hunc locum emendans, pro Compfanum, Coffanum legit, quod placet: pro Loretanum, Lauretinum, quod difplicet. Sed Loretanum puto pertum, qui pofteriore tempore Trajanus dictus eft. Meminit ejus Ptolemaeus. Laurens certe ager nimis hinc abeft. GLAREANUS. Coffani meminit etiam lib. XXII, [xI.] SIGONIUS. Pal. 1. Claudium proconfulem profectum tandem ab urbe inter portus Cufanum Loretanumque. fec. Cofanum Loretanumque. tert. Confanum. GEBHARDUS. inter portum Lov. 3. & Ber. Deinde Cafanum Lov. 4. Caufanum Hearnii N. Cusanum Lov. 2. & Hav. Compfanum Ber. cum antt. edd. Confanum Lov. 1. & Gaertn. Coffanum Hearnii D. Cofanum Voss. 1. Lov. 3. 5. Harl. & Hearnii L. 1. Praeterea Loritanum Lov. 3. Gaertn. & Hearnii N. Locritanum Voff. a manu 2. & Lov. 1. Loretanum Voff. a manu 1. Lov. 4. Ber. Hav. & Hearnii D. Lorentanum Lov. 5. & Hearnii L. 1. Cluverius 11. Ital. ant. 11. pag. 476. legendum cenfet Cofanum Scapritanumque. Doujatius Cofanum Falerianumque. Paullo ante Claudium proconfulem Voff. Lov. 1.4. & Hav.

§. 2. Dum reliquum tempeftatis exfaeziret] Pal. 2. eximeret. tert. cum reliquum tempeftatis efaevire. GEBHARDUS. eximeret Gaertn. & Rec. dum reliquum defaeviffet, inde in Silvam infulam & ab Silva in Corficam Lov. 2. dum reliquum ex fe vir & filvam in Corficam Lov. 1. Forte dum reliquum tempeftatis exfaeviret, in Ilvam infulam, & ab Ilva in Corficam, a Corfica in Sardiniam trajecit.

Superantem Infanos montes] Qui fint Infani montes Sardiniae, non memini me legere apud ullum authorem. In eo autem itinere, quod hic fecit Claudius conful, Ptolemaeus [111, 1] Erebantium promontorium & Arcti ponit. Locus mihi fufpe&tus. GLAREANUS. Flor. 11, VI, 35. Sardiniam Gracchus adripuit. Nihil illi gentium feritas, Infanorum (nam fic vocantur) inmanitas montium profuere. Vide Cluverii Sardin. ant. cap. 1. pag. 496.

§. 4. Ne comitiorum cauffa ad urbem revocaretur] Quidam maluerunt legere retineretur. nam in urbe erat, illic manere juffus. Sed revocaretur intelligi poteft, fi abiffet, quod animo deftinarat. GLAREANUS.

Dictatore dicto Cn. Servilio Gemino] C. Servilio feribe, abfque Gemino, ex vet. lib. & dictatura

runt.

ejus Capitolina. SIGONIUS. Poft hunc ufque ad Sullam dictatores in republica non fuerunt. Vide Pighium in Ann. ad hunc ann. 1OLI. pag. 228. DUKERUS. In mutando dictatoris praenomine plerique codd. favent Sigonio. Iidem tamen omnes cognomen Gemino tuentur. Vide fupra ad xxix, xxxvIII, 3.

