Cornelius ad Hannibalem redierunt. nec mora dimicandi facta est. C. 548. quum consuli duplicatæ vires, Pœno recens victoria ani- A. C. 204. mo esset. In primam aciem suas legiones Sempronius induxit: in subsidiis locatæ P. Licinii legiones. Consul Hannibaprincipio pugnæ ædem Fortunæ Primigeniæ vovit, si eo lem acie die hostes fudisset: composque ejus voti fuit. Fusi ac fugati vincit. Pœni : : supra quatuor millia armatorum cæsa: paullo minus trecenti vivi capti, et equi quadraginta, et undecim militaria signa. Perculsus adverso prœlio Hannibal Crotonem exercitum abduxit. Eodem tempore M. Cornelius consul 86 in b altera parte Italiæ non tam armis, quam judiciorum terrore, Cos. EtruEtruriam continet, totam ferme ad Magonem, ac per eum ad spem novandi res, versam. Eas quæstiones ex senatusconsulto minime ambitiose habuit. multique nobiles Etrusci, qui aut ipsi ierant, aut miserant ad Magonem de populorum suorum defectione, primo præsentes erant condemnati; postea, conscientia sibimet ipsi exsilium consciscentes, quum absentes damnati essent, corporibus subtractis, bona tantum, quæ publicari poterant, pignoranda pœnæ præbebant. 87 88 89 ყი riam in officio conti net. censura. XXXVII. Dum hæc consules diversis regionibus agunt, censores interim Romæ M. Livius et C. Claudius senatum Livii et recitaverunt. Princeps iterum lectus Q. Fabius Maximus, Claudii notati septem: nemo tamen, qui sella curuli sedisset. Sarta tecta acriter et cum summa fide exegerunt. viam e foro Boario ad Veneris, "et circa foros publicos, et ædem Matris Magnæ in Palatio faciendam locaverunt. Vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt. sextante sal et Ro b in del. Gron. 85 Fortune Primigenia] Fortuna Primigenia dicta videtur ea, quæ primum natis adesse crederetur. Huic templum antiquitus condiderat dicaratque Servius Tullius, teste Plut. in Quæst. Rom. et lib. de Fort. Romanorum: gratum ei videlicet animum testatus, quod se a primo ortu exceptum fovisset deinde semper, ac præsenti ope sustentasset ac provexisset. 86 In altera parte Italia] Omnes nostri, ut et Sigonii liber, adjiciunt præpositionem, quæ in vulgatis omittitur. 87 Minime ambitiose] Ita ut neminis gratiam captaret, sed spectaret tantum, quodnam cujusque meritum esset: uno verbo, severe. Supra c. 16. Scipionis in eo (in Pleminii scelere) ambitio. 88 Præsentes erant condemnati] Adjecimus verbum erant, ex scriptis et vett. editis. 92 Subjicienda pœnæ præbebant, tanquam 90 Sarta tecta] Opera publica, in- 91 Et circa foros publicos] Et circa viam illam, vel fortasse, circa forum Boarium, foros publicos. Foros exponit ipse Livius, l. I. c. 35. in Circo locos unde spectarentur ludi, quæ vocat Festus Circensia spectacula. Num igitur hic quoque foros publicos intelligemus spectacula, sive locos ex quibus spectarentur ludi gladiatorii, qui interdum in foro Boario ederentur ? 92* Sextante sal.. erat] Salis mensura quædam, (quæ quum vulgo cog Census. 