simulent; cæteros adeant, bene polliceantur; dentque operam, ut eos quàm maximè manifestos habeant.

42. Iisdem feré temporibus, in Galliâ Citeriore atque Ulteriore, item in agro Piceno, Bruttio, Apulià, motus erant. Namque illi, quos ante Catilina dimiserat, inconsultè ac veluti per dementiam cuncta simul agere: nocturnis consiliis, armorum atque telorum portationibus, festinando, agitando omnia, plus timoris (1) quàm periculi effecerant. Ex eo numero complures Q. Metellus Celer prætor, ex sociis causâ cognitâ, in vincula conjecerat; item in Citeriore Galliâ C. Murena, qui ei provinciæ legatus præerat.

43. At Romæ Lentulus cum cæteris, qui principes conjurationis erant, paratis, utì videbantur, magnis copiis, (2) constituerat, utì, Catilina cum (3) in agrum Fæsulanum cum exercitu venisset, L. Bestia tribunus plebis, concione habitâ, quereretur de actionibus Ciceronis, bellique gravissimi invidiam optimo consuli imponeret; eo signo proximâ nocte cætera multitudo conjurationis suum quisque negotium exequeretur. Sed ea (4) divisa hoc modo dicebantur: Statilius et Gabinius, (5) utì cum magnâ manu duodecim simul opportuna loca urbis incenderent, quò tumultu facilior aditus ad consulem cæterosque, quibus insidiæ parabantur, fieret: Cethegus Ciceronis januam obsideret, eumque vi aggrederetur; alius autem alium: sed filii familiarum, quorum ex nobilitate maxima pars erat, parentes interficerent; simul, cæde et incendio perculsis omnibus, ad Catilinam erumperent. Inter hæc parata atque decreta, Cethegus semper querebatur de ignaviâ sociorum: illos dubitando, et dies prolatando, magnas opportunitates corrumpere: facto, non consulto, in tali periculo opus esse: (6) seque, si pauci

1. Timoris. The genitive after the neuter adjective plus. [Rule: Adjectivum in neutro genere, &c.]

2. Paratis magnis copiis. The ablative absolute, to be taken in a parenthesis. With videbantur must be supplied copie as a nominative.

3. Uti Catilina, &c. The order is: Uti, cum Catilina venisset in Fasulanum agrum, L. Bestia, &c. Consuli is the dative after imponeret. [Rule: Verba composita, &c.]

4. Ea. Either negotia or multitudo may be supplied; and esse is understood with divisa. If the latter method is adopted, which is, perhaps, the best, dicebantur is in the plural, by the Rule, Nomen multitudinis.

5. Statilius, Gabinius. Scil. jussi erant; and so in the other parts of the sentence; where uti is also to be repeated.

6. Facto, non consulto, opus esse. See above, c. 1. note 4, p. 1.

adjuvarent, languentibus aliis, impetum in curiam facturum. Naturâ ferox, vehemens, manu promptus erat: maximum bonum in celeritate putabat.

44. Sed Allobroges, ex præcepto Ciceronis, per Gabinium cæteros (1) conveniunt: ab Lentulo, Cethego, Statilio, item Cassio, postulant jusjurandum, quod signatum ad cives perferant: alitèr haud facilè eos ad tantum negotium impelli posse. Cæteri nihil suspicantes dant: Cassius semet eo brevi venturum pollicetur, ac paulò ante legatos ex urbe proficiscitur. Lentulus cum his T. Vulturtium quemdam Crotoniensem (2) mittit: ut Allobroges, priùs quàm domum pergerent, cum Catilinâ, datâ atque acceptâ fide, societatem confirmarent. Ipse Vulturtio litteras ad Catilinam dat; quarum exemplum (3) infrà scriptum est :—

Qui sim, ex eo, quem ad te misi, cognosces. Fac cogites in quanta calamitate sis; et memineris te virum: (4) consideres, quid tuæ rationes postulent: auxilium petas ab omnibus, etiam ab infimis.

Ad hoc, mandata verbis dat : Cùm ab senatu hostis judicatus sit, quo consilio (5) servitia repudiet? In urbe parata esse, quæ jusserit; ne cunctetur ipse propiùs accedere.

