Immagini della pagina
PDF
ePub

EPITOME LIBRI XXV.

1

P. CORNELIUS Scipio, postea Africanus, ante annos edilis factus est. Hannibal urbem Tarentum, præter urcem, in quam præsidium Romanorum fugerat, per Tarentinos juvenes, qui se noctu venatum ire simulaverant, cepit. Ludi Apollinares ex Marcii carminibus, quibus Cannensis clades prædicta fuerat, instituti sunt. A Q. Fulvio et Ap. Claudio consulibus adversus Hannonem Ponorum ducem prospere pugnatum est. Ti. Sempronius Gracchus proconsul, ab hospite suo Lucano in insidias deductus, a Magone interfectus est. Centenius Penula, qui centurio militaverat, quum petisset a senatu, ut sibi exercitus daretur, pollicitusque esset, si hoc impetrasset, de Hannibale victoriam, octo millibus acceptis, militum dux factus, conflixit acie cum Hannibale, et cum exercitu casus est. Cn. Fulvius prætor male adversus Hannibalem pugnavit, in quo prælio hominum sexdecim millia ceciderunt; ipse cum equitibus ducentis effugit. Capua obsessa est a Q. Fulvio et Ap. Claudio consulibus. Claudius Marcellus Syracusas expugnavit anno tertio, et ingentem se virum gessit. in eo tumultu urbis capta Archimedes, intentus formis, quas in pulvere descripserat, interfectus est. P. et Cn. Scipiones in Hispania tot tantarumque rerum feliciter gestarum tristem exitum tulerunt: prope cum totis exercitibus cæsi3 anno octavo, quam in Hispaniam iverant. amissaque ejus provincia possessio foret, nisi L. Marcii equitis Romani virtute et industria, contractis exercituum reliquiis, ejusdem hortatu, bina castra hostium expugnata essent. + Ad triginta septem millia casa, ad mille octingentos triginta capti, præda ingens parta. Dux Marcius adpellatus est.

[ocr errors]

1 Ante legitimos annos] Vocem legitimos omittunt Gronovianæ editiones, sed reliquæ agnoscunt: et Livius ipse infra c. 2. quod nondum .. legiti

ma ætas esset.

2 In quam præsidium Romanorum fugerat] Hoc totum orationis membrum, quod et in vet. lib. exstare Sigonius testatur, et Campanus quoque, licet luxatis et in alienum locum trajectis vocibus, exhibet, addendum censuimus.

3 Octavo anno] Imo septimo, si

Publium.

4 Ad triginta septem millia casi] Olim legebatur cæsa. Quis mutaverit, ignoramus. Sed rò cæsi elegantius est, et magis ad Livii gustum.

5 Dux Marcius appellatus est] Marcius dux electus fuerat a reliquiis exercituum, antequam confligeretur cum Pœnis, memorante Livio, hujus libri c. 37. Post victoriam eum ducem honoris causa appellatum esse nusquam scribit Livius. Itaque non satis constat, quid velit hoc loco auc

T. LIVII PATAVINI

LIBER XXV,

A. C. 213. Hannibal ad Taren

tum.

agro

2

U. C. 539. DUM hæc in Africa atque in Hispania geruntur, Hannibal in Tarentino æstatem consumsit, spe per proditionem urbis Tarentinorum potiundæ. ' ipsorum interim Sallentinorum ignobiles urbes ad eum defecerunt. Eodem tempore in Bruttiis ex duodecim populis, qui anno priore ad Poenos desciverant, Consentini et Thurini in fidem populi Romani redierunt. Et plures rediissent, ni T. Pomponius Veientanus præfectus sociûm, prosperis aliquot populationibus in agro Bruttio justi ducis speciem nactus, tumultuario exercitu coacto, cum Hannone conflixisset. Magna ibi vis hominum, sed inconditæ turbæ agrestium servorumque, cæsa aut capta est: minimumque jacturæ fuit, quod præfectus inter ceteros est captus, et tum temerariæ pugnæ auctor, et ante publicanus, omnibus malis artibus et reipublicæ et societatibus infidus damnosusque. Sempronius consul in Lucanis multa proelia parva, haud ullum dignum memoratu, fecit: et ignobilia oppida Lucanorum aliquot expugnavit. Quo diutius trahebatur bellum, et variabant secundæ Superstitio- adversæque res non fortunam magis, quam animos, hominum; nes Romæ tanta religio, et ea magna ex parte externa, civitatem incessit,

exortæ,

ut aut homines, aut Dii repente alii viderentur facti. pec jam in secreto modo atque intra parietes abolebantur Romani ritus; sed in publico etiam ac foro Capitolioque mulierum turba erat, nec sacrificantium, nec precantium Deos patrio more. Sacrificuli ac vates ceperant hominum mentes: quorum numerum auxit rustica plebs, ex incultis diutino bello infestisque agris egestate et metu in urbem compulsa; et quæstus ex alieno errore facilis, quem velut ex concessæ artis usu exercebant. Primo secretæ bonorum indignationes exaudiebantur, deinde ad Patres etiam et ad publicam querimoniam excessit res. Incusati

a T. 1. L.

