Immagini della pagina
PDF
ePub

plures principes oppidanos, fed fuus ipforum ex confcientia culpae metus ad defen1.dendam inpigre urbem hortatur. & meminerant, & admonebant alii alios, fupplicium ex fe, non victoriam, peti. Ubi quifque mortem obpeteret, id referre ; utrum in pugna & in acie,ubi Mars communis & victum faepe erigeret, & adfligeret victo12. rem; an poftmodo, cremata & diruta urbe, ante ora captarum conjugum liberorum13. que, inter verbera & vincula, omnia foeda atque indigna paffi, exfpirarent. Igitur non militaris modo aetas, aut viri tantum, fed feminae puerique fupra animi corporifque vires adfunt: propugnantibus tela miniftrant, faxa in muros munien14.tibus gerunt. Non libertas folum agebatur, quae virorum fortium tantum pe&tora acuit; fed ultima omnium fupplicia, & foeda mors ob oculos erat. Accendcbantur animi & certamine laboris ac periculi, atque ipfo inter fe confpectu.

meminerant, & monuerant alios. fec. & meminerant, & admonebant, ex fe fupplicium. tert. & admonebant, fupplicium. GEBHARDUS. Hearne ex L. 1. laudat meminebant, ac respici jubet Voffium v. Gramm. xxxix. Verum ita quidem antiqui, & qui antiquos imitantur, locuti funt; non tamen hunc archaïfmum Livio, fed erranti ejus librario, adfcribo. & meminerant deeft in Lov. 1. Deinde & movebant alios Voss. & Lov. 1. & momebant alios Lov. 5. Harl. Ber. Gaertn. Hav. & edd. vett. admonebant alios Flor. & Lov. 4. & monebant alii alios Lov. 2. 3. & monebant fupplicium ex fe Hearnii L. 1. Si Sigonii emendationem probamus, credendum eft, alteram vocem alterius fimilitudine excidiffe. Vide ad xxxIII, XXVII, 4. Cla riff. Crevier. lectionem, quae ante Sigonium exftitit, veriorem putat, idque ob duplicem cauffam; primo quia vocem ab eo additam Mfti refpuunt; deinde quia Latine loquentibus admonebant alii alios non notat admonebant fefe invicem, fed admonebant alii quidem hos, alii vero illos. Verum prior fola fubficit; & alteram non additam maluiffem. Certe enim eo fenfu alius alium vel alii alios apud ipfum Livium obcurrere videtur. Ut 11, x. Cuntati aliquamdiu funt, dum alius alium, ut proelium incipiant, circumfpectant. cap. xxiv. Exfultare gaudio plebes; ultores fuperbiae Patrum adeffe dicere Deos; alius alium confirmare, ne nomina darent. IV, XXII. Quadrifariam divifo exercitu, qui alii aliis fuccederent ad pugnam. VII, VIII. Tandem equites alius alium increpantes, quid deinde reftaret &c. His inter fe vocibus concitati. 1x, v. Alii alios intueri, contemplari arma mox tradenda. xxXVII, XXIV. Non tam victoria laeti, quam alius alium accufantes, quod non omnis fubmerfa aut capta claffis hoftium foret.

Ubi quifque mortem obpeteret] Pal. 1. quique. Probe. GEBHARDUS. Ut quifque Lov. 1. Ubi quidque Flor. Ubi quifquam Hav.

§. 12. An poftmodum, cremata & diruta urbe ] Put. poftmodo. J. FR. GRONOVIUS. Ita & Flor. Vide ad xxv, XXXVIII, 12. Hinc gravata Flor. Cant. Voff. Lov. 2. Ber. Hav. & edd. vett. Scriptum primo fuerat gremata, confufis C & G. de quo vide ad vi, xxv, 6. ex eo deinde facile factum gravata.