§. 5. Quum praeter Idus Martias veteres magiftratus abiffent, novi fubfecti non effent] Procul dubio pridie Idus legendum. Nam Idus Martiae solennes erant ineundis magiftratibus, pridie Idus ab-. eundis. compendiofa fcriptura fefellit librarium pr. Idus. SIGONIUS. Pal. 3. cum praetores Idibus Martiis magiftratu abeffent. At pr. Itaque cum pr. (hoc eft pridie) Idus Martias veteres magiftratus abiffent, novi fuffecti, ne effet refp. fine curulibus magiftratibus. Erat L. Manlius Torquatus. GEBHARDUS. Recte Sigonius pridie Idus. Sed quid eft abire magiftratus? Immo magiftratu, invitis vel omnibus codicibus. Lib. 11, [xxx1.] Ut dictator, priufquam ipfi redirent in urbem, abiret magiftratu. Lib. V, [1x.] Negare, fe ante Idus Decembres honore abituros effe. Valer. Max. lib. 1, 1. Flaminio abire juffi funt, coactique etiam. Nominativi magiftratus curules ex proximo membro ad rà veteres & novos fenfu repetuntur. J. FR. GRONOVIUS. praeter foli fervant meorum Lov. 5. & Ber. unus etiam Hearnii L. 1. Ejus loco praetor habet Gaertn. praeto Harl. praetores Hafn. poft Idus Lov. 3. pridie tor Idus reliqui cum Branc. Latinii. Deinde magiftratus obiffent Lov. 2. magiftratus abiiffent Lov. 3. Hav. & Ber. magiftratus adiffent Harl. veteres magiftratu abiffent, ut Gronov. conjecit, Lov. 5. Locutio abire magiftratu apud Livium frequenter obvia eft. Exempla funt II, XXVII. & LIV. III, XXXV.XXXVIIL & LXIV. & IX, XXXIV. abire honore IV, VII. abire dictatura vII, II. Deinde novi fuffecti, ne effet refpublica fine curulibus magiftratibus Voss. Lov. 1. Hav. & Branc. Latinii. novi fuffecti, ne refpublica fine curulibus magiftratibus effet Ber. ne pro non etiam Lov. 2. 4. & Gaertn. nec Harl. Paullo ante comitia intecta Voff. Lov. 1. & Harl. comitia incepta Lov. 2.

Sine curulibus magiftratibus] Nempe ordinariis.. Nam dictatura magiftratus extraordinarius erat. DUKERUS.

§. 6. L. Manlius Torquatus pontifex eo anno mortuus] T. Manlius Lov. 5. Rec. & Hearnii D.

Quam

Quamvis autem anceps videatur, de vero praenomine pronunciare, puto tamen ipfum potius Titum dictum effe, non tantum quia toto hoc bello Punico nullus memoratur L. Manlius Torquatus, & contra inter principes reipublicae T. Manlius Torquatus faepius obcurrit; verum etiam quia idem T. Manlius Torquatus ponficatum maximum petiiffe dicitur, duobus confulatibus & cenfura infignis, xxv, v. Hoc autem facerdotium ambiit in Tocum mortui L. Cornelii Lentuli, cui jam antea in pontificatu M. Cornelium Cethegum Livius fubfectum narravit xxv, II. Quum autem, moriente pontifice max. ante omnia in locum defuncti pontifex adlegeretur, & ita demum, fuppleto quindecim pontificum collegio, ex eorum numero novus pontifex max. in comitiis crearetur, neminem facerdotium hoc ambire potuiffe conftat, nifi antea fuiffet pontifex. T. Manlius igitur fuit pontifex.

