad id feriendum consul alter Romæ mansit, mo Comialter ad Volscum bellum missus, Antiates Volscos fundit fu- nio II. gatque: compulsos in oppidum Longulam persecutus, moni- Volsci vibus potitur. Inde Poluscam, item Volscorum, cepit: tum cti. Erat tum in castris inter primagna vi adortus est Coriolos. mores juvenum C. Marcius, adolescens et consilio et manu C. Marcii rioli capti. promptus, cui cognomen postea Coriolano fuit. Quum subito opera Coexercitum Romanum Coriolos obsidentem, atque in oppidanos, quos intus clausos habebat, intentum, sine ullo metu extrinsecus imminentis belli, Volscæ legiones profectæ ab Antio invasissent, eodemque tempore ex oppido erupissent hostes; forte in statione Marcius fuit. Is cum delecta militum manu, non modo impetum erumpentium retudit, sed per patentem portam ferox irrupit: cædeque 61 in proxima urbis facta, ignem temere arreptum imminentibus muro ædificiis injecit. Clamor inde oppidanorum mistus muliebri puerilique ploratu 62 ad terrorem, ut solet, primo ortu, et Romanis auxit animum,

59 Tribuni plebei creati duo] Tribuni plebei inde nomen traxerunt, teste Varr. I. iv. de ling. Lat. quod ex tribunis Tribuni autem militum facti essent. militum ab antiquis tribubus Ramnensium, Titiensium, Lucerum, quibus terni præficiebantur in bello, dicti fuerant.

60 Sunt qui... dicant ibi... sacratam Legem latam] Sucrata leges sunt, inquit Festus, quibus sancitum est, qui quid udversus eas fecerit, sacer alicui deorum sit cum familia pecuniaque. Itaque non sola lex de tribunis plebis sacrata fuit. Aliarum quoque sacratarum legum mentio identidem apud Livium occurrit, ut iii. 32. et vii. 41. Imo et apud alios populos sacratæ leges latæ reperiantur, puta Equos et Volscos, teste Livio iv. 26. Lex tamen de tribunis, quia sacratarum omnium legum celeberrima, et populo carissima fuit, lex sacrata sæpe xar' x dicitur. Porro dubitari non potest,

quin hæc sacrata lex hoc tempore lata
sit. Sed illud inter scriptores fortasse
ambigebatur, utrum in ipso Sacro monte,
an in urbe post reditum plebis lata fuis-
set. Eam autem hoc modo recitat Dio-
nysius: Tribunum nemo in ordinem redi-
gito, neque invitum quidquam facere cogito,
nec verberato, nec alium verberure jubeto;
nec occidito, nec occidi jubeto. Si quis
contra fecerit, sacer esto, et bona ejus Cereri
sacra sunto: et qui eum occiderit, purus a
Hanc legem omnes jurave-
cæde esto.
runt seque et posteros in sempiternum
Præter tribunos, duos
observaturos.
quoque tum ædiles plebis, concedentibus
Patribus, creaverunt, qui tribunorum
administri et adjutores essent.

61 In proxima urbis] In loca urbis
qua portæ proxima erant.

62 Ad terrorem, ut solet, primo ortu]
primum ortus.
Lege ad terrorem ...

U. C. 261. et turbavit Volscos: utpote capta urbe, cui ad ferendam opem A. C. 491. venerant. Ita fusi Volsci Antiates: Corioli oppidum captum.

tantumque sua laude obstitit famæ consulis Marcius, ut, nisi foedus cum Latinis, columna ænea insculptum, monumento esset, ab Sp. Cassio uno, quia collega abfuerat, ictum; Postumum Cominium bellum gessisse cum Volscis, memoria cesAgr. Me- sisset. Eodem anno Agrippa Menenius moritur, vir omni nenii mors. vita pariter Patribus ac plebi carus; post secessionem carior plebi factus. Huic interpreti arbitroque concordia civium, legato Patrum ad plebem, reductori plebis Romanæ in urbem, sumptus funeri defuit. extulit eum plebs 63 sextantibus collatis in capita.

U. C. 262.

XXXIV. Consules deinde T. Geganius, P. Minucius facti. A.C. 490. Eo anno, quum et foris quieta omnia a bello essent, et domi sanata discordia, aliud multo gravius malum civitatem invaMinució sit caritas primum annonæ, 64 ex incultis per secessionem

T. Geganio, P.

Coss.