45. His rebus ita actis; constitutâ nocte quâ proficiscerentur; Cicero, per legatos cuncta edoctus, (6) L. Valerio Flacco et C. Pomptino prætoribus imperat, ut in Ponte Mulvio, (7) per insidias, Allobrogûm comitatus deprehendant: rem omnem aperit, cujus gratiâ mittebantur: cœtera, utì facto opus sit, ita agant. Homines militares, sine tumultu præsidiis collocatis, sicuti præceptum erat, occultè pontem obsident. Postquam ad id loci legati cum Vulturtio venêre, simul utrimque clamor exortus est: Galli, citò cognito consilio, sine morà prætoribus se tradunt. Vulturtius primò, cohortatus cæteros, gladio se à multitudine defendit; dein, ubi à legatis desertus

1. Cæteros. Supply conjuratores. 2. Crotoniensem. A native of Croto, a small town on the bay of Tarentum.

3. Quarum exemplum. A copy of which.

4. Memineris te virum. The verb memini should properly be followed by a genitive. It seems therefore that esse is to be supplied, and that the conjunction that is understood.

5. Quo consilio, &c. With what view? i. e. What could induce him to reject the assistance of the slaves? This first part of the verbal message is in the form of a question.

6. Cuncta edoctus. [Rule: Horum passiva, &c.]

7. Ponte Mulvio. A bridge over the Tiber, about two miles above Rome.

est, multa priùs de salute suâ Pomptinum obtestatus, (1) quòd ei notus erat, postremò timidus ac vitæ diffidens, velut hostibus, sese prætoribus dedit.

46. Quibus rebus confectis, omnia properè per nuncios consuli declarantur. At illum ingens cura atque lætitia simul occupavêre: nam lætabatur intelligens, conjuratione patefactâ, civitatem periculis ereptam esse: porrò autem anxius erat, in maximo scelere tantis civibus deprehensis, quid facto opus esset; pœnam illorum sibi oneri, (2) impunitatem perdendæ reipublicæ fore credebat. Igitur, confirmato animo, vocari ad sese jubet Lentulum, Cethegum, Statilium, Gabinium, itemque Ceparium Terracinensem, (3) qui in Apuliam ad concitanda servitia proficisci parabat. Cæteri sine morâ veniunt. Ceparius, paulò antè domo egressus, cognito indicio, ex urbe profugerat. Consul Lentulum, quòd prætor erat, ipse manu tenens, in senatum perducit; reliquos cum custodibus in ædem Concordiæ venire jubet. Eò senatum advocat, magnâque frequentiâ ejus ordinis Vulturtium cum legatis introducit; Flaccum prætorem scriniumcum litteris, quas à legatis acceperat, eòdem adferre jubet.

47. Vulturtius interrogatus de itinere, de litteris, postremò quid, aut quâ (4) de causâ, consilii habuisset: primò fingere alia omnia, dissimulare de conjuratione : pòst, ubi fide publicâ (5) dicere jussus est, omnia, utì gesta erant, aperit: se paucis antè diebus à Gabinio et Cepario socium ascitum: nihil amplius scire, quàm legatos: tantummodò audire solitum ex Gabinio, P. Autronium, Ser. Sullam, L. Vargunteïum, multos prætereà in eâ conjuratione esse. Eadem Galli fatentur; ac Lentulum dissimulantem coarguunt, præter litteras, sermonibus, quos ille habere solitus erat:-Ex libris Sybillinis (6) regnum

1. Multa obtestatus. Multa is here used in the neuter plural for the adverb valde, after the manner of the Greek.

2. Sibi oneri fore. The verb sum, with a double dative. [Rule: Sum, cum multis, &c.] In the next member of the sentence the words perdendæ reipublicæ are another example of the construction noticed above, c. 6. note.

3. Terracinensem. A native of Terracina, a town of Latium.

4. Quid, aut qua, &c. That is,

Quid consilii, aut qua de causa id consilii habuisset.-Consilii is the genitive in the first instance, after the noun partitive quid; and in the other, after id in the neuter gender, put absolutely. [Rules: Partitiva, &c. Adjectivum in neutro genere, &c.]

5. Fide publica. Upon the public faith; i. e. upon promise of pardon. Compare Cic. Cat. iii. 4.

6. Libris Sybillinis. Of these documents, see Lempriere; as well as of the Haruspices, the

Romæ tribus Corneliis portendi: Cinnam atque Sullam antea, se tertium esse, cui fatum fore urbis potiri; (1) prætereà ab incenso Capitolio illum esse vigesimum annum, quem sæpè ex prodigiis haruspices respondissent bello civili cruentum fore. Igitur, perlectis litteris, cùm priùs omnes signa sua cognovissent, (2) senatus decernit, utì, abdicato magistratu, Lentulus, itemque cæteri, in liberis custodiis (3) habeantur. Itaque Lentulus P. Lentulo Spintheri, qui tum ædilis erat; Cethegus Q. Cornificio, Statilius C. Cæsari, Gabinius M. Crasso, Ceparius (nam is paulò antè ex fugâ retractus erat) Cn. Terentio senatori traduntur.

