Lentulus P. Lentulō Spinthērī, qui tum aedīlis erat, Cethēgus Q. Cornificio, Statilius C. Caesarī, Gabinius M. Crassō, 880 Caepārius (nam is paulo ante ex fugā retractus erat) Cn. Terentio senātōrī traduntur.

48. Interea plēbs, coniūrātiōne patefactā, quae prīmō cupida rerum novārum nimis bello favēbat, mūtātā mente Catilinae consilia exsecrārī, Ciceronem ad caelum tollere ; 885 veluti ex servitute erepta gaudium atque laetitiam agitābat; namque alia belli facinora praedae magis quam detrimentō fore, incendium vērō crūdēle immoderātum ac sibi maxumē calamitōsum putabat, quippe cui omnes copiae in ūsū cotidianō et cultu corporis erant.

890

Post eum diem quidam L. Tarquinius ad senātum adductus erat, quem ad Catilinam proficiscentem ex itinere retractum aiebant. Is cum se diceret indicātūrum dē coniūrātiōne, si fidēs pūblica data esset, iussus ā cōnsule quae sciret ēdīcere, eadem ferè quae Volturcius dē parātīs 895 incendiis, de caede bonōrum, de itinere hostium, senātum docet; praeterea sẽ missum ā M. Crassō, qui Catilinae nūntiāret, nē eum Lentulus et Cethēgus aliique ex coniūrātiōne deprehēnsī terrērent, eōque magis properāret ad urbem accedere, quo et ceterōrum animōs reficeret et illi 900 facilius ē periculō eriperentur. Sed ubi Tarquinius Crassum nominavit, hominem nobilem maxumis divitiis, summā potentia, alii rem incredibilem ratī, pars tametsī vērum exīstumābant, tamen quia in tālī tempore tanta vīs hominis magis lēniunda quam exagitanda vidēbātur, plērīque Crassō 905 ex negotiis privātīs obnoxii conclamant indicem falsum esse, dēque eā rē postulant uti referātur. Itaque consulente Cicerōne frequēns senātus dēcernit Tarquinī indicium

Ch. 48: 889, cui, 37; 890, erant, 126, V3 (13); 895, parātīs, 174; 899, terrērent properāret, 141; 904, exīstumābant, 124, V3(5); 905, lēniunda. exagitanda, 168; 906, negōtiīs, 78.

...

falsum vidērī eumque in vinculis retinendum neque amplius 910 potestatem faciundam, nisi de eō indicaret, cuius consiliō tantam rem esset mentitus. Erant eo tempore qui existumārent indicium illud ā P. Autrōniō māchinātum, quō facilius appellātō Crassō per societatem periculi reliquōs illius potentia tegeret. Alii Tarquinium a Cicerōne im915 missum aiebant, nē Crassus mōre suō susceptō malōrum patrociniō rem publicam conturbaret. Ipsum Crassum ego postea praedicantem audīvi tantam illam contumeliam sibi ab Cicerōne impositam.

49. Sed isdem temporibus Q. Catulus et C. Pisō neque 920 precibus neque gratia neque pretio Ciceronem impellere quivere uti per Allobrogēs aut alium indicem C. Caesar falsō nōminārētur. Nam uterque cum illo gravis inimicitias exercebant; Pisō oppūgnātus in iudicio pecuniārum repetundārum propter cuiusdam Trānspadānī sup925 plicium iniustum, Catulus ex petītiōne pontificātūs odiō incensus, quod extrēmā aetāte, maxumis honoribus ūsus, ab adulescentulō Caesare victus discesserat. Rēs autem opportūna vidēbātur, quod is prīvātim ēgregiā līberālitāte, pūblicē maxumīs mūneribus grandem pecūniam dēbēbat. 930 Sed ubi consulem ad, tantum facinus impellere nequeunt, ipsi singillatim circumeundo atque ementiundō quae sẽ ex Volturciō aut Allobrogibus audisse dicerent, magnam illī invidiam cōnflāverant, usque eō ut nōn nūllī equitēs Rōmānī, qui praesidi causa cum tēlis erant circum aedem. 935 Concordiae, seu periculi magnitudine seu animī mōbilitāte impulsī, quō studium suum in rem publicam clārius esset, ēgredienti ex senātū Caesarī gladiō minitārentur.

50. Dum haec in senātū aguntur et dum lēgātīs Allobro

Ch. 48: 910, nisi, 98; 916, conturbaret, 139. Ch. 49: 919, temporibus, V2(4)m; 923, exercebant, 1; 923, pecuniarum, 58; 933, usque eō, V3(6); 937, minitārentur, 144. Ch. 50: 938, aguntur, 118.

gum et T. Volturcio, comprobātō eōrum indicio, praemia décernuntur, liberti et pauci ex clientibus Lentuli divorsis 940 itineribus opificēs atque servitia in vīcīs ad eum eripiundum sollicitabant, partim exquīrēbant ducēs multitūdinum, qui pretiō rem publicam vexare soliti erant; Cethēgus autem per nuntios familiam atque libertōs suōs, lectōs et exercitatōs, ōrābat ut grege factō cum tēlīs ad sēsē irrumperent. 945 Consul ubi ea parārī cognōvit, dispositīs praesidiīs, ut rēs atque tempus monebat, convocatō senātu refert, quid dē eis fieri placeat, qui in custodiam traditi erant. Sed eōs paulo ante frequēns senātus iūdicāverat contrā rem pūblicam fecisse. Tum D. Iūnius Silānus, prīmus sententiam 950 rogātus, quod eo tempore cōnsul dēsīgnātus erat, dē eīs, qui in custōdiis tenebantur, et praeterea dē L. Cassiō, P. Furio, P. Umbrēnō, Q. Anniō, si deprehensi forent, supplicium sumundum decreverat; isque postea, permōtus ōrātiōne C. Caesaris, pedibus in sententiam Ti. Nerōnis 955 itūrum sẽ dixit, quod dē eā rē praesidiīs additīs referundum cēnsuerat.

Sed Caesar, ubi ad eum ventum est, rogātus sententiam ā cōnsule huiusce modī verba locutus est:

51. "Omnis hominēs, patrēs cōnscripti, qui de rebus 960 dubiis consultant, ab odio, amīcitiā, īrā atque misericordiā vacuos esse decet. Haud facile animus vērum prōvidet, ubi illa officiunt, neque quisquam omnium lubīdinī simul et ūsu pāruit. Ubi intenderīs ingenium, valet; si lubidō possidet, ea dominātur, animus nihil valet. Magna mihi 965 copia est memorandī, patrēs cōnscripti, qui rēgēs atque populī īrā aut misericordia impulsi male cōnsuluerint; sed ea mālō dicere, quae maiōrēs nostrī contrā lubīdinem animī

Ch. 50 944, per nuntiōs, 29; 947, monēbat, 128; 957, censuerat, 127. Ch. 51: 961, odiō . . . misericordia, 63; 962, esse decet, 170; 964, pāruit, 105; 965, nihil, 20.