§. 13. Sed feminae quoque puerique] To quoque deeft in Pall. Mox Pal. 1. pugnantibus tela miniftrant. tert. oppugnantibus. GEBHARDUS. Omnes Pall. & Gall. ejiciunt quoque. quibus non repugnamus. J. FR. GRONOVIUS. Unus Ber. retinet quoque, quod abeft a reliquis meis, & omnibus Hearnii Oxonn. Mox, Non libertas folum agebatur, fed ultima omnium fupplicia & foeda mors ob oculos erat. Vide ad II, vi, 1. fed pueri feminaeque eft in Lov. 2. Deinde pugnatoribus Hearnii N. pugnantibus Flor. Voff. Lov. 1. 2. 3. 5. Ber. Gaertn. Hav. & edd. principes.

§. 14. Non libertas fola agebatur] Quis unquam dixit libertas agitur, & non potius libertatis negocium agitur? Antiqua lectio Non liberata fola alebatur. Ex mendofa fcriptura fynceram venabimur. Prima fyllaba verbi alebatur fumpta eft a fine praecedentis dictionis. At lebatur nihil fignificat. quid ergo fuit? fuit laedebatur. Id, a litera accedente, factum eft aledebatur. pro quo femidoctus fcriba fuppofuit alebatur. Tu lege Non libertas fola laedebatur. RHENANUS. Damnat hunc locum Rhenanus. Fruftra. Nam Pal. 1. ne apicem demutat ab vulgari lectione. Dein fec. tert. ac vet. ed. Non libertas fola agebatur. GEBHARDUS. Non libertas folum agebatur omnes fine ulla varietate, nifi quod duo Pall. fola. Sed quis unquam dixit libertas agitur, & non potius libertatis negotium agitur, vociferatur Rhenanus: itaque fubftituit. Non libertas fola laedebatur. Sed norint illud tirones ex Livii vii, [xxx1.] quum legati Campani urbem, & populum, divina, humanaque Romanis dedidiffent, tum jam fides agi vifa, deditos non prodi. Quaeque diximus ad illud lib. xxvii, xxxiv. Donec cognati hominis caussa M. Livii Macati, quum fama ejus ageretur, ftantem coëgit in fenatu fententiam dicere. Cicero Laelio [xvII.] Ut minus juftae amicorum voluntates adjuvandae fint, in quibus eorum aut caput agatur, aut fama. J. FR. GRONOVIUS. Non libertas fola agebatur Lov. 4. & edd. quas vidi, principes. Non libertas folum agebatur Aldus fubftituit, quod, concinentibus reliquis fcriptis, fervarunt fecuti editores. in uno Harl. eft augebatur follemni fcribarum errore. Vide ad xxvII, IX, 11. De locutione agitur libertas vide ad xxvII, XXXIV, 7. & Sigonium

ad

fpectu. Itaque tanto ardore certamen initum eft, ut domitor ille totius Hifpa-15. niae exercitus, ab unius oppidi juventute faepe repulfus a muris, haud fatis decoro proelio trepidaret. Id ubi vidit Scipio, veritus, ne vanis conatibus fuo-16. rum & hoftibus crefceret animus, & fegnior miles fieret, fibimet conandum ac partem periculi capeffendam effe ratus, increpita ignavia militum, ferri fcalas jubet : fe ipfum, fi ceteri cunctentur, efcenfurum minatur. Jam fubierat 17. haud mediocri periculo moenia, quum clamor undique ab follicitis vicem imperatoris militibus fublatus, fcalaeque multis fimul partibus erigi coeptae. Et 18. ex altera parte Laelius inftat. Tum victa oppidanorum vis, dejectifque propu

ad xxvIII, XXXIII, 5. Mox tantum difplicet Crevier. quia praecedit folum, & paullo ante modo, tantum. Sed omnes fcripti eam particulam fervant. Sed ultima omnibus fupplicia, & foeda mors ob oculos erat] Gallici omnes optimufque Pall. & Voff. omnium. Cujus fenfus eft, non tantum fuam quemque, fed aliorum etiam, primo propinquorum, dein amicorum & civium vicem miferatum, & futuram calamitatem animo praecepiffe. J. FR. GRONOVIUS. omnibus foli Ber. Gaertn. & Hearnii D. Reliqui, & mei, & Oxonn. Gronovio confentiunt.

§. 15. Haud fatis decoro proelio trepidaret] Scripfimus haud fatis decoro proelio trepidarit. RHENANUS. Omnes mei tuentur trepidaret; quod Crevier. quoque de Put. & Victor. & Hearnius de Oxon. L. 1. teftantur. Id igitur Livio reddidi.

