bentur. U. C. 579. rantia populi Romani, ne quis umquam se postea dedere audeA. C. 178. ret, pessimo exemplo venisse: et distractos passim 24 justis quondam hostibus populi Romani pacatis servire. Quas ob res Redimi ju- placere senatui, M. Popillium consulem Ligures, pretio emtoribus reddito, ipsos restituere in libertatem; bonaque ut iis, quidquid ejus recuperari possit, reddantur curare. 25 Arma primo quoque tempore fieri in ea gente. consulem de provincia decedere, quum deditos in sedem suam Ligures restituisset. Claram victoriam 26 vincendo obpugnantes, non sæviendo in adflictos, fieri. cia. e Consulis IX. Consul, qua ferocia animi usus erat in Liguribus, contuma. eamdem ad non parendum senatui habuit. Legionibus extemplo Pisas in hibernacula missis, iratus Patribus, infestus 27 prætori, Romam rediit: senatuque extemplo ad ædem Bellonæ vocato, multis verbis invectus est in prætorem: qui, quum ob rem bello bene gestam, uti Diis inmortalibus honos haberetur, referre ad senatum debuisset, adversus se pro hostibus senatusconsultum fecisset, quo victoriam suam ad Ligures transferret, dedique iis prope consulem prætor juberet. Itaque multam ei se dicere: a Patribus postulare, ut senatusconsultum in se factum tolli juberent: supplicationemque, 28 quam absentes ex literis, de bene gesta republica missis, decernere debuerint, præsentes honoris Deorum primum caussa, deinde et sui aliquo tandem respectu, decernerent. Nihilo lenioribus, quam absens, senatorum aliquot orationibus increpitus, neutra impetrata re, in provinciam redit'. Alter consul Postumius, consumta æstate in recognoscendis agris, ne visa quidem provincia sua, comitiorum caussa Romam reComitia. diit. 29 consules C. Popillium Lænatem, P. Ælium Ligurem creavit. Prætores exinde facti C. Licinius Crassus, M. e bello rem bene Gron. Crev. 24 Justis... hostibus] Qui vere et plane hostes fuerant: vel, quibuscum justum piumque bellum gestum esset. 25 Arma primo quoque tempore fieri] Addidit Sigonius vocem primo. Ceterum ideo jubet senatus arma fieri in ea gente, ut rescindat id quod fece rat consul, qui arma Statiellatibus ademerat, ac nova fabricari procul dubio vetuerat. 26 Vincendo oppugnantes] Recte Clericus: vincendo pugnantes. 27 Prætori] Legebatur prætoribus. Emendavit Sigonius. 28 Quam absentes] Gronovius mutat: quam absenti sibi. Sed debuerat ergo corrigere et rò præsentes, quod sequitur. Sane tam aberat senatus a Popillio, quam Popillius ab senatu. Et f rediit Eæd. & deinde Eæd. sic loquuntur Latini. Cic. in Bruto, n. 11. Vos vero et præsentem me cura levatis, et absenti magna solatia dedistis. 29 Consules C. Popillium Lænatem, P. Ælium Ligurem creavit] Hi ambo primi de plebe consules fuisse in Fastis Capitolinis notantur: atque id miratur a Livio prætermissum esse Pighius. Sed hi quidem ambo primi de plebe consules magistratum gesserunt, at non primi creati sunt. Anno enim quarto secundi Punici belli Marcellus Sempronio Graccho collega datus fuerat: sed vitio creatus magistratum abdicavit. Atque illo loco diligenter annotatum a Livio est, tum primum duos consules plebeios factos esse. Vid. supra 1. XXIII. c. 31. Junius Pennus, Sp. Lucretius, Sp. Cluvius, Cn. Sicinius, U. C. 579. C. Memmius iterum. A. C. 173. X. Eo anno lustrum conditum est. Censores erant Q. Fulvius Flaccus, 30 A. Postumius Albinus. Postumius condidit. Censa sunt civium Romanorum capita ducenta sexaginta novem millia et quindecim. Minor aliquanto numerus, quia L. Postumius consul pro concione edixerat, qui sociûm Latini nominis ex edicto C. Claudii consulis redire in