U. C. 550. A. C. 202. Gisgonem cem dicere nibal. 6 tivosque, et captivos omnes redderent Romanis, et naves Has conditiones legati quum domum referre iussi in contra pa- concione ederent, et Gisgo ad dissuadendam pacem provetat Han- cessisset, audireturque a multitudine, inquieta eadem et imbelli: indignatus Hannibal, dici ea in tali tempore audirique, arreptum Gisgonem manu sua ex superiore loco detraxit. Quae insueta liberae civitati species quum fremitum populi movisset, perturbatus militaris vir urbana libertate, Novem,' inquit, annorum a vobis profectus, 'post sextum et tricesimum annum redii. Militares artes, 2 " quas me a puero fortuna nunc privata, nunc publica 3 'docuit, probe videor scire. Urbis ac fori iura, leges, 'mores, vos me oportet doceatis.' Excusata imprudentia, de pace multis verbis disseruit, quam nec iniqua, et necessaria esset. Id omnium maxime difficile erat, quod ex navibus per indutias captis nihil, praeter ipsas comparebat Pacem ac- naves: neque inquisitio erat facilis, adversantibus paci, qui 4 arguerentur. Placuit naves reddi, et homines utique inquiri. Cetera, quae abessent, aestimanda Scipioni permitti: atque ita pecunia luere Carthaginienses. Sunt qui Hannibalem ex acie ad mare pervenisse, inde praeparata nave ad regem Antiochum extemplo profectum tradant: postulantique ante omnia Scipioni, ut Hannibal sibi traderetur, responsum esse, Hannibalem in Africa non esse. cipiunt Carthag. 38. Postquam redierunt ad Scipionem legati; quae publica in navibus fuerant, ex publicis descripta rationibus quaestores: quae privata, profiteri domini iussi; pro ea summa 5 1 Auxiliis] cf. Supr. xxviii. 16. 2 Post sextum et tricesimum] cf. Supr. 30. et 35. Sed haec aegre conciliari posse existimat Crevier. cum eo, quod Carthagini Hannibal esset, quum eum vixdum puberem Hasdrubal literis ad se arcesseret. supr. xxi. 3. 3 Fortuna nunc privata, nunc publica] Ea vivendi sors, quam mihi nunc privata fortuna mea, nunc publica Carthaginis fortuna dedit. CREV. 4 Qui arguerentur] Iis qui res in navibus captas possidere arguerentur. 5 Profiteri] Hoc verbum ad dominos proprie refertur, sed descripta Indutiae in pecuniae viginti quinque millia pondo argenti praesentia U. C. 550. exacta indutiaeque Carthaginiensibus datae in tres men- A. C. 202. ses. Additum, ne per indutiarum tempus alio usquam, tres menquam Romam, mitterent legatos: et, quicunque legati ses. Carthaginem venissent, ne ante dimitterent eos, quam Romanum imperatorem, qui, et quae petentes venissent, certiorem facerent. Cum legatis Carthaginiensibus Romam missi L. Veturius Philo, et M. Marcius Ralla, et L. Scipio imperatoris frater. Per eos dies commeatus ex Sicilia Sardiniaque tantam vilitatem annonae effecerunt, ut pro vectura frumentum mercator nautis relinqueret. Romae ad nuntium primum rebellionis Carthaginiensium trepidatum fuerat; iussusque erat Ti. Claudius mature in Siciliam classem ducere, atque inde in Africam traiicere, et alter consul M. Servilius ad urbem morari, donec, quo statu res in Africa essent, sciretur. Segniter omnia in comparanda deducendaque classe ab Ti. Claudio consule facta erant; quod Patres de pace Scipionis potius arbitrium esse, quibus legibus daretur, quam consulis, censuerant. Prodigia quoque, nuntiata sub ipsam famam rebel- Prodigia. lionis, terrorem attulerant. Cumis solis orbis minui visus, et pluit lapideo imbri, et in Veliterno agro terra ingentibus cavernis consedit, arboresque in profundum haustae. Ariciae forum, et circa tabernae, Frusinone murus aliquot locis, et porta, de coelo tacta: et in Palatio lapidibus pluit. Id prodigium more patrio novendiali sacro, cetera hostiis maioribus expiata. Inter quae etiam aquarum insolita magnitudo in religionem versa. Nam ita abundavit Tiberis, ut ludi Apollinares, circo inundato, extra portam 6 Collinam ad aedem Erycinae Veneris parati sint. Ceterum ludorum ipso die, subita serenitate orta, pompa, duci coepta ad portam Collinam, revocata deductaque in circum est, quum decessisse inde aquam nuntiatum esset: laetitiamque populo et ludis celebritatem addidit sedes sua sollenni spectaculo reddita. 