In locum ejus fubfectus L. Galba] Quidam pro L. Galba fubftituerant Sulpitius Galba. At is in locum Q. Fabii Maximi venerat, ut ante hoc in libro [cap. xxvI.] teftatus eft Livius. Alii C. Sulpitius Galba, ut a Ser. Sulpitio fit alius, emendarunt. GLAREANUS. L. Galba vulgarunt primi editores, concinente Ber. pro eo Sulpicius Galba fubftituit Aldus, faventibus Lov. 2. 3. Harl. Gaertn. & Hav.cum Hearnii L. 1. & N. C. Sulpicius Galba tandem legit Frob. anno 1535. quod fervant reliqui mei, nifi quod Voff. legat Servius Sulpicius Galissa, & Lov. 1. omiffo quidem praenomine, fed vacuo tamen fpatio relicto, Sulpicius Galiffa. Recte vero vocatur C. Sulpicius, & diftinguitur a Ser. Sulpicio, qui, ut Glarean. monuit, Fabio Maximo in pontificatu fublectus eft. Duo itaque ejufdem non modo gentis, verum etiam familiae, hoc tempore pontifices fuerunt, qui mortui memorantur eodem anno infra xxx11, vII. Mox ab L. Lucetio Lucullo Lov. 5.ab · Laelio Lucullo Hearnii D. ab L. Luculo ejufdem L. 1. Ludi Romani tertio inftaurati] Vet. lib. aliquot ter toti inflaurati. optime. Sic enim loqui folitus est Livius, ut lib. xxvIII, [x.] Ludi Romani ter toti inftaurati ab aedilibus curulibus. Item [eodem cap.] Ludi plebeji femel toti inftaurati ab aedilibus plebis. Item hoc lib. [cap. xxvI.] Ludi Romani diem unum, plebeji ter toti inftaurati ab aedilibus. Et lib. xxx. exemo [cap. L. & lib. xxx111, primo [cap. xxv.] To

XL.

tique ter inftaurati. SIGONIUS. Pal. 1. & ed. vet. ter toti. Quod Sigonius multis exemplis probat. Lib. xxxi, Iv. Plebeji ludi ter toti inftaurati. GEBHARDUS. Qui poft Frobenium Livio manus admoverunt, dederant occafionem Sigonio corrigendi ter toti: fed non aliter omnis manus editorum priorum ab Andrea ufque, nec fecus fcripti. J. FR. GRONOVIUS. Ipfe eft Froben. qui anno 1535. primus tertio inftaurati edidit, in quo praeeuntem cod. vitiofum fecutus videtur. Eadem enim apud me lectio fupereft in Rec.

§. 7. Clam egeffiffe per indicem comperti] Pal. 1. egiffe. fec.exegiffe. GEBHARDUS. Similiter Voss. Lov. 1.2. 4. Ber. & Hav. Deinde vox comperti male abest a Voff. Lov. quinque, Harl. Ber. Gaertn. Hav. & primis edd. quam addidit Afcenf. editio anni 1513. §. 8. Aediles plebis vitio creati] De hoc dixi ex Gruchio ad x, XLVII. DUKERUS.

runt.

Cerealia ludos dictator] Vet. lib. Cereales ludos. Non muto tamen vulgatam lectionem ; nam in nummis aliquot argenteis, qui apud patrem tuum funt, ita legi: C. Memmius C. F. Quirinus. Memmius aed. Cerealia primus fecit. SIGONIUS. Pal. 1. 3. & ant. ed. Cerealia ludos. fec. aediles ludos.GEBHARDUS. Vide, quomodo jactentur opera veterum. Cerealia praebuerunt Andreas, Tarvil. Veneti, Afcenfius. Sed hic ad marginem Cereales. quod potius duxerunt Mogunt. Aldus, Juntas, Frobenius. Mox Gryphius & Curio repetiverunt Cerealia. Ad quod notat quidem Sigonius in libro fuo veteri effe Cereales: non tamen praefert, ut poftea feceNe procedat igitur haec titubatio, monemus, Cerealia niti & membranarum fide, & ipfius Livii. Lib. XXXIV, [LIV.] Megalefia, ludos fcenicos, C. Atilius Serranus, L. Scribonius Libo aediles curules primi fecerunt. Lib. XXXIX, [XXII.] Ludi Taurilia per biduum facti religionis cauffa. Vide ad lib. 1, ix. J. FR. GRONOVIUS. Recte Gronov. Cerealia ludos probavit, quam lectionem plerique codd. quos confului, firmant. At Cerules ludos Lov. 3. Cerialos ludos Hafn. Cerealeă ludos Hav. Cereales ludos ber. a manu 2. Rec. & Hearnii L. 1. ac D. Cereales, antequam id Afcenfius in margine anno 1513. oftentaret, jam in contextum receperant Venet. ed. anni 1498. & Mediol. anni 1505. Ante Gryphium vero Cerealia reduxerunt Frob. anni Q ૧ ૧ ૩