civitates suas debuissent, ne quis eorum Romæ, sed omnes in suis civitatibus censerentur. Concors et e republica censura fuit. omnes, quos senatu moverunt, quibusque equos ademerunt, ærarios fecerunt, et tribu moverunt: 31 neque ab altero notatum alter probavit. Fulvius ædem Fortunæ Equestris, quam proconsul in Hispania, dimicans cum Celtiberorum legionibus, voverat, annos sex post, quam voverat, dedicavit: et scenicos ludos per quatriduum, unum diem in circo fecit. L. Cornelius Lentulus, decemvir sacrorum, eo anno mortuus est. in locum ejus subfectus A. Postumius Albinus. Locustarum tantæ nubes a mari ven- Locusta in to repente in Apuliam inlatæ sunt, ut examinibus suis Apulia. agros late operirent. ad quam pestem frugum tollendam 32 Cn. Sicinius prætor designatus, cum imperio in Apuliam missus, ingenti agmine hominum ad colligendas eas coacto, aliquantum temporis absumsit. Principium insequentis U. C. 580. anni, quo C. Popillius et P. Elius fuerunt consules, resi- A. C. 172. duas contentiones ex priore anno habuit. Patres referri de Liguribus, renovarique senatusconsultum volebant, et con- Coss. sul Ælius referebat. Popillius et collegam et senatum pro Contentiofratre deprecabatur; præ se ferens, si qui' decernerent, in- nes de Litercessurum, collegam deterruit. Patres, eo magis utrique pariter consulum infensi, in cœpto perstabant. Itaque, quum de provinciis ageretur, et Macedonia, jam inminente Persei bello, peteretur, Ligures ambobus consulibus decernuntur. Macedoniam decreturos negant, ni de M. Popillio referretur. Postulantibus deinde, ut novos exercitus scribere, aut supplementum veteribus liceret, utrumque negatum est. Prætoribus quoque in Hispaniam supplementum petentibus negatum: M. Junio in citeriorem, Sp. Lucretio in ulteriorem. C. Licinius Crassus urbanam jurisdictionem, h A. 1. L. Gron. 30 A. Postumius] Hactenus L. Postumius. Debuerant editores parere Sigonio prænomen hujus censoris corrigenti ex Livio, 1. XLI. c. 27. et Fastis Capitolinis. 31 Neque ab altero notatum alter i quid Gron. Crev. probavit] Sigonius inseruit vocem al- 32 Cn. Sicinius] Editi habent C. C. Popillio, P. Ælio guribus. U. C. 580. Cn. Sicinius inter peregrinos erat sortitus, C. Memmius SiA. C. 172, ciliam, Sp. Cluvius Sardiniam. Consules, ob ea irati senatui, Latinis feriis in primam quamque diem indictis, in provinciam abituros esse denunciarunt; nec quidquam reipublicæ acturos, præterquam quod ad provinciarum administrationem adtineret. Eumenes nit. facit Roma k XI. Attalum, regis Eumenis fratrem, legatum venisse Romam, Valerius Antias his consulibus scribit, ad deferenda de Perseo crimina, indicandosque adparatus belli. Plurium annales, et quibus credidisse malis, ipsum Eumenem venisse tradunt. Eumenes igitur, ut Romam venit, excepRomam ve- tus cum tanto honore, quantum non meritis tantum ejus, sed beneficiis etiam suis, ingentia quæ in eum congesta erant, existimaret deberi populus Romanus, in senatum est introductus. Caussam veniendi sibi Romam fuisse, dixit, præter cupiditatem visendi Deos hominesque, quorum beneficio in ea fortuna esset, supra quam 33 ne optare quidem auderet, etiam Perseum ut coram moneret senatum, ut Persei conatis obviam iret. Orsuspectum sus inde a Philippi consiliis, necem Demetrii filii retulit, adnis. versantis Romano bello; Bastarnarum gentem excitam sedibus suis, quorum auxiliis fretus in Italiam transiret. Hæc eum volutantem in animo, obpressum fato, regnum ei reliquisse, quem infestissimum esse sensisset Romanis. itaque Persea, hæreditarium a patre relictum bellum, et simul