§. 16. Veritus, ne vanis tot conatibus fuorum hoftibus crefceret animus] In exemplari Spirenfi duntaxat est: veritus ne vanis tot conatibus crefceret animus. Fortaffe legendum eft: veritus ne vanis tot conatibus decrefceret animus, & fegnior miles fieret. Ita bene haberet fententia. RHENANUS. veritus ne vanis conatibus fuorum hoftibus crefceret animus Put. & omnes Gall. optimufque Pal. & Voff. fecus atque voluit Rhenanus, omiffo interim r tot. J. FR. GRONOVIUS. Cantabrig. & hoftibus crefceret animus. JAC. GRONOVIUS. ne vanis conatibus tot fuorum Ber. & edd. principes ante Afc. anni 1513. quae dedit vanis tot conatibus. ne vanis tot fuorum conatibus Rec. ne vanis conatibus ut fuorum Gaertn. Omnes reliqui ignorant voculam tot. Voces fuorum hoftibus, quas Rhenanus ejecit, fuperfunt in omnibus meis, & Hearnii Oxonn. & ex Spirenfi tantum excidiffe videntur neglegentia fcribae ob fimilitudinem ultimarum fyllabarum in vocibus conatibus & hoftibus. Ceterum hoftium crefceret animus Voff. Lov. quinque, Harl. Ber. Gaertn. Rec. Hav. Hearnii L. 1. N. Brancal. Latinii, & edd. principes. Sic fupra x, XIV. Crevit ex eo hoftium Animus. XXXVIII, LIV. Morte Africani crevere inimicorum animi. XLII, LVII. Regis creverunt animi vaftatione conceffa. Sed hoftibus crefceret animus, ut Aldus edidit, Flor. & Cant. quod longe Livio frequentius, & fimul elegantius eft. II, XXVII. Plebi creverant animi. cap. XLVII. Tufcis crefeit audacia. cap.L. Multo fucceffu Fabiis audaciam crefcere. 111,

gnaLX. Crevit extemplo Romanis animus. v, XXVI. Camillo gloria in Falifcis crevit. xxv, XLI. Itaque & Romanis crevit animus. XXXI, XXXVI. Ut crefceret fimul&neglegentia cum audacia hofti. XL, XXXII. Unde illis terror, inde Romanis animus crevit. XLIV, XI. Hac virium acceffione animus crevit praetori. Vide fupra ad VII, VII, 4. Infuper & hoftibus crefceret etiam Flor. quod Crevier. fimiliter in Put. & Reg. fupereffe monuit, & re&te eorum fide recepit.

Sibimet conandum ad partem periculi capeffendam effe] Emendavimus ac partem periculi c. effe. RHENANUS. Pal. pr. ac partem a manu emendatrice, quod in fec. initio fcriptum eft. Tert. fibimet conan dum hanc partem periculi. vet. ed. ad hanc partem. GEBHARDUS. Non dubito, quin verius Rhenanus: fibimet conandum, ac partem periculi capessendam effe ratus. J. FR. GRONOVIUS. ad partem periculi Flor. Voff. Lov. 5. Gaertn. & Hav. ad hanc partem periculi Ber. & edd. vett. Placet tamen Rhenani emendatio. Solent autem voculae ac & ad paffim in Mftis confundi. Vide ad xx1, xxxII, 2.

Se ipfum, fi ceteri cunctentur, afcenfurum minatur] Pal. tert. fe ipfum, fi caeteri contemnat, oftenfurum min. GEBHARDUS. feque ipfum Lov. 4.

fe ipfum Flor. Cant. Voff. Lov. 2. 3. Harl. Ber. Gaertn. Hav. Hearnii L. 1. N. & edd. antt. Primus Froben hanc particulam anno 1535. omifit. fed operarum culpa excidiffe potuit ob vocis prio. ris literas finales. Vide ad xxxv, XLI, 7. Deinde afcenfurum plerique meorum afcenfum Lov. 1. affenfurum Ber. & edd. principes. At Gronov. ad II, XXVIII, 6. quum in aliis oftenfurum, in alii & scenfurum reperiffet, efcenfurum legendum conjecit, idque etiam in contextum recepit. Tum minitatur Hav. Eadem varietas fupra erat II, XLIII, 2. Alibi faepe frequentativa & illa, unde formantur, commutari, fupra vidimus ad v, XL, 3.