Caritas

annonæ.

plebis agris; fames deinde, 65 qualis clausis solet. ventumque ad interitum servitiorum utique et plebis esset, ni consules providissent, dimissis passim ad frumentum coemendum, non in Etruriam modo dextris ab Ostia littoribus, lævoque per Volscos mari usque ad Cumas, sed 66 quæsitum in Sicilia quoque adeo finitimorum odia longinquis coegerant indigere auxiliis. Frumentum Cumis quum coemptum esset, naves, pro bonis Tarquiniorum, ab Aristodemo tyranno, qui hæres erat, retentæ sunt. In Volscis Pomptinoque ne emi quidem potuit: periculum quoque ab impetu hominum ipsis frumentatoribus fuit. Ex Tuscis frumentum Tiberi venit: eo sustentata est plebs. Incommodo bello in tam arctis commeatibus vexati forent, ni Volscos jam moventes arma pestilentia ingens invasisset. ea clade conterritis hostium animis, ut etiam, ubi ea remisisset, terrore aliquo tenerentur, et Velitris auxere numerum colonorum Romani, et 67 Norbæ in montes U. C. 265. novam coloniam, quæ arx in Pomptino esset, miserunt. M. M. Minu. Minucio deinde, et A. Sempronio consulibus, magna vis frucio II. A. menti ex Sicilia advecta: agitatumque in senatu, quanti plebi Sempronio daretur. Multi venisse tempus premendæ plebis putabant, recuperandique jura, quæ extorta secessione ac vi Patribus essent. inprimis Marcius Coriolanus, hostis tribunitiæ potestatis,

A. C. 489.

II. Coss.

63 Sextantibus] Sextans est sexta pars assis Romani.

64 Ex incultis per secessionem plebis agris] Nempe secessio illa ultra trium mensium spatium extracta erat, idque ipso sementis tempore. Plebs enim se cessit ante Kalendas Septembres, nec rediit in urbem, nisi a. d. iv. Idus Deeembres.

65 Qualis clausis solet] Non minus sæ ya, quam quæ solet clausam et obsessam urbem fatigare.

66 Quæsitum in Sicilia] Plerique scripti in Siciliam, Bene. Sed vox quæsitum vacare videtur.

67 Norbe in montes... miserunt] Re ponendum videtur Norbam.

Si annonam, inquit, veterem volunt, jus pristinum reddant Patri- U. C. 265. bus. Cur ego plebeios magistratus, cur Sicinium potentem pollen- A. C. 489. temque video, 68 sub jugum missus, tanquam a latronibus redemptus? Egone has indignitates diutius patiar, quam necesse est ? Tarquinium regem qui non 69 tulerim, Sicinium feram? Secedat nunc, avocet plebem: patet via in Sacrum montem, aliosque col les. Rapiant frumenta ex agris nostris, quemadmodum 70 tertio anno rapuere. 71 Utantur annona, quam furore suo fecere. Audeo dicere, hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati per secessionem coli prohibeant. 72 Haud tam facile dictu est faciendumne fuerit, quam potuisse arbitror fieri, ut conditionibus laxandi annonam, et tribunitiam pot estatem, et omnia invitis jura imposita Patres demerent sibi.

XXXV. Et senatui nimis atrox visa sententia est, et plebem ira prope armavit. Fame jam se sicut hostes peti, cibo victuque fraudari: peregrinum frumentum, quæ sola alimenta ex insperato fortuna dederit, ab ore rapi, nisi C. Marcio vincti dedantur tribuni, 73 nisi de tergo plebis Romanæ satisfiat. Eum sibi carnificem novum exortum, qui aut mori, aut servire jubeat. In exeuntem e curia impetus factus esset, ni peropportune C. Marcias tribuni diem dixissent. Ibi ira est suppressa. se judicem accusatus. quisque, se dominum vitæ necisque inimici factum videbat. Contemptim primo Marcius audiebat minas tribunitias: auxilii, non pœnæ jus datum illi potestati : plebisque, non Patrum tribunos esse. Sed adeo infensa erat coorta plebs, ut 74 unius pœna defungendum esset Patribus. Restiterunt tamen 75 adversa invidia, 76 usique sunt, qua suis quisque, qua totius ordinis viribus. Ac primo tentata res est, si dispositis

68 Sub jugum missus] Non minus contumeliose habitus, quam ii qui victi bello sub jugum ab hostibus mittuntur: quo de more vid. infra iii. 28. Tanquam a latronibus redemptus. Coactus me redi. mere quovis pretio a ducibus plebis, perinde ac si in latronum manus incidis

sem.

69 Tulerim] Hæc dicit Marcius, non ex sua persona, sed cujusvis senatoris, aut, si mavis, senatus universi.

70 Tertio anno] Tertio ante anno. 71 Utantur annona, quam] Utantur annona arcta et dura, qualem ipsi sibi fecere per seditionis furorem, incultos relinquendo agros.

72 Haud tam facile] Potuisse arbitror fieri, (utrum fieri debuerit, haud facile dictu est) ut Patres et a tribunitia potestate, et ab omnibus legibus quas inviti sibi imponi tulerant in Sacro monte, sese liberarent, si hanc conditionem exegis.

sent pro laxando annonæ pretio.

73 Nisi de tergo plebis Romanæ satis. fiat] Nisi satisfiat odio ejus in plebem, sæviendo verberibus in terga civium. Hoc ideo dicunt plebeii, quia tribuno. rum erat prohibere ne consules injuria et pro libidine virgis animadverterent in cives; et mulcta quoque coercere, aut ad populi judicium adducere creditores qui in nexos atrociter sævirent.

74 Unius pœna defungendum] Uno ad pœnam tradito, totus crdo periculo imminenti eximendus.

75 Adversa invidia] Quamvis illis adversaretur invidia, quamvis luctandum illis esset adversus odium publicum, quo flagrabat quisquis Coriolanum defenderet.