Ipsorum interim Sallentinorum] Lege cum Alb. Rubenio: Ipsorum interim et Sallentinorum. Ipsos intellige Tarentinos. GRONOVIUS.

2 Anno priore] Duobus ante annis, aut etiam amplius. Vid. supra 1. XXIV. c. 1. et XXIII. c. 30. Sed hæc minuta negligit fere Livius.

3 Societatibus] Publicanorum.

Gron. Crev.

4* Ad Patres.. et ad publicam querimoniam, excessit res] Eo excessit res, ut jam Patres in eam inquirere se debere existimarent, quererenturqué de ea tanquam ad rempublicam pertinente. Hæc querimonia vocatur publica, tum quia non jam a privatis, sed a toto senatu proficiscebatur; tum quia ad reipublicæ decus tranquilli

6

graviter ab senatu ædiles 5 triumvirique capitales, quod non pro- U. C. 539. hiberent, quum emovere eam multitudinem e foro, ac disjicere A. C. 213. adparatus sacrorum conati essent, haud procul afuit, quin violarentur. Ubi potentius jam esse id malum adparuit, quam ut minores per magistratus sedaretur, M. Atilio prætori urbis negotium ab senatu datum est, ut his religionibus populum liberaret. Is et in concione senatusconsultum recitavit, et edixit, Ut, quicumque libros vaticinos precationesve, aut artem sacrificandi conscriptam haberet, eos libros omnes literasque Coërcitæ a ad se ante Kalendas Apriles deferret: neu quis, in publico senatu. sacrove loco, novo aut externo ritu sacrificaret.

subfecti.

II. Et aliquot publici sacerdotes mortui eo anno sunt : L. Sacerdotes Cornelius Lentulus pontifex maximus, et C. Papirius C. F. mortui et Maso pontifex, et P. Furius Philus augur, et C. Papirius L. F. Maso decemvir sacrorum. In Lentuli locum M. Cornelius Cethegus, in Papirii Cn. Servilius Cæpio, pontifices subfecti sunt. augur creatus L. Quinctius Flamininus, decemvir sacrorum L. Cornelius Lentulus. Comitiorum consularium jam adpetebat tempus; sed, quia consules a bello intentos avocare non placebat, Ti. Sempronius consul comitiorum caussa dictatorem dixit Dictator coC. Claudium Centhonem. ab eo magister equitum est dictus mitiorum Q. Fulvius Flaccus. Dictator primo comitiali die creavit consules Q. Fulvium Flaccum, magistrum equitum, et Ap. Claudium Pulchrum, cui Sicilia provincia in prætura fuerat. Tum prætores creati Cn. Fulvius Flaccus, C. Claudius Nero, M. Junius Silanus, P. Cornelius Sulla. Comitiis perfectis, dictator magistratu abiit. 7 Edilis curulis fuit eo anno cum M. Corne- P. Cornelio Cethego P. Cornelius Scipio, cui post Africano fuit cogno- lius Scipio men. huic petenti ædilitatem quum obsisterent tribuni plebis, negantes rationem ejus habendam esse, quod nondum ad pe

tatemque spectabat. Confer locum plane geminum, 1. IV. c. 30.

5 Triumviri capitales] Hi magistratus erant suffragiis populi creati, qui de maleficiis et sceleribus cognoscerent. Multum de eorum potestate detractum est, constitutis circa annum urbis conditæ 608. quæstionibus perpetuis. Tum enim de vilissimis fere hominibus, furibus servisque, judicavere ad columnam Mæniam, de qua frequens occurrit apud scriptores mentio. lidem carceri præerant, et supplicia de noxiis sumenda curabant. Vid. Ascon. Pæd. in Divinat. et Pompon. de Orig. Juris.