§. 17. Laelius inftat. Tum victa oppidanorum vis, dejectifque propugnatoribus occupantur muri] Antiqua lectio: Laelius inftitit. Tum vičła oppidanorum exercitui propugnatoribus occupantur muri. Mendo fus locus eft. Caftigator, quum non poffet fe expli care, fenfum utcumque reddidit. Diu luctatus fum cum depravato vocabulo exercitui, priufquam germanam, ut fpero, lectionem deprehenderim, quam arbitror hujufmodi fuiffe: Tum vida oppidanorum extrema vi ab oppugnatoribus occupantur muri.

RHE

209

gnatoribus occupantur muri. arx etiam ab ea parte, qua inexpugnabilis videbatur, inter tumultum capta cft.

XX. Transfugac Atri, qui tum inter auxilia Romana erant, & oppidanis in ea tuenda, unde periculum videbatur, verfis, & Romanis fubeuntibus, qua 2.adire poterant, confpexerunt editiffimam urbis partem, quia rupe pracalta tege3.batur, neque opere ullo munitam, & ab defenforibus vacuam. levium corporum homines, & multa exercitatione pernicium, clayos fecum ferrcos portan4.tes, qua per inaequaliter eminentia rupis poterant, fcandunt. ficubi nimis arduum & leve faxum obcurrebat, clavos per modica intervalla figentes, quum velut

RHENANUS. Tunc victo oppidanorum exercitu propugnatoribus occupantur muri Pal. 3. ex qua depravata fcriptura Rhenanus Tum, victa oppidanorum extrema vi, ab oppugnatoribus occupantur muri. Cauffam non video, qua vulgata lectio, caeterorum MSS. codd. confenfu nixa, exterminetur. GEBHARDUS. Omnes MSS. alii manifefte fic habent, alii leviter corrupti eodem tendunt, Et ex altera parte Laelius inftat. Tum victa oppidanorum vis, dejectifque propugnatoribus occupantur muri, ut fuit ante Rhenanum. J. FR. GRONOVIUS. inftitit foli tantum praeferunt Ber. & Hearnii D. cum editis ante Aldum. Praeterea Ex ea altera parte lentius inftat. victa oppidanorum vis, dejectisque oppugnatoribus occupantur muri Lov. 4. Reliqui mei, & Oxonn. Hearnii lectionem, quae ante Rhenanum obtinuit, defendunt.

Ab ea parte, qua inexpugnabilis videbatur] Scripfimus quae inexpugnabilis videbatur. RHENANUS. Similiter Lov. 4. Reliqui prifcam lectionem recte tuentur.

§. 1. Et oppidanis in ea tuenda, unde periculum videbatur, verfis] Put. in ea tatuenda. Fortaffe in ea tantum tuenda. J. FR. GRONOVIUS. Quum forte, pro tantum tuenda, per compendium ac non diftinctis vocibus fcriptum fuiffet tätütuenda, inde, omiffa duarum literarum vel unius fyllabae repetitione, facile fieri potuiffe tatuenda non diffiteor. Videndum tamen, an non potius fcribendum fit in ea tutanda, ut tatuenda natum fit ex conjunctione duarum lectionum tutanda & tuenda. Saepiffime autem r tutari Livius uius eft. Exempla vide ad v, xxx11, 4. Adde xxxI, IX. Tutari Jocios populo Romano in animo effe. cap. xxv. Ita tamen aequum eft, inquit, me veftra meis armis tuzari. hoc cap. Quam urbem non Hifpani modo convenae tutabantur. XXXIV, XXXI. Poffum quidem & in hoc me jure temporis tutari. XXXV, XI. Pro fe quifque currere ad fua tutanda. XLIII, XIX. Moenia Jua oppidani tutabantur. XLIV, XXVIII. Naves Macedoniam cum frumento petentes tutarentur. Solent autem verba tueri & tutari in Mitis commutari. Vide ad v, XXXII, 4. X, XLV, 12. XXI, XLV, 14. XXIII, XXVIII, 2. cap. XXXVII, 3. cap. XLII, 10.