1535

1535. Baf. anni 1539. & Vascos. Mox ex fenatufconfulto perperam abest a Voff. & Lov. 1.

§. i. Romani fimul Karthaginienfefque quum veniffent Romam Carthaginienfes, omiffa particula copulante que, Cant. Lov. 1. Harl. Gaertn. & Hav. & Carthaginienfes Lov. 2. Vocem Romam neglexit Hav. Mox etiam rò eft Voff. Lov. 1. 2. 5. Harl. Gaertn. Ber. & Hav. cum edd. vett. Primus Afc. anno 1513. ad aedem eft Bellonae habitus vulgavit. Frob. anno 1535. ad aedem Bellonae habitus eft.

§. 2. Pugnatum cum Hannibale effe fuprema cum Karthaginienfibus pugna] Deeft hic vel diftinctio, vel conjunétio, vel praepofitio, cum Hannibale, cum Carthaginenfibus. Vix enim credo, Livium fic locutum, nec ita feparare voluiffe adjectivum fuprema. GLAREANUS. Omnes fcripti & editi ante Gryphium fuprema cum Carthaginienfibus. Lege, pugnatum cum Hannibale effe fuprema Carthagi nienfibus pugna. J. FR. GRONOVIUS. fuprema cum Karthaginienfibus pugna Voff. Lov. quinque, Harl. Ber. Gaertn. & Hav. Primus vero editorum

poftrema Karthaginienfibus pugna non Gryphius, fed Froben. anno 1535. dedit. Praepofitionem cum fervandam judicat Doujatius. Livium enim indicare voluiffe, pugnam cum Hannibale fuiffe poftremam cum Karthaginienfibus, licet non fuiflet poftrema cum hoftibus in Africa: etenim cum Vermina poftea dimicatum effe. Contra Clariff. Crevier. cenfet, rò cum incommodum effe, idque cum cod. Regio omittit. Senfum autem hunc conftituit: pugna, quae fuprema, poftrema fuit Karthaginienfibus, bello jam, non folum proelio victis.

§. 3. Adjecit, Verminam etiam, Syphacis filium] Id eft, praeter id, quod de victis bello Carthagi nienfibus Laelius nunciaverat, adjecit, etiam Verminam victum effe. Hoc ut dicerem, Glareanus cauffam dedit. SIGONIUS. Refpicit Sigonius illa, quae Glareanus notavit ad cap. xxxv1, 3. Utrum tamen fuftulerit difficultatem a Glareano motam, videant lectores. Mihi certe nondum fatisfecit; adjecit enim non ad illa, quae Laelius, fed quae ipfe de pugna cum Hannibale & fine bello lugubri inpofito expofuiffet. Quod nondum Patres ex Laelio audiviffe, fatis innuit ingens laetitia, qua eos expofitione Veturii adfectos effe Livius refert.