cum imperio traditum, 34jamjam primum alere ac fovere omnibus consiliis. Florere præterea juventute, quam stirpem longa pax ediderit, florere opibus regni, florere etiam atate. Qua quum corporis robore ac viribus vigeat, animum esse inveteratum diutina arte atque usu belli. Jam inde a puero, patris contubernio, Romanis quoqué bellis, non finitimis tantum, adsuetum, missum a patre in expeditiones multas variasque. Jam ex quo ipse accepisset regnum, multa, quæ non vi, non dolo, Philippus, omnia expertus, potuisset moliri, admirando rerum successu tenuisse. Accessisse ad vires eam, quæ longo tempore, multis magnisque meritis pareretur', auctoritatem. XII. Nam apud Græciæ atque Asiæ civitates vereri majestatem ejus omnes. nec, pro quibus meritis, pro qua munificentia tantum ei tribuatur, cernere: nec dicere pro certo posse, utrum felicitate id quadam ejus accidat, an, quod ipse vereatur dicere, invidia adversus Romanos favorem illi conciliet. k esse 1. se Gron. Crev. 33 Ne optare quidem] Adde quicquam. 34 Jamjam primum] Hoc corruptum est. Corrigit Gronovius tanquam primum: id est, tanquam aliquid pri 1 pararetur Eæd. Inter mum ac præcipuum, quod potissimum spectaret. Sed durius videtur hoc loquendi genus, quam pro Liviana elegantia. ipsos quoque reges ingentem auctoritate; 35 Seleuci filiam V. C. 580. duxisse eum, non petentem, sed petitum ultro; sororem de- A. C. 172, disse Prusia 36 precanti ac oranti: celebratas esse utrasque nuptias gratulatione donisque innumerabilium legationum, et 37 velut auspicibus nobilissimis populis deductas esse. Bœotorum gentem, captatam Philippo, numquam ad scribendum amicitiæ fœdus adduci potuisse: tribus nunc locis cum Perseo fodus incisum literis esse: uno Thebis, altero 38 ad Delum, augustissimo et celeberrimo in templo, tertio Delphis. in Achaïco concilio vero, nisi discussa res per paucos Romanum imperium intentantes esset, eo rem prope adductam, ut aditus et in Achaiam daretur. 39 At, Hercule, suos honores, cujus merita in eam gentem privatim, an publice, sint majora, vix dici posset, partim desertos per incultum ac neglegentiam, partim hostiliter sublatos esse. Jam, Etolos, quem ignorare, in seditionibus suis non ab Romanis, sed a Perseo præsidium petiisse? His eum fultum societatibus atque amicitiis eos domesticos adparatus belli habere, ut externis non egeat; triginta millia peditum, quinque millia equitum: in decem annos 10 frumentum præparare, ut abstinere et suo et hostium agro frumentandi caussa possit. Jam pecuniam tantam habere, ut 41 decem millibus mercenariorum militum, præter Macedonum copias, stipendium in totidem annos præparatum habeat: præter annuum, quod ex metallis regiis capiat, vectigal. Arma 2 vel tribus tantis exercitibus in armamentaria congessisse. 13 Juventutem, ut jam Macedonia deficiat, velut ex perenni fonte unde hauriat, Thraciam subjectam esse. 40 43 XIII. Reliquum orationis adhortatio fuit. Non ego hæc, Hortatur 36 Precanti ac oranti] Lege et oranti. Neque enim apud optimos illos Latinitatis auctores vocula ac ponitur ante vocalem. 37*Velut auspicibus] Vox propria in negotio nuptiali. Etenim auspices nuptiis apud Romanos interponebantur, qui auguriis exquirerent utrum volentibus propitiisque diis nuptiæ fierent. Vid. Valer. Max. 1. II. c. 1. 38 Ad Delum] Olim ad Sidenum. Correxit Sigonius. 39 At Hercule suos honores... partim desertos... partim... sublatos esse] Sed ii haud ita multo post restituti sunt, nisi qui aliquid habebant, quod aut parum decorum esset Achæorum communi, aut legibus repugnaret. ad bellum Rem narrat Polybius, qui etiam, ut id contra Per- 40 Frumentum præparare] An non 41 Decem millibus] Sic dedimus, auctore Gronovio. Prius decem millia. 