XXX, XXX, 14. XXXIV, LXII, 8. XL, XXV, 7. & alibi. Et hoc iterum exemplum eft, frequentativa cum illis, unde formantur, commutari. Vide ad PARS IV.

V, XL, 3.

Et Romanis fubeuntibus fcalis moenia, qua adire poterant] Duo verba fcalis moenia quifpiam inferuit; quafi vero non bene dictum fit, & Romanis fubeuntibus, qua adire poterant. nos fubmovimus. RHENANUS. Bene Pal. 2. fubeuntibus, qua adire. At pr.fubeuntibus S. C. tr. quam adire. tert. fubeuntibus que adire poterant. Vet. ed. fubeuntibus fcalis moenia, qua adire. GEBHARDUS. fubeuntibus fcalis moenia, qua adire Ber. fubeuntibus fcalis turrim, quam adire Hafn. & Hav. fubeuntibus fcalis, quam adire Lov. 5. fubeuntibus S. C. Ro. qua adire Gaertn. fubeuntibus S. C. qua adire Lov. 2. fubeuntibus S. C. Tr. quam, vel qua adire Flor. Voff. & Lov. 1. ac 4. fubeuntibus quam adire Harl.

§. 2. Editiffimam urbis partem, quae rupe praealta tegebatur, neque opere ullo munitam] Legendum eft quia rupe p. t. RHENANUS. quia non interpolandum. Reddit enim rationem, cur nullo opere munita, atque ab defenforibus vacua. Attamen Pall. duo, & vet. ed. quae rupe praealta tegebatur. GEBHARDUS. Omnes Gall. Voff. duoque Pall. quae rupe praealta. J. FR. GRONOVIUS. quae rupe Flor. Lov. 2. 3.5. Harl. Ber. Rec. Gaertn. Hav. Hearnii L. 1. N. & Branc. Latinii, Doctiffimum Crevierium decepit error operarum, in plerifque notarum Rhenani edd. commiffus, ut crederet, eum legiffe qua rupe, & lectionem illam probaret. At prima ed. earum legit, non qua, fed quia; & ita ex mente Rhenani etiam Froben. anno 1535. edidit in contextu Livii, quod in hunc diem obtinet. Idem etiam editiffimam arcis partem legendum cenfet. Saepe librarii voces arx & urbs confuderunt. Vide ad VI, XI, 5..Nihil tamen hic codd. mutant. Vide igitur, an editiffima urbis pars fit circumfcriptio arcis, quia arces ea parte exftrui folebant. Praeterea rupe peralta Branc. Latinii. rupe alta Lov. 1. 2. 3. 5. Harl. Ber. Gaertn. Hav. Hearnii L. 1. N. & edd. ante Aldum. Male. In deliciis Livio fuiffe vocem praealtus, dictum eft ad Epit. Liv. vii. Ita praealti montes fupra hoc lib. cap. vi.

§. 3. Qua per inaequaliter eminentia rupis poterant, fcandunt] Pal. tert. quia inaequaliter eminentia rupis poterat, fcandendum. GEBHARDUS. inaequabiliter quaedam ex edd. vetuftis.

§. 4. Sicubi nimis arduum & leve faxum obcurrebar] Vir doctus, qui ad Curtium corrigit laeve,

Dd

non

[ocr errors]

velut gradus feciffent, primi fequentes extrahentes manu, poftremi fublevantes 5. cos, qui praeirent, in fummum evadunt. inde decurrunt cum clamore in urbem jam captam ab Romanis. Tum vero adparuit, ab ira & ab odio urbem 6. obpugnatam effe. nemo capiendi vivos, nemo, patentibus ad direptionem omnibus, praedae memor eft. Trucidant inermes juxta atque armatos, feminas pariter ac viros: ufque ad infantium caedem ira crudelis pervenit. Ignem,. deinde tectis injiciunt, ac diruunt, quae incendio abfumi nequeunt: adeo veftigia quoque urbis exftinguere, ac delere memoriam hoftium fedis, cordi eft. Caftulonem inde Scipio exercitum ducit: quam urbem non Hifpani modo 8. convenae, fed Punici etiam exercitus ex diflipata paffim fuga reliquiae tutabantur. fed adventum Scipionis praevenerat fama cladis Illiturgitanorum, ter-9. rorque inde ac defperatio invaferat; & in diverfis cauflis, quum fibi quifque 10.

