Immagini della pagina
PDF
ePub

wer

ōtium ingrātō labōrī praetulerat. Eōs atque aliōs omnis
malum publicum alēbat; quo minus mirandum est homi-
nēs egentīs, malīs mōribus, māxumā spē, reī pūblicae iūxtā
ac sibi consuluisse. Praeterea quorum victōriā Sullae
parentes prōscripti, bona erepta, ius libertatis imminutum 5
erat, haud sane aliō animō belli eventum exspectabant.
Ad hoc quicumque aliarum atque senatus partium erant,
conturbārī rem publicam quam minus valere ipsī mālē-
bant. Id adeo malum multōs post annōs in cīvitātem

revorterat.

10

38. Nam postquam, Cn. Pompēiō et M. Crassō consulibus, tribūnīcia potestas restituta est, homines adulēscentēs summam potestātem nactī, quibus aetās animusque ferōx erat, coepēre senātum crīminandō plēbem exagitāre, dein largiundo atque pollicitando magis incendere: ita 15 ipsī clārī potentesque fieri. Contrā eōs summā ope nītēbātur pleraque nōbilitās, senātūs speciē, prō suā māgni

gunt, qui partim inertiā, partim male gerendō negōtiō, partim etiam sumptibus in vetere aere aliēnō vacillant; qui vadimōniis, iudiciis, prōscriptiōne bonōrum defatigāti, permulti et ex urbe et ex agrīs sē in illa castra cōnferre dicuntur. Hōsce ego nōn tam militēs ācrēs quam infitiātōrēs lentos esse arbitror. — II. x.

5

29, 4-10. Quintum genus est parricīdārum, sīcāriōrum, dēnique omnium facinorōsōrum. Quōs ego a Catilīnā nōn revocō; nam neque ab eō divelli possunt, et pereant sānē in latrōciniō, quoniam sunt ita multī, ut eōs carcer capere non possit. Postrēmum autem genus est nōn sōlum numerō, vērum etiam 10 genere ipsō atque vita, quod proprium Catilinae est, dē ēius dilectū, immo vērō dē complexu ēius ac sinū; quōs pexō capillō, nitidōs, aut imberbēs aut bene barbātōs vidētis, manicātis et tālāribus tunicis, vēlīs amictōs, nōn togīs; quōrum omnis industria vitae et vigilandi labor in antelūcānīs cēnis exprōmitur.— 15 II. X.

tudine. Namque, ut paucis vērum absolvam, post illa tempora quicumque rem publicam agitāvēre, honestis nōminibus, alii sicuti populi iūra defenderent, pars, quo senātūs auctorita maxuma foret, bonum publicum simu5 lantes, pro sua quisque potentia certabant. Neque illis modestia neque modus contentionis erat; utrīque victōriam crūdēliter exercebant.

39. Sed postquam Cn. Pompeius ad bellum maritumum atque Mithridaticum missus est, plēbis opēs imminūtae, 10 paucōrum potentia crevit. II magistrātūs, provinciās aliaque omnia tenere; ipsī innoxii, flōrentēs, sine metū aetatem agere, ceteros, qui plebem in magistrātū placidius tractārent, iūdiciīs terrēre. Sed ubi prīmum dubiīs rēbus novandī spēs oblāta est, vetus certamen animōs 15 eōrum arrēxit. Quod si prīmō proelio Catilina superior aut aequa manu discessisset, profecto magna clādēs atque calamitās rem publicam oppressisset; neque illīs, qui victōriam adepti forent, diutius eā ūtī licuisset, quin dēfessis et exsanguibus, qui plus posset, imperium atque libertatem 20 extorqueret.

Fuere tamen extra coniurationem complūrēs, qui ad Catilīnam initiō profecti sunt. In iis erat Fulvius, senātōris filius, quem retractum ex itinere parēns necārī iussit. Tisdem temporibus Romae Lentulus, sicuti Catilīna prae25 ceperat, quoscumque mōribus aut fortūnā novīs rēbus idōneōs crēdēbat, aut per sē aut per alios sollicitabat, neque sōlum civis, sed cuiusque modi genus hominum, quod modo bello usui foret.

40. Igitur P. Umbrēnō cuidam negōtium dat, utī lēgā30 tōs Allobrogum requirat, eosque, si possit, impellat ad societatem belli, exīstumāns publicē prīvātimque aere alienō oppressōs, praeterea quod nātūrā gēns Gallica

[ocr errors]

bellicōsa esset, facile eōs ad tāle consilium adduci posse.
Umbrēnus, quod in Gallia negōtiātus erat, plērīsque pṛīn-
cipibus civitātium notus erat atque eōs noverat. Itaque
sine mora, ubi primum lēgātōs in foro conspexit, percon-
tātus pauca dē statū çīvitātis et quasi dolēns eius cāsum, 5
requirere coepit quem exitum tantis malis spērārent.
Postquam illōs videt queri de avaritia magistrātuum,
accūsāre senātum quod in eō auxilī nihil esset, mise-
riis suis remedium mortem exspectare, "at ego" inquit
"vōbīs, si modo virī esse voltis, rationem ostendam, qua 10
tanta ista mala effugiatis." Haec ubi dixit, Allobrogēs
in māxumam spem adducti Umbrēnum ōrāre, ut sui
misereretur; nihil tam asperum neque tam difficile esse,
quod non cupidissumē factūrī essent, dum ea rēs cīvitā-
tem aere aliēnō līberāret. Ille eōs in domum D. Brūtī 15
perducit, quod forō propinqua erat neque aliēna cōnsili
propter Semproniam; nam tum Brutus ab Rōmă aberat.
Praeterea Gabīnium arcessit, quo maior auctōritās ser-
mōnī inesset. Eō praesente, coniurātiōnem aperit, nōmi-
nat sociōs, praeterea multōs cuiusque generis innoxiōs, 20
quō lēgātīs animus amplior esset. Deinde eōs pollicitos
operam suam domum dīmittit.