93 U. C. 548. mæ et per totam Italiam erat. Romæ prétio eodem, pluris A. C. 204. in 9 foris et conciliabulis, et alio alibi pretio præbendum locaverunt. Id vectigal commentum alterum ex censoribus satis credebant, populo iratum, quod iniquo judicio quondam damnatus esset: et in pretio salis maxime oneratas tribus, quarum opera damnatus erat, credebant. inde Salinatori Livio inditum cognomen. Lustrum conditum serius, quia per provincias dimiserunt censores, ut civium Romanorum in exercitibus, quantus ubique esset, referretur numerus. Censa cum iis "ducenta decem quatuor millia hominum. condidit lustrum C. Claudius Nero. 95 Duodecim deinde coloniarum, (quod numquam antea factum erat) deferentibus ipsarum coloniarum censoribus, censum acceperunt: ut, quantum numero militum, quantum pecunia valerent, in publicis tabulis monumenta exstarent. Equitum deinde census agi coeptus est: et ambo forte censores equum publicum habebant. Quum ad tribum Polliam ventum est, in qua M. Livii nomen erat, et præco cunctaretur citare ipsum censorem; Cita, inquit Nero, M. Livium. et, sive ex residua et vetere simultate, sive intempes tiva jactatione severitatis inflatus, M. Livium, quia populi judicio esset damnatus, equum vendere jussit. item M. Livius, quum ad tribum Arniensem et nomen collegæ ventum est, vendere equum C. Claudium jussit, duarum rerum caussa; unius, quod falsum adversus se testimonium dixisset; alterius, quod non sincera fide secum in gratiam redisset. Itaque ibi foedum certamen inquinandi famam alterius, cum suæ famæ damno, factum est. Exitu censuræ quum in leges jurasset C. Claudius, et in ærarium escendisset, inter nomina eorum, quos ærarios relinquebat, dedit college Certamen notarum inter censores. 98 96 c M. del. Gron. Crev. venibat sextante, sive sexta assis 98 Foris et conciliabulis] Vid. not. 94 Ducenta XIV. millia] Gronovius edidit ex quibusdam scriptis, quibus consonant e nostris duo, ducenta decem quatuor millia. Sed quis unquam sic locutus est? rò decem quatuor nihil aliud videtur esse, quam ludibrium imperitorum librariorum, gui notas numerorum XIIII. quum uno verbo quatuordecim reddere deberent, male diviserunt in duas voces. Nos ipsammet scripturam duorum e nostris codd. expressimus, nisi quod illi XIIII. non XIV, 95* Duodecim deinde coloniarum] Vid. supra c. 15. d Narniensem Eæd. 97 96 Equum vendere] Equum publicum, ad quem emendum alendumque pecunia e publico præbebatur, ut docet Livius 1. I. c. 43. Qui equum vendere a censore jubebantur, jam equestrem ordinem amittebant. 97 Quum in leges jurasset] Magistratum deponentibus jurare mos erat. Exemplum insigne habes apud Cic. Ep. secunda 1. V. ad Fam. Colligitur autem ex Plinii Panegyrico hanc fuisse hujus jurisjurandi formulam, ut jurarent ii qui abibant magistratu, se nihil contra leges fecisse. Sic enim ille ad Trajanum: Abiturus consulatu jurasti te nihil contra leges fecisse. Ideo dicebantur jurare in leges. 98 Quos ærarios relinquebat] Vid. not. 25. ad I. IV. c. 24. nomen. Deinde M. Livius in ærarium venit, et, præter U. C. 548. Mæciam tribum, quæ se nec condemnasset, neque condem- A. C. 204. natum aut consulem aut censorem fecisset, populum Romanum omnem, quatuor et triginta tribus, ærarios reliquit: quod et innocentem se condemnassent, et condemnatum consulem et censorem fecissent: neque inficiari possent, aut judicio semel, aut comitiis bis ab se peccatum esse. Inter quatuor et triginta tribus et C. Claudium ærarium fore. quod si exemplum haberet bis eumdem ærarium relinquendi, C. Claudium nominatim se inter ærarios fuisse relicturum. 