non meminerat, levis producta priore fyllaba dici a Asos. J. FR. GRONOVIU S. Freinshem. eft, qui ita corrigit ad Curtii v, III, 20. & VII, XI, 15. Praeterea fed ubi nimis Lov. 5. Male. XLII, LXIV. Modico intervallo fequentes, ficubi fparfos & &diffipatos invadere possent.

S. 5. Primi fequentes extrahentes manu] Legendum eft primi infequenteis extrahentes. RHENANUS. primum infequentes Lov. 2. 4. primum fequentes Harl. & Hav. primi fequentes Flor. Lov. 1. 3. Ber & Gaertn. quod pro infequentes revocavi.

Sublevantes eos, qui praeirent] Legendum eft qui prae fe irent. RHENANUS. Pal. pr. & vet. ed. praeirent. tert. per fe irent, in finum evadunt. GEBHARDUS. Put. Reg. Men. Voff. Andreas atque Aldina qui praeirent. J. FR. GRONOVIUS. qui prae fe irent Harl. & Hearnii D. qui perirent Lov. 5. qui praeirent reliqui omnes. Mox in urbe jam capta Hearnii L. 1.

§. 6. Nemo &c. praedae memor eft] Legendum videtur praedae memor, non praedae memor eft. Nam id elegantius fubauditur. RHENANUS. Tò eft tamen agnofcunt uno ore omnes noftri. Paullo ante ab ira & odio typis defcripti ante Aldum. Male. Vide ad vi, xxvIII, 6.

§. 8. Ex diffipata paffim fuga] In vet. eft. & diffipata pal. fuga. Poteris legere e vel ex diffipata paffim fuga. RHENANUS. & diffipata etiam Lov. 4. ex diffipata Flor. Voff. Lov. 1. 2. 3. 5. Harl. Ber. Gaertn. & Hav. Quid igitur e diffipata mutaffe adtinuit? Paullo ante quam urbem non Hifpani modo avenerant Hav. quam urbem non Hifpani modo convenerant Voff. Lov. 1. 2. 3. Harl. & Gaertn. in quam urbem non Hifpani modo convenerant Lov. 5. Male. De voce convena vide ad II, I, 4.

§. 9. Terrorque deinde ac defperatio invaferat] Scripfimus terrorque inde ac defperatio. RHENANUS. Vet. lib. invaferat omnes. SIGONIUS. Vox ultima [omnes] adjecta eft in Sigoniano codice ab iis, qui mirabantur, verbum invaferat intranfitive poni. Nam nec in Voff. nec in ullo Gall. aut Pall. apparet. Salluftius ad Caefarem [11, vii.] Nam ubi cupido divitiarum invafit, neque difciplina, neque artes bowae, neque ingenium ullum fatis pollet. Livius lib,

con

XxxIII, [xxxvI.] Et primo adeo acriter invaferunt, ut antefignanos impulerint. Talis eft in princ. Inftit. de Libertinis: Sed poftquam fervitus invafit. Ubi male addiderant ingenuitatem. J. FR. GRONOVIUS. deinde, pro quo recte Rhenanus inde reponit, fervant Lov. 1. 2. 3. 5. Harl. Ber. Gaertn. Hav. & Hearnii N. alterum eft in reliquis. omnes autem, a Sigonio additum, in nullo vel meo, vel Oxon. Hearnii adparet. Invadere fine cafu etiam fupra eft v, XIII. Dulcedo invafit proximis comitiis tribunorum militum plebejos creandi. ubi alia vide. Paullo ante adventu Scipionis pervenerat Harl. adventum Scipionis praeverat Flor, a manu 1. praeverterat a manu 2. Vide ad XXIV, v, 6. Aliis tamen pro vulgato ftantibus, nihil innovandum puto.