Syphacis filium, quae parva bene geftae rei acceffio erat] Vet. lib. quae non parva bene geftae rei acceffio fuerat. SIGONIUS. Vet. ed. & Pall. 2. 3. eximunt rò non ab Sigonio infertum. Pal. 1. quae parvae geftae rei acceffio erat. Probo ego trium codd. fcripturam. Juftinus lib. VII, III, Mittit cum parte copiarum Megabazum ad fubigendam Thraciam, caeteraque ejus tractus regna, quibus pro ignobili momento erat accessura Macedonia. Liv. lib. xxx1, VII. Minima acceffio femper Epirus regno Macedoniae fuit, hodie eft. Lib. XXXVI, VII. Quae non acceffio tantum ad Romanum effe bellum, fed per fe i pfae nuper fuftinere potuerint Romanos. Lib. xxxvIII, LIV. Et frater infuper acceffio invidiae mactetur. GEBHARDUS. Sic quidem Sigonius: fed noftri Pet. Reg. Men. tres Pall. carent negativa. Et profecto, fi vere aeftimare rem volumus, admodum parva & vix dictu digna acceffio erat belli Punici ilive Annibalici Vermina, cum tumultuario Numidarum exercitu caefus. Neque Livius, neque Romani tam erant jejuni, ut ex hac mufca facerent elephantum. J. FR. GRONOVIUS. Particulam negativam agnofcunt Ber. a manu 2. Hav. & Branc. Latinii. Alii Mfti, quos confului, & Hearnii Oxonn. eam rectius ignorant. De voce acceffio hoc fenfu vide Gron. infra ad XLV, VII, 2.& Nic. Heinf. ad Vell. Pat. II, xxvI. in fin. ubi etiam hoc loco legendum cenfet Syphacis filium, qui parva, pro quae. Sed & hic recte vulgatum omnes codd.tuenut videbimus ad xxx11, xxx, 5. Mecum fentiens Clariff. Dukerus emendationem illam non neceffariam judicabat. acceffio fuerat legit Hav.

tur,

In concionem inde prodire juffus, gaudiumque id populo inpertire] in concionem prodire Voff. Lov. 1. Harl. & Hav. Tum inpartire Gaertn. impartiri Lov. 1. & Harl. Vide ad xxxvIII, XXXVI, 8.

§. 4. Tum patefacta gratulatione omnia in urbe templa] Pal. 1. & ant. ed. Tum patuere, facta gratulatione, omnia in urbe templa. GEBHARDUS. Scripti & quidquid editorum habeo ante Gryphium, tum patuere facta gratulatione omnia in urbe templa. Cicero Famil. xI, XVIII. Tam recenti gratulatione, quam tuo nomine ad omnia Deorum templa fecimus. Livius lib. xxv, [xxxv.] Inter exercitus ducefque victoria recenti laetos gratulatio ingens facta. Lib.

XLIV, [XXII.] Majorem mihi, fortito Macedoniam provinciam, gratulationem factam. Nifi malis faciendae gratulationi, ex Ciceronis loco, qui huc maxime pertinet. J. FR. GRONOVIUS. patefa ta gratulatione meorum Lov. 3. & Gaertn. Hearnii autem L. 1. & D. foli fervant: alii omnes pamere facta gratulatione. Primus editorum, qui patefacta gratulatione recepit, non Gryphius fuit, fed Froben. qui ita edidit anno 1535. poft eum Bafil.anno 1539. hinc Vafcof. & poftea demum Gryph. Si ullus effet cod. qui, ut Gronov. conjecit, patuere faciendae gratulationi exhiberet, lectionem illam probare non dubitarem. Quin etiam, quamvis invitis libris, admodum placet. Id enim nunc iterum factum exiftimo, quod, nuncio de Hafdrubale victo & capto Syphace Romam adlato, Romae factum effe Liv. fupra narravit hoc lib. cap. xvi. Praetor extemplo edixit, uti aeditui aedes facras omnes tota urbe aperirent, circumeundi, falutandique Deas, agendique grates per totum diem populo poteftas fieret. Mox decretae in triduum Voff. Lov. 1. 2. 3. Harl. Ber. Gaertn. & edd. ante Frob. anni 1537.

§. 5. Praetores M. Junius Poenus, cui fors urbana evenit] Vide, num hic locus integer. Solet enim Livius primum praetores creatos referre, deinde provinciarum fortem. Et genus dicendi variatum per cafus mihi primum dubitationis fcrupulum injecit. Notatus praeterea afterifco quibufdam in codicibus inveniebatur. GLAREANUS. Pennus ex Capit. tab. SIGONIUS. Vide ad xxix, x1, 13. Scrupulo Glareani obcurrere conatur Gronov. ad §. feq. Paullo ante Cornelii confulis praenomen ett M. pro Ca. in Lov. 1. Harl. Gaertn. & Hearnii N. Vide ad VII, XII, 1. C. in Hearnii L. 1. Vide ad VII, II, 3. Alterius confulis cognomen Paetus non adparet in Lov. 1. 2. 3. Harl. & Hav.