39. Claudii Claudium consulem, profectum tandem ab urbe, inter portus Cosanum Lauretanumque atrox vis tempestatis Classis adorta in metum ingentem adduxit. Populonios inde Cos. temquum pervenisset, stetissetque ibi, dum reliquum tempes- pestate tatis exsaeviret, Ilvam insulam, et ab Ilva Corsicam, a Cor- vexata. profiteri idem quod describere vult, et quaestoribus accommodatum est. 6 Ad aedem Erycinae Veneris] Aedem Veneris Erycinae quam Fabius voverit, supr. xxii. 9. 10. et dedicaverit, supr. xxiii. 31. hoc loco intelligi non posse, quippe quae in Capitolio esset; alteram autem extra vel ad portam Collinam sitam, postea U. C. 550. sica in Sardiniam traiecit. Ibi superantem Insanos montes, A. C. 202. multo et saevior et infestioribus locis tempestas adorta, 40. Legati Carthaginienses Romam veniunt. disiecit classem. Multae quassatae armamentisque spoliatae naves: quaedam fractae. Ita vexata ac lacerata classis Carales tenuit. Ubi dum subductae reficiuntur naves, hiems oppressit: circumactumque anni tempus, et, nullo prorogante imperium, privatus Ti. Claudius classem Romam reduxit. M. Servilius, ne comitiorum causa ad urbem revocaretur, dictatore dicto C. Servilio Gemino, in 7 provinciam est profectus. Dictator magistrum equitum P. Aelium Paetum dixit. Saepe comitia indicta perfici tempestates prohibuerunt. Itaque, quum pridie Idus Martias veteres magistratu abissent, novi suffecti non essent, respublica sine curulibus magistratibus erat. T. Manlius Torquatus pontifex eo anno mortuus: in locum eius suffectus C. Sulpicius Galba. Ab L. Licinio Lucullo et Q. Fulvio aedilibus curulibus ludi Romani ter toti instaurati. Pecuniam ex aerario scribae viatoresque aedilicii clam egessisse per indicem comperti, damnati sunt, non sine infamia Luculli aedilis. P. Aelius Tubero et L. Laetorius aediles plebis vitio creati, magistratu se abdicarunt, quum ludos ludorumque causa epulum Iovi fecissent, et signa tria ex multaticio argento facta in Capitolio posuissent. Cerealia ludos dictator et magister equitum ex 8 senatusconsulto fecerunt. Legati ex Africa Romani simul Carthaginiensesque quum venissent Romam, senatus ad aedem Bellonae habitus est. Ubi quum L. Veturius Philo, pugnatum cum Hannibale esse suprema Carthaginiensibus pugna, finemque 9 tandem lugubri bello impositum ingenti laetitia Patrum exposuisset; adiecit, Verminam etiam, Syphacis filium, quae parva bene gestae rei accessio erat, devictum. In concionem inde prodire iussus, gaudiumque id populo impartire. Tum patuere, facta gratulatione, omnia in urbe templa, supplicationesque in triduum decretae. Legatis Carthaginiensium et Philippi regis (nam ii quoque venerant) petentibus, ut senatus sibi daretur, responsum iussu Patrum ab dictatore est, consules novos iis senatum daturos U. C. 551. esse. Comitia inde habita. Creati consules Cn. Cornelius A. C. 201. Lentulus, P. Aelius Paetus: praetores, M. Iunius Pennus, nelio, P. cui sors urbana evenit; M. Valerius Falto Bruttios, M. FaAelio Coss. bius Buteo Sardiniam, P. Aelius Tubero Siciliam est sor Cn. Cor 7 Dictatore dicto] Post hunc usque ad Syllam dictatores in republica non fuerunt. Vide Pighium in Ann. ad hunc annum p. 228. DUKER. 8 Cerealia] De his ludis cf. Ovid. Fast. iv. 393. et sqq. 9 Suprema Carthaginiensibus pugna] Pugna, quae suprema, postrema fuit Carthaginiensibus, bello iam, non solum proelio victis. CREV. titus. De provinciis consulum nihil ante placebat agi, U.C. 550. quam legati Philippi regis et Carthaginiensium auditi A. C. 202. essent. Belli finem alterius, principium alterius prospiciebant animis. Cn. Lentulus consul cupiditate flagrabat pro- Provinciae. vinciae Africae; seu bellum foret, facilem victoriam, seu I iam finiretur, finiti tanti belli se consule gloriam petens. Negare itaque prius quicquam agi passurum, quam sibi Africa decreta esset, concedente collega, moderato viro et prudenti; qui gloriae eius certamen cum Scipione, praeterquam quod iniquum esset, etiam impar futurum cernebat. Q. Minucius Thermus et M'. Acilius Glabrio, tribuni plebis, rem, priore anno nequicquam tentatam ab 'Ti. Claudio consule, Cn. Cornelium tentare' aiebant. Ex auctoritate Patrum latum ad populum esse, cuius vel'lent imperium in Africa esse. Omnes quinque et tri'ginta tribus P. Scipioni id imperium decresse.' Multis contentionibus, et in senatu et ad populum, acta res postremo eo deducta est, ut senatui permitterent. Patres igitur iurati (ita enim convenerat) censuerunt, uti consules provincias inter se compararent, sortirenturve, uter Italiam, uter