§. 11. Cerdubellus propalam deditionis auctor] Cerdubalus Lov. 1. Credubellus Lov. 3. Credubalus Lov. 5. Cordubalus Hearnii L. 1. Cerdubelus Flor. Voff. Lov. 2. 4. & Hav.

nem.

§. 1. Marcius inde in barbaros &c. fub jus ditionemque redigendos miffus] Vetus liber habet Martins dein barbaros. Vide, num legendum fit Martius deinde in barbaros. RHENANUS. Livius meus clamat, interpolatum foede hunc locum effe. Ille fic: voluntaria deditio. Inde in barbaros &c. fub jus ditionemque redigendos legatis miffis, Scipio CarthagiPura puta Livii & fcriptura & hiftoria. Qui Martii nomen intruferunt, legatorum ejecerunt, putarunt unicum Martium miffum, quia unius illius res geftae poftea narrantur. Boni viri non audiunt fcilicet Livium ipfum, ftantem a lectione fcripta, aliquam multis infra lineis [cap. xxI.] Res, inquit, interim nihilominus ab legatis gerebantur. Martius fu perato Baeti amne &c. At a quibus legatis, fi miffus folus Martius? Sed aliorum non meminit Livius. quid mirum? fi levia gefferint, nec fcriptione magno opere digna. LIPSIUS 1. Ep. Quaeft. xvI. Pal. 1. omittit rò Martius, & miffos exhibet. Pal. 2. Martius deinde ad barbaros. GEBHARDUS. Lipfianus codex deficitur Marcii nomine, deinde habet redigendos Legatis miffis, Scipio Carthaginem. Eam puram putam Livii & fcripturam & hiftoriam dominus ejus exiftimat. In priore Pal, unum, & Men. & Voff, ex noftris habet adfentientes, in

po

[ocr errors][ocr errors]

confultum fine alterius refpectu vellet, primo tacita fufpicio, deinde aperta 11. difcordia feceffionem inter Karthaginienfes atque Hifpanos fecit. His Cerdubellus propalam deditionis auctor. Himilco Punicis auxiliaribus praeerat: quos 12. urbemque, clam fide accepta, Cerdubellus Romano prodit. Mitior ca victoria fuit. nec tantumdem noxae admiffum erat, & aliquantum irae lenierat voluntaria deditio.

1. XXI. Marcius inde in barbaros, fi qui nondum perdomiti erant, fub jus ditionemque redigendos miffus. Scipio Karthaginem, ad vota folvenda Diis, munufque gladiatorium, quod mortis cauffa patris patruique paraverat, eden2.dum, rediit. Gladiatorium fpectaculum fuit non ex eo genere hominum, ex quo laniftis comparare mos eft, fervorum, quive venalem fanguinem habent. 3. Voluntaria omnis & gratuita opera pugnantium fuit. nam alii miffi ab regulis funt