76 Usique sunt] Elegantius videretur: nisique sunt: ut infra 50. nisi corporibus armisque.

exulatum

abit.

U. C. 263. clientibus absterrendo singulos a coitionibus conciliisque, disA. C. 489.jicere rem possent. Universi deinde processere (quidquid erat Patrum, reos diceres) precibus plebem exposcentes: Damnatus unum sibi civem, unum senatorem, si innocentem absolvere in Volscos nollent, pro nocente donarent. Ipse quum die dicta non adesset, perseveratum in ira est. Damnatus absens in Volscos exsulatum abiit, minitans patriæ, hostilesque jam tum spiritus gerens. Venientem Volsci benigne excepere: benigniusque in dies colebant, quo major ira in suos eminebat, crebræque nunc querela, nunc minæ percipiebantur. Hospitio utebatur Attii Tulli. Longe is tum princeps Volsci nominis erat, Romanisque semper infestus. ita quum alterum vetus odium, alterum ira recens stimularet, consilia conferunt de Romano bello. Haud facile credebant plebem suam impelli posse, ut toties infeliciter tentata arma caperent. Multis sæpe bellis, pestilentia postremo amissa juventute, fractos spiritus esse: arte agendum in exoleto jam vetustate odio, ut recenti aliqua ira exacerbarentur animi.

sultator.

XXXVI. 77 Ludi forte, ex instauratione, Magni Romæ parabantur. instaurandi hæc causa fuerat. Ludis mane servum quidam paterfamiliæ, 78 nondum commisso spectaculo, 79 sub furca cæsum medio egerat Circo. cœpti inde ludi, velut Ingratus ea res nihil ad religionem pertinuisset. Haud ita multo post Jovi præ- Ti. Atinio, de plebe homini, somnium fuit. Visus Jupiter dicere, Sibi ludis præsultatorem displicuisse: nisi magnifice instaurarentur hi ludi, periculum urbi fore. iret, ea consulibus nunciaret. Quamquam haud sane liber erat religione animus, verecundia tamen majestatis magistratuum 80 timorem vicit, ne in ora hominum pro ludibrio abiret. Magno illi ea cunctatio stetit. filium namque intra paucos dies amisit. cujus repentinæ cladis ne causa dubia esset, ægro animi eadem illa in somnis obversata species, visa est rogitare, Satin' magnam spreti numinis haberet mercedem ? majorem instare, ni eat propere ac nunciet consulibus. Jam præsentior res erat: cun

etantem tamen ac prolatantem ingens vis morbi adorta est, U. C. 263. 81 debilitate subita. Tum enimvero deorum ira admonuit. A. C. 489. fessus igitur malis præteritis instantibusque, consilio propinquorum adhibito, quum visa atque audita, et obversatum toties somno Jovem, minas irasque coelestes 82 repræsentatas casibus suis exposuisset; consensu inde haud dubio omnium qui aderant, in forum ad consules lectica defertur. inde in curiam jussu consulum delatus eadem illa quum Patribus ingenti omnium admiratione enarrasset, ecce aliud miraculum: qui captus omnibus membris delatus in curiam esset, eum functum officio pedibus suis domum rediisse, traditum memoriæ est.

XXXVII. Ludi quam amplissimi ut fierent, senatus decernit. Ad eos ludos, auctore Attio Tullo, vis magna Vol- Autii Tulli scorum venit. Priusquam committerentur ludi, Tullus, ut Volsci dodomi compositum cum Marcio fuerat, ad consules venit. di-lus. cit esse quae secreto agere de republica velit. Arbitriş remotis, Invitus, inquit, 33 quod sequius sit, de meis civibus loquor, Non tamen admissum quicquam ab iis, criminatum venio, sed cautum ne admittant. Nimio plus, quam velim, nostrorum ingenia sunt mobilia. Multis id cladibus sensimus: quippe qui non nostro merito, sed vestra patientia incolumes simus. Magna hic nunc Volscorum multitudo est. ludi sunt, spectaculo intenta civitas erit. Memini quid per eamdem occasionem 84 ab Sabinorum juventute in hac urbe commissum sit. horret animus, ne quid inconsulte ac temere fiat. Hæc, nostra vestraque causa, prius dicenda vobis, consules, ratus sum. Quod ad me attinet, extemplo hinc domum abire in animo est, 85 ne cujus facti dictive contagione præsens violer. Hæc locutus, abiit. Consules quum ad Patres rem dubiam sub auctore certo detulissent, auctor magis, ut fit, quam res ad præcavendum vel ex supervacuo movit. factoque senatusconsulto, ut urbem excederent Volsci, præcones dimittuntur, qui omnes eos proficisci ante Volsci urnoctem juberent. Ingens pavor primo discurrentes ad suas be exacti. res tollendas in hospitia perculit. Proficiscentibus deinde indignatio oborta: Se, ut consceleratos contaminatosque, ab ludis, festis diebus, cetu quodammodo hominum deorumque abactos