42 Vel tribus tantis] Tribus etiam exercitibus tam numerosis, quam ille est quem jam collectum habet Perseus. Ceterum rò tantis debetur Sigonio, quum prius legeretur tantum. 43* Juventutem, ut jam Macedonia] Etiamsi Macedonia milites jam suppeditare non posset, Thraciam vicinam ei et ad manum esse, unde, tanquam ex perenni fonte, hauriat militarem juventutem. U. C. 580. inquit, incertis jactata rumoribus, et cupidius credita, quia veA. C. 172. ra esse de inimico crimina volebam, adfero ad vos, Patres con 44 scripti; sed comperta et explorata, haud secus quam si speculator missus a vobis subjecta oculis referrem. Neque, relicto regno meo, quod amplum et egregium vos fecistis, mare tantum trajecissem, ut vana ad vos adferendo fidem abrogarem mihi. Cernebam nobilissimas Asia et Græciæ civitates, in dies magis denudantes judicia sua, mox, si permitteretur, eo processuras, unde receptum ad pœnitendum non haberent. Cernebam Persea, non continentem se Macedoniæ regno, alia armis occupantem, alia, quæ vi subigi non possunt, favore ac benevolentia complectentem. Videbam, quam inpar esset sors, quum ille. vobis bellumTM, vos ei securam pacem præstaretis; quamquam mihi quidem non parare, sed gerere pene bellum videbatur. 45 Abrupolim, socium atque amicum vestrum, regno expulit. Artetarum Illyrium, quia scripta ab eo quædam vobis comperit, socium item atque amicum vestrum, interfecit. 46 Eversam". et Callicritum Thebanos, principes civitatis, quia liberius adversus eum in concilio Bootorum locuti fuerant, delaturosque ad vos, quæ agerentur, professi erant, tollendos curavit. Auxilium Byzantiis adversus fœdus tulit, 7 Dolopiæ bella intulit, Thessaliam et Doridem cum exercitu pervasit, ut in bello intestino deterioris partis auxilio meliorem adfligeret. Confudit et miscuit omnia in Thessalia Perrhæbiaque spe novarum tabularum, ut manu debitorum obnoxia sibi optimates obprimeret. Hæc quum vobis quiescentibus et patientibus fecerit, et concessam sibi Græciam esse a vobis videat; pro certo habet, neminem sibi, antequam in Italiam trajecerit, armatum obcursurum. Hoc quam vobis tutum aut honestum sit, vos videritis: ego certe mihi turpe esse duxi, prius Persea ad bellum inferendum, quam me socium ad prædicendum, ut caveretis, venire in Italiam. Functus necessario mihi officio, et quodam modo liberata atque exonerata fide mea, quid ultra facere possum, quam uti Deos Deasque precer, ut vos et vestræ reipublicæ, et nobis sociis atque amicis, qui ex vobis pendemus, consulatis? m add. [pararet] Crev. 44 Quum ille vobis bellum pararet] Verbum pararet adjecit Gronovio auc tore Clericus. Nec dubitabit, quin Livius ita scripserit, qui ea legerit quæ sequuntur: quanquam mihi quidem non parare, sed gerere pene bellum videbatur. Est enim correctio, tanquam minus quam res est dixisset. Oportuit igitur etiam eum dixisse quod corrigit. 45 Abrupolim socium] Quae hic et infra c. 40. indicantur de Abrupoli, de Artetaro, de Everca, et Callicrito, fusius memoraverat procul dubio Livius 47 n Evercam Ead. in iis quæ exciderunt de libro XLI. Illo enim libro initia continebantur belli Macedonici, ut constat ex epitome. Abrupolim Sapensium regem (Sapaica Thraciæ regio est) fuisse, e Pausaniæ corrupto licet textu eruitur, in Achaicis, sive libro VII. 46 Evercam] Ita legendum censet Henr. Valesius, non Eversam : quia illud Græcum nomen est, hoc non item, 47 Dolopiæ bella intulit] Lege cum Gronovio bellum. |