pofteriore ne illos quidem. Voff. fane miffos, & ad marginem recentiori manu legatis missis. At Put. & quidquid eft aliorum, ignorant ultimam vocem miffus. Eamque abeffe debere, & elegantius fubaudiri cenfeo. Sic Cicero lib. vii. ad Att. ep. v. Ego in Tufculanum nibil fane hoc tempore. devium eft rois ὑπαντῶσιν, & habet alia δύσχρηςα. fed de Formiano Tarracinam pridie Kal. Januar. inde Pomptinam fummam: inde Albanum Pompeji: ita ad urbem tertio Nonas natali meo. Aut ita diftingue: Marcius inde in barbaros, fi qui nondum perdomiti erant, fub jus ditionemque redigendos: Scipio Carthaginem ad vota folvenda Diis &c. rediit. Nam ex ultimo hoc verbo ad finem praecedentis membri referendum rò iit. Lipfius objicit vulgatae, quod inferius [cap. XXII.] Interim nihilominus res per legatos gerebantur. Atqui, quo minus eae res & per Marcium dignatione principem, & per quos ei legatos Scipio adjunxerat, geftae intelligantur, nihil vetat, neque abfurdum cum folum nominari. Nam, quod fequitur, totum geffit Marcius, donec Aftapenfi illa obfidione finita rediiffet, deinde cum Laelio ad Gades proficifci juffus. J. FR. GRONOVIUS. Marcius dein barbaros Lov. 4. Marcius deinde in barbaros, Rhenanus conjecit, Harl. Nihilominus inde in barbaros malim. Id enim reliqui tuentur. inde autem pro deinde accipiendum, de quo vide ad XLII, LV, 6. Vocem Marcius ignorant Lov. 1. 5. Hav. & Hearnii L. 1. ac N. Deinde redigendos mifit legit Hearnii L. 1. redigendos miffos Flor. a manu 1. & Cant. redigendos miffum Lov. 5. & Hav. redigendos miffus Flor. a manu 1. Lov. 2. 3. 4. Harl. Ber. Gaertn. apud Doujatium Reg. & apud Hearnium N. & D. Quin etiam Crevier. ita & in Put. & in caeteris omnibus fuis exftare teftatur, nifi quod quidam miffos. Qui error ex eo fonte ortus eft, quem fupra indicavi ad vi, 111, 8, Paternam emendationem probare videtur Jac. Gronov. ad xxv, XXXVII, 11. Quum tamen vir fummus hic non ea, qua folebat, diligentia Mftum optimum confuluerit, & non Put. tantum, fed & plerique alii codd. rò miffus fervantes, ipfi adverfentur, puto recte Crevier. vocem illam Livio reddidiffe, & lectionem, quae ante eum vulgo exftabat, bene habere.

ut

Munufque gladiatorium, quod mortis cauffa patris patruique paraverat, edendum] In veteri libro munufque gladiatorum, & mox gladiatorum fpectaculum legitur. RHENANUS. Vet. lib. gladiatorum. quo pacto loquitur paulo poft: Huic gladiatorum Spectaculo ludi funebres additi. & Suet. in Caef. [xxxIx.] Edidit fpectacula varii generis, munus gladiatorum, ludos etiam regionatim urbe tota. SIĜONIUS. munufque comparaverat edendum Lov. 1. & Voff. munufque paraverat edendum Lov. 2. munufque quod comparaverat edendum Lov. 4. qui omnes media omiferunt. Tum gladiatorum Lov. 3. Hav. Hearnii N. & edd. quas vidi ante Ascens. anni 1513. una forfan Rom. anni 1472. excepta. Mox autem §. feq. gladiatorum fpectaculum non illi tantum, fed & Lov. 1.4. Harl. ac Gaertn. Eamdem varietatem in Sueton. notaffe Celeberr. Burm. vidimus ad x XXXVIII, 3. & nos fupra ad Ep. hujus lib. Optimi tamen hic vulgatum gladiatorium vindicant.

§. 2. Servorum delectu ac libertorum, qui venalem fanguinem habent] Antiqua lectio fervorum de caufa ab liberorum. Dii boni! quae portenta haec funt? Doctus aliquis, qui olim Livium caftigavit, non diu fe ipfum torquens, pro de caufa ftatim fcripfit delectu, &, pro ab liberorum, ac libertorum. Ego fufpicor fcribendum fervorum cenfu haud liberorum, qui (fubaudi fervi) venalem fanguinem habent. RHENANUS. Videndum, an legi debeat fervorum de catafta, aut liberorum &c. Servus de catasta qui dicatur, notum eft. URSINUS. fervorum delectu ac libertorum reperitur in ed. antiqua. Pal. pr. tria vocabula delectu ac libertorum non continet. fec. legit fervorum de cauffa ac libertorum. tert. liberorum. ex cujus veftigiis Rhenanus fufpicabatur refcribendum fervorum cenfu, haud liberorum, qui venalem fanginem habent, magno errore antiquitatis; nam non folum liberti, fed etiam ingenui, immundae isti, ut Propertius appellat, faginae addicebantur. Fulv. Urfin. forte felicius fervorum de catasta aut liberorum conjecit. GEBHARDUS. fervorum delectu ac liberorum, qui venalem fatis commodi fenfus eft lectio. Neque enim nifi delecti & corpore roboreque praeftantes ad hanc fervitii patientiam idonei. Ŝed Rhenanus refert ex fuo: ferDd 2

284

« IndietroContinua »