6 M. Atilio prætori urbis] Hic et infra c. 3. legebatur M. Æmilio, et c. 12. M. Æmilii. Tribus his in locis nomen M. Atilii reponendum curavit

8

Edilis curulis fuit... cum M.
Cornelio Cethego P. Cornelius Scipio]
Aliter Polybius, qui I. X. scribit Sci-
pionem ædilem curulem fuisse cum
L. fratre majore.

8 Quod nondum ad petendum legiti-
ma ætas esset] Nondum quidem leges
Annales latæ erant. Sed nimirum jam
tum sancitum fuerat, ne quis ullum
urbanum magistratum caperet, ante-
quam dena stipendia emerita haberet:
quod suo ævo servari docet Polybius,
1. VI. n. 17. Porro decimo-septimo de-
mum ætatis anno militiæ nomen da-
bant Romani. Itaque nullum pot-
erant magistratum urbanum gerere
ante annum ætatis vigesimum-septi-

mum.

At Scipio tertio abhinc anno quatuor et viginti tantum annos natus esse dicetur, 1. XXVI. c. 18.

caussa.

ædilis.

U. C. 539. tendum legitima ætas esset: Si me, inquit, omnes Quirites æA. C. 213. dilem facere volunt, satis annorum habeo. Tanto inde favore ad suffragium ferendum in tribus discursum est, ut tribuni repente incepto destiterint. Ædilitia largitio hæc fult. Ludi Romani pro temporis illius copiis magnifice facti, et diem unum instaurati, et 9 congii olei in vicos singulos dati. L. Villius Tappulus et M. Fundanius Fundulus, ædiles plebeii, aliquot matronas apud populum probri accusarunt: quasdam ex eis damnatas in exsilium egerunt. Ludi plebeii per biduum instaurati; et 10 Jovis epulum fuit ludorum caussa.

U. C. 540.

Q. Fulvio

III. Ap. Claudio Coss.

Provinciæ

divisi.

III. Q. Fulvius Flaccus tertium, Ap. Claudius consulatum A. C. 212. ineunt. Et prætores provincias sortiti sunt; P. Cornelius Sulla urbanam et peregrinam, quæ duorum ante sors fuerat, Cn. Fulvius Flaccus Apuliam, C. Claudius Nero Suessulam, 11 M. Junius Silanus Tuscos. Consulibus bellum cum Hannibale et et exercitus binæ legiones decreta: alter a Q. Fabio superioris anni consule, alter a Fulvio Centumalo acciperet. Prætorum, Fulvii Flacci, quæ Luceriæ sub Emilio prætore; Neronis Claudii, quæ in Piceno sub C. Terentio fuissent, legiones essent. 12 supplementum in eas quisque scriberet sibi. M. Junio in Tuscos legiones urbanæ prioris anni datæ. Ti. Sempronio Graccho et P. Sempronio Tuditano imperium provinciæque 13 Lucani et Galliæ cum suis exercitibus prorogatæ: item P. Lentulo, qua vetus provincia in Sicilia esset; M. Marcello Syracuse, et qua Hieronis regnum fuisset: T. Otacilio classis: Græcia M. Valerio : Sardinia Q. Mucio Scævolæ : Hispaniæ P. et Cn. Corneliis. Ad veteres exercitus duæ urbanæ legiones a consulibus scriptæ, 23. legioni- summaque trium et viginti legionum eo anno effecta est. Debus bellum lectum consulum M. Postumii Pyrgensis cum magno pro

gestum.

pe motu rerum factum inpediit. Publicamus erat Postumius, qui multis annis parem fraude avaritiaque neminem in civitate habuerat, præter T. Pomponium Veientanum, quem, populantem temere agros in Lucanis, ductu Hannonis priore anno cec quisque scriberet sibi leg. ipsi scriberent sibi Ead.

i

Tapulus Crev.

a T. 1. L. Gron. Crev.

9 Congii olei Quinæ libræ olei Parisienses cum unciis fere 14.

10* Jovis epulum] Epulum Jovi in Capitolio instructum et apparatum, quo scilicet sacerdotes vescerentur.

11 M. Junius Silanus Tuscos] Egregia Sigonii emendatio. Scripti et editi ante eum, tum hoc loco, tum paulo infra, ubi legitur M. Junio in Tuscos, pro Tuscos, vel in Tuscos præferebant inter consules vel inter consuli, vel aliud quid simile. Vidit ille hanc lectionem ex errore librariorum natam, qui scripserant intus cos. Quod qui omnibus litteris explicare volue

runt, scripserunt intus consulės, vel consuli, et deinde inter consules.