classem navium quinquaginta haberet. Cui classis obvenisset, in Siciliam navigaret: si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset, in Africam traiiceret. Consul mari, Scipio eodem, quo adhuc, iure imperii terra rem gereret. Si conditiones convenirent pacis, tribuni plebis populum rogarent, utrum consulem, an P. Scipionem, iuberent pacem dare; et quem, si deportandus exercitus victor ex Africa esset, deportare. Si pacem per P. Scipionem dari, atque ab eodem exercitum deportari iussissent, ne consul ex Sicilia in Africam traiiceret. consul, cui Italia evenisset, duas legiones a M. Sextio praetore acciperet. P. Scipioni cum exercitibus, quos haberet, in provincia Africa prorogatum imperium. Praetori M. Valerio Faltoni duae legiones in Bruttiis, quibus C. Livius priore anno praefuerat, decretae. P. Aelius praetor duas legiones in Sicilia ab Cn. Tremellio acciperet. Legio una M. Fabio in Sardiniam, quam P. Lentulus pro praetore habuisset, decernitur. M. Servilio prioris anni consuli, cum suis duabus item legionibus, in Etruria prorogatum imperium est. Quod ad Hispanias attineret, aliquot iam annos ibi L. Cornelium Lentulum et L. Manlium Acidinum esse. Uti consules cum tribunis agerent, si iis videretur, ut plebem rogarent, cui iuberent in Hispania im Alter 41. 1 Finiti tanti belli se consule] Recte videtur Perizonius legere a se consule. Sane apparebat bellum eo consule finitum iri, ut revera accidit. U. C. 551. perium esse. Is ex duobus exercitibus in unam legionem A. C. 201. conscriberet Romanos milites, et in quindecim cohortes socios Latini nominis, quibus provinciam obtineret: veteres milites L. Cornelius et L. Manlius in Italiam deportarent. Cornelio consuli quinquaginta navium classis ex duabus classibus, Cn. Octavii, quae in Africa esset, P. Villii, quae Siciliae oram tuebatur, decreta: ut, quas naves vellet, deligeret. P. Scipio quadraginta longas naves haberet, quas : habuisset. Quibus si Cn. Octavium, sicut praefuisset, praeesse vellet, Octavio pro praetore in eum annum imperium esset: si Laelium praeficeret, Octavius Romam decederet: reduceretque naves, quibus consuli usus non Et M. Fabio in Sardiniam decem longae naves de14. legioni- cretae. Et consules duas legiones urbanas scribere iussi : ut quattuordecim legionibus eo anno, centum navibus longis respublica administraretur. bus, 100. navibus res gesta. 42. Legati esset. Tum de legatis Philippi et Carthaginiensium actum. Priores Macedonas introduci placuit: quorum varia oratio Philippi. fuit; partim purgantium, quae questi erant missi ad regem a Roma legati de populatione sociorum; partim ultro accusantium quidem et socios populi Romani, sed multo infestius M. Aurelium; (quem ex tribus ad se missis legatis, delectu habito, substitisse, et se bello lacessisse contra foedus, et saepe cum praefectis suis signis collatis pugnasse) partim postulantium, ut Macedones duxque eorum Sopater, qui apud Hannibalem mercede militassent, captique in vinculis essent, sibi restituerentur. Adversus ea M. Furius, missus ad id ipsum ab Aurelio ex Macedonia, disseruit, 'Aurelium relictum, ne socii populi Romani, fessi popula'tionibus atque iniuria, ad regem deficerent, finibus socio'rum non excessisse : dedisse operam, ne impune in agros 'eorum transcenderent populatores. Sopatrum ex purpu-3 'ratis et propinquis regis esse: eum cum quattuor millibus Macedonum et pecunia missum nuper in Africam esse, Hannibali Carthaginiensibusque auxilio.' De his rebus interrogati Macedones, quum perplexe responderent ipsi, 4 Cum tristi ante responsum tulerunt, Bellum quaerere regem, et, si responso pergat, propediem inventurum. Dupliciter ab eo foedus dimissi. 2 Quadraginta longas naves] Ita pro quinquaginta emendavit Drakenb. Tot autem navium classem Scipionem prioribus annis habuisse supr. 2. dictum est: ita quoque numerus navium cum centum navibus longis infr. conveniet. 3 Ex purpuratis] Purpurati in regum Macedonicorum aulis ii erant, qui, quia dignitate ceteros anteibant, purpurea veste utebantur. Horum frequens mentio est et in libris sequentibus, et apud Curtium, et alibi passim. CREV. 4 Responderent ipsi, ante responsum] Ita emendavit Gronov. pro vulg. responderent, ipsi ante responsum, sed veterem lectionem Bekker. revocavit. Perizonius, quem laudat Drakenb. pro ante vocem acre legendam coniecit. |