41. Sed Allobrogēs diū in incertō habuere, quidnam consili caperent: in altera parte erat aes alienum, studium belli, magna merces in spe victoriae, at in alterā māiōrēs 25 opēs, tūta consilia, prō incertā spē certa praemia. Haec illīs volventibus tandem vīcit fortūna rei publicae. Itaque

31, 22-27. Quid vērō? ut homines Galli ex civitate male pācātā, quae gēns ūna restat, quae bellum populō Rōmānō facere et posse et nōn nōlle videatur, spem imperī ac rērum māximārum ultrō sibi ā patriciis hominibus oblātam neglegerent vestramque salutem suis opibus anteponerent, id nōn dīvīnitus 5

Q. Fabio Sangae, cuius patrōciniō cīvitās plūrumum ūtēbātur, rem omnem, uti cōgnōverant, aperiunt. Cicero, per Sangam consilio cognitō, lēgātīs praecepit, ut studium coniurationis vehementer simulent, ceteros adeant, bene 5 polliceantur, dentque operam utī eōs quam māxumē manufestōs habeant.

42. Iisdem fere temporibus in Gallia citeriōre atque ulteriore item in agrō Pīcēnō, Bruttiō, Āpūliā mōtus erat. Namque illi, quos ante Catilina dimiserat, inconsultē ac 10 veluti per dementiam cuncta simul agēbant; \nocturnis cōnsiliis, armōrum atque tēlōrum portātiōnibus, festinandō, agitando omnia, plūs timōris quam periculi effēcerant. Ex eō numerō complūrīs Q. Metellus Celer praetor ex senātūs cōnsultō, causa cōgnită, in vincula 15 coniecerat, item in citeriore Gallia C. Murena, qui ei provinciae lēgātus praeerat.

43. At Rōmae Lentulus cum cēteris, qui principes coniurationis erant, parātīs ut vidēbātur magnis copiis, constituerant, uti, cum Catilīna ex agrō Faesulānō cum 20 exercitu vēnisset, L. Bestia, tribūnus plēbis, contiōne habita, quererētur dē actiōnibus Ciceronis bellique gravissumī invidiam optumō consuli imponeret; eō signō proxumā nocte cētera multitūdō coniūrātiōnis suum quisque negotium exsequeretur. Sed ea divisa hōc modō 25 dicebantur: Statilius et Gabīnius uti cum māgnā manū duodecim simul oportuna loca urbis incenderent, quo tumultu facilior aditus ad consulem cēterōsque, quibus insidiae parabantur, fieret; Cethegus Ciceronis iānuam obsideret eumque vi aggrederetur, alius autem alium,

esse factum putatis, praesertim qui nōs nōn pūgnandō, sed tacendō superare potuerint? — III. 1x.

ut

sed filii familiārum, quōrum ex nōbilitāte māxuma pars
erat, parentis interficerent; simul, caede et incendio per-
culsis omnibus, ad Catilinam erumperent. Inter haec
parāta atque decrēta Cethegus semper querēbātur dē
ignavia sociōrum: illōs dubitando et dies prōlātandō 5
māgnās oportunitātēs corrumpere; factō, nōn cōnsultō
in tālī periculo opus esse, seque, si pauci adiuvārent,
languentibus aliis, impetum in curiam facturum. Nātūrā
ferōx, vehemens, manu promptus erat; maxumum bonum
in celeritate putabat.

10

44. Sed Allobroges ex praecepto Ciceronis per Gabinium ceteros conveniunt; ab Lentulo, Cethegō, Statiliō, item Cassio postulant iūs iūrandum, quod signātum ad cīvīs perferant; aliter haud facile eōs ad tantum negōtium impelli posse. Cēteri nihil suspicantes dant, Cas- 15 sius sēmet eō brevi ventūrum pollicetur ac paulo ante lēgātōs ex urbe proficiscitur. Lentulus cum iīs T. Volturcium quendam Crotoniensem mittit, ut Allobrogēs, prius quam domum pergerent, cum Catilīnā, dată atque acceptă fidē, societatem confirmarent. Ipse Volturcio 20

33, 3-10. Quem quidem ego cum ex urbe pellebam, hōc prōvidēbam animō, Quirītēs, remōtō Catilīnā, nōn mihi esse P. Lentuli somnum, nec L. Cassi adipēs, nec C. Cethēgi furiōsam temeritatem pertimēscendam. — III. VII.

33, 11-20. Itaque, ut comperī lēgātōs Allobrogum, belli 5 Transalpini et tumultus Gallicī excitandi causā, ā P. Lentulō esse sollicitātōs, eōsque in Galliam ad suōs civis eōdemque itinere cum litteris mandatisque ad Catilinam esse missōs, comitemque eis adiunctum esse T. Volturcium, atque huic ad Catilinam esse datas litteras, facultatem mihi oblātam putāvī, 10 ut, quod erat difficillimum, quodque ego semper optābam ab dis immortalibus, ut tōta rēs nōn sōlum ā mē, sed etiam ā senātū et ā vōbīs manifēstō deprehenderetur. — III. 11.

« IndietroContinua »