M. Valerius Falco] Pal. pr. Flato. Lege Falto. Expreffe enim Pal. 1. cap. XLI. M. Valerio Faltoni. Et fic infra xxxI, VIII. legendum. GEBHARDUS. Flato Voff. & Lov. 1. Flacus Hav. Flaccus Lov. 2.3.5. Harl. Ber. & Gaertn. cum Hearnii N. & edd. antt. pro quo Mogunt. dedit Laevinus, Aldus Falco, Colon. Flacco, in margine Laevinus. Aldinam lectionem plerique editores fervarunt; donec ejus loco Gros nov. recte substitueret Falte, quod tamen antea e

Pa

tiam Sigonius receperat. Vide ad xxix, x1, 3. Mox Britho, pro Buteo, Hearnii L. 1. Cognomen autem Tubero exfulat a Voff. Lov. 1. 2. 3. Harl. Hav. & Hearnii N. ac L. 1.

§. 6. De provinciis confulum nihil ante placebat agi] Pall. 1. 2. & vet. ed. Tum vero de provinciis confulum nihil ante placebat agi. GEBHARDUS. His verbis pleraque manu, omnia typis defcripta ante Gryphium exemplaria praeponunt Tum vero. Poffis fufpicari exftitiffe ex Tou Tubero. Sed & aliquid confragofum habet praecedens periodus. Itaque afterifco infignivit Aldus, & non integram effe pronunciavit Glareanus. Vide, an fuerit Livio: Creati confules Cn. Cornelius Lentulus, P. Aelius Paetus; praetores M. Junius Pennus urbanam, M. Valerius Falto Bruttios, M. Fabius Buteo Sardiniam, P. Aelius Tubero Siciliam fortiti, fuere. J. FR. GRONOVIUS. Quom vero de provinciis Gaertn. Tum Nero de provinciis Hav. Tum vero de provinciis Voff. Lov. 1. 2. 3. 4. Harl. Ber. & Hearnii L. 1. & N. cum edd. vett. Duas autem priores voces ante Gryphium jam abjecerunt Frob. anno 1535. Bas. anno 1539. & Vafcof.

§. 7. Finiti tanti belli fe confule gloriam petens ] Sane finitum fuit bellum illo confule, ut & P. Aelio Paeto collega ejus, quamvis Africam non attigerit. Sed non fatis erat ambitioni hominis. Volebat ultimam manum imponere bello, ac penitus debellatis hoftibus pacem dare. Lego: finiti tanti belli a fe confule. Infra xxxII, XXXII. Quum cuperet Quintius per fe confectum videre bellum. JAC. PERIZONIUS. Paullo ante facilem victoriam fore, addita ultima voce, Voff. Lov. 1. 3. 4. 5. Ber. Gaertn. Hav. & edd. Frobeniana anni 1535. priores. Sequenti vero §. Africa provincia decreta effet legunt Lov. 5. & Gaertn. provincia Africa decreta effet Rec.

§. 9. Q. Minucius Thermus M. Acilius Glabrio] Hic poft fit conful, & in confulatu Capitolino M. Acilius vocatur. SIGONIUS. Pall. pr. & fec. Eritius habent pro Thermus. GEBHARDUS. Erinus, pro Thermus, Volf. (qui Quintius in margine praefert) & Lov. 1. 4. Erimus Lov. 2. Herinus Hav. Ermus Hearnii L. 1. Crinus ejufdem N. Cerinus Harl. Praeterea tantum non omnes Mfti M. vel Marcus. At Manius praenomen in gente Acilia