12 Supplementum in eas ipsi scriberent sibi] Ipsi intelligendi sunt prætores modo appellati: quorum in legiones supplementum, non consules, ut mos erat, sed ipsi prætores scribere jubentur. Quod editi exhibent, quisque scriberet sibi, nullus e MSS. tenet. Quamplurimi ipse scriberet sibi. Unus a Jac. Gronovio memoratus, et noster Victor. id habent quod edidimus.

13 Lucani et Galliæ] Lege Gallia, et intellige Cisalpinam. In alteram nondum Romani transcenderant.

.

14

Postumii

perant Karthaginienses. Hi, quia publicum periculum erat U. C. 540. a vi tempestatis in iis, quæ portarentur ad exercitus, et ementiti A. C. 212. erant falsa naufragia, et ea ipsa, quæ vera renunciaverant, publicani, fraude ipsorum facta erant, non casu. in veteres quassasque na-fraus. ves paucis et parvi pretii rebus inpositis, quum mersissent eas in alto, exceptis in præparatas scaphas nautis, 15 multiplices fuisse merces ementiebantur. Ea fraus indicata M. Atilio prætori priore anno fuerat, ac per eum ad senatum delata, nec tamen ullo senatusconsulto notata: quia Patres ordinem publicanorum in tali tempore obfensum nolebant. Populus severior vindex fraudis erat; excitatique tandem duo tribuni plebis Sp. et L. Carvilii, quum rem invisam infamemque cernerent, 16 ducentûm millium æris multam M. Postumio dixerunt. 17 cui certandæ quum dies advenisset, conciliumque tam frequens plebis Multam ei adesset, ut multitudinem area Capitolii vix caperet; perorata caussa, spes una videbatur esse, si C. Servilius Casca tribunus plebis, qui propinquus cognatusque Postumio erat, prius, quam ad suffragium tribus vocarentur, intercessisset. Testibus datis, tribuni populum submoverunt; sitellaque adlata est, 18 ut sortirentur, ubi Latini suffragium ferrent. Interim publicani Cascæ instare, 19 ut concilio diem eximeret. populus reclamare: et forte 20 in cornu primus sedebat Casca, cui simul metus pudorque animum versabat. Quum in eo parum præsidii esset, tur- Publicanobandæ rei caussa 21 publicani per vacuum in submoto locum rum audacuneo inruperunt, jurgantes simul cum populo tribunisque, cia. Nec procul dimicatione res erat, quum Fulvius consul tribunis,

14 Quia publicum periculum erat a vi tempestatis] Vid. not. 26. ad Ï. XXII. c. 49. supra. 15*Multiplices] Multo ampliores, et majoris pretii rerum.

16 Ducentum millium æris] Si intelligamus æs grave, ut fieri debere credimus, ducenta millia æris æstimanda sunt marcis argenti Paris. 312. cum unciis 4.

17 Cui certanda] Tum multa certabatur, quum disceptabatur apud populum, jurene an injuria multa dicta esset a magistratu. Magistratus enim multare non poterat quemquam, sed multam pronunciare, quam deinde populus vel juberet, vel remitteret.

18 Ut sortirentur, ubi Latini] Campanus edidit, ubi laturi. Locus est corruptus. Nulli nisi cives Romani ferebant suffragium in comitiis. Nullus civis Romanus non ad unam e quinque et triginta tribubus pertinebat. Itaque qui Latini cives Romani erant, quum suam haberent certam

tribu suffragium laturi essent. Hinc
recte videtur Gronovius emendare, ut
sortirentur tribus, nempe, quæ esset
prærogativa, ac dein suffragium fer-

rent.

Gruchius tamen vulgatam lectionem utcunque tueri et exponere conatur 1. II. de Com. Rom. c. 3. extre mo: atnobis quidem certe non probat.

19 Ut concilio diem eximeret] Ut hunc diem concilio, sive comitiis impendi vetaret, nempe intercedendo. Diem quoque sæpe aliquis dicendo eximebat, sive tollebat, (utroque enim verbo utebantur) si perpetua oratione diem consumeret.

20* In cornu] In extremo et maxime prominente Rostrorum angulo. 21 Publicani per vacuum] Publicani conglobati et cuneo facto irruperunt per locum, in ea parte unde populus summotus erat, vacuum. Tribuni populum summoverant, ut supra memo ratum est. Itaque aliquid erat vacui intervalli tribunos inter et plebem. Eo publicani irruperunt.

dicunt duo

Tr. Pl.

« IndietroContinua »