99 Pravum certamen notarum inter censores: castigatio inconstantiæ populi censoria, et gravitate temporum illorum digna. In invidia censores quum essent, crescendi ex his ratus esse occasionem Cn. Babius tribunus plebis diem ad populum utrique dixit. Ea res consensu Patrum discussa est, ne postea obnoxia 'populari auræ censura esset. XXXVIII. Eadem æstate in Bruttiis Clampetia a consule vi capta, Consentia et Pandosia, et ignobiles aliæ civitates, voluntate in ditionem venerunt. Et, quum comitiorum jam adpeteret tempus, Cornelium potius ex Etruria, Comitia. ubi nihil belli erat, Romam adciri placuit. Is consules Cn. Servilium Cæpionem et C. Servilium Geminum creavit. Inde prætoria comitia habita. creati P.e Cornelius Lentulus, P. Quinctilius Varus, P. Ælius Pætus, P. Villius Tappulus. Hi duo, quum ædiles plebis essent, prætores creati sunt. Consul, comitiis perfectis, ad exercitum in Etruriam rediit. Sacerdotes eo anno mortui, atque in locum eorum subfecti; Ti. Veturius Philo flamen Martialis, in locum M. Æmilii Regilli, qui priore anno mortuus erat, creatus inauguratusque : et in M. Pomponii Mathonis auguris Sacerdotes et decemviri locum creati, decemvir M. Aurelius Cotta, au- mortui et gur Ti. Sempronius Gracchus admodum adolescens, quod tunc perrarum in mandandis sacerdotiis erat. Quadrigæ aureæ eo anno in Capitolio positæ ab ædilibus curulibus, C. Livio et M. Servilio Gemino. Et ludi Romani biduum instaurati. Idem per biduum plebeii ad ædilibus P. Ælio, P. Villio et Jovis epulum fuit ludorum caussa. : e Cn. Gron. Crev. 99* Pravum certamen notarum inter censores] Pravum haberi debet certamen illud censorum sese mutuo notantium. At castigatio inconstantiæ populi censorem decebat. 1* Populari aura] Levitati multitudinis, quæ non minus mobilis est quam aura. subfecti. EPITOME LIBRI XXX. 2 IN Africa Scipio Karthaginienses et eumdem Syphacem Numidarum regem Hasdrubalemque pluribus præliis vicit, adjuvante Masinissa, binaque hostium castra expugnavit: in quibus quadraginta millia hominum ferro ignique consumta sunt. Syphacem per C. Lælium et Masinissam cepit. Masinissa Sophonisbam, uxorem Syphacis, filiam Hasdrubalis, captam 'statim adamavit, et, nuptiis factis, uxorem habuit. castigatus a Scipione venenum ei misit: quo hausto illa decessit. Effectumque est multis Scipionis victoriis, ut Karthaginienses, in desperationem acti, in auxilium publicæ salutis Hannibalem ex Italia revocarent. isque, anno decimosexto Italia decedens, in Africam trajecit, tentavitque per conloquium pacem cum Scipione componere: et, quum de conditionibus pacis non convenisset, acie victus est. Pax Karthaginiensibus data est petentibus. Hannibal Gisgonem, pacem dissuadentem, manu sua detraxit: excusata deinde temeritate facti, ipse pacem suasit. Mago, qui bello in agro Insubrium cum Romanis conflixerat, vulneratus, dum in Africam per legatos revocatus revertitur, ex vulnere mortuus est. Masinissæ regnum restitutum est. Reversus in urbem Scipio amplissimum nobilissimumque egit triumphum, quem Q. Terentius Culleo senator pileatus secutus est. Scipio Africanus (incertum militari prius favore, an populari aura ita cognominatus) primus certe hic imperator victa a se nomine gentis nobilitatus est. 3 1 Statim adamavit] Gronovianæ editiones habent adamat. Sed quum cetera omnia in hac epitome verba per præteritum tempus efferantur, prætulimus adamavit, quod habent Campanus, Andreas, et unus ex Hearnii codd. 2 Italia decedens] Sic plane Campanus: Andreas, descedens. Vulgati discedens, minus proprie. 3 Bello] Prælio. |