48. Interea plebes, (conjuratione patefactâ) quæ, primò cupida rerum novarum, nimis bello favebat, mutatâ mente, Catilinæ consilia exsecrari, Ciceronem ad cœlum tollere; veluti ex servitute erepta, gaudium atque lætitiam agitabant. Namque alia belli (4) facinora prædæ magis, quam detrimento, fore; incendium verò crudele, immoderatum, ac sibi maximè calamitosum putabat ; quippe cui omnes copiæ in usu quotidiano et cultu corporis erant. Post eum diem quidam L. Tarquinius ad senatum adductus erat: quem, ad Catilinam proficiscentem, ex itinere retractum aiebant. Is, cùm se diceret de conjuratione indicaturum, si fides publica data esset, jussus à consule, quæ sciret, edicere, eadem ferè, quæ Vulturtius, de paratis incendiis, de cæde bonorum, de itinere hostium, senatum edocet: prætereà, se missum à M. Crasso, qui Catilinæ nuncia

Ediles, and the individuals mentioned below.

1. Urbis potiri. The verb potior governs both an ablative and a genitive; the latter generally when it signifies to obtain or enjoy the supremacy or government: as in the phrase rerum potiri; and, in this place, urbis potiri, to obtain the government of Rome. With an ablative it means to obtain generally, as a wish, a victory, &c. The distinction, however, does not always apply. In B. J. 74. both constructions are united, unless it be preferable to supply numero before hostium from the preceding clause.

2. Signa sua cognovissent. Had acknowledged their signatures.

3. In liberis custodiis. That is, in private confinement. Previous to conviction, state criminals were usually given in charge to the consuls, or some of the nobility, who were responsible for their appearance on the day of their trial. See Liv. xxxix. 14. Tacit. Hist. vi. 3.

4. Namque alia belli, &c. Tne order is: Namque putabant alia belli facinora fore prædæ magis, &c. The dative case is frequently used after sum, as, in this place, præde and detrimento. [Rule: Sum exigit dativum.]

ret, nè eum Lentulus, et Cethegus, aliique ex conjuratione deprehensi terrerent: (1) eòque magis properaret ad urbem accidere, quò et cæterorum animos reficeret, et illi faciliùs è periculo eriperentur. Sed, ubi Tarquinius Crassum nominavit, hominem nobilem, maximis divitiis, summâ potentiâ; (2) alii rem incredibilem rati; pars, tametsi verum existimabant, tamen, quia in tali tempore tanta vis hominis magis lenienda, quam exagitanda, videbatur; plerique, Crasso ex negotiis privatis obnoxii, conclamant indicem falsum esse, deque eâ re postulant utì referatur. (3) Itaque, Cicerone consulente, (4) frequens senatus decernit, Tarquinii indicium falsum videri, eumque in vinculis retinendum, neque ampliùs potestatem (5) faciendam; nisi de eo indicaret, cujus consilio tantam rem esset mentitus. Erant eo tempore, qui existimarent, indicium illud à P. Autronio machinatum: quò faciliùs, appellato Crasso, per societatem periculi reliquos illius potentia tegeret. Alii Tarquinium à Cicerone immissum aiebant, nè Crassus, more suo, suscepto malorum patrocinio, rempublicam conturbaret. Ipsum Crassum ego postea prædicantem audivi, tantam illam contumeliam sibi ab Cicerone impositam.

49. Sed iisdem temporibus Q. Catulus et C. Piso neque gratiâ, neque precibus, neque pretio, Ciceronem impellere quivêre, uti per Allobroges aut alium indicem C. Cæsar falsò nominaretur. (6) Nam uterque cum illo graves inimicitias exercebant: Piso, oppugnatus in judicio repetundarum (7) propter cujusdam Transpadani supplicium injustum; Catulus, ex petitione pontificatus odio incensus, quòd, extremâ ætate, maximis honoribus usus, ab adolescentulo Cæsare victus discesserat. Res autem opportuna videbatur; (8) quòd is, privatìm egregiâ

1. Terrerent. Should terrify (him); i. e. Catiline.

2. Divitiis, potentia. The ablative of the quality. [Rule: Substantivum, cum adjectivo, &c.]

3. Uti referatur. That an inquiry should be instituted. Referre was the usual form of moving the senate upon any question. 4. Consulente. Acting as consul. One of the consuls presided in the senate.

5. Potestatem. The power; scil. of proceeding with his story.

The complete sentence would be: potestatem indicii illi faciendam

esse.

6. Falso nominareter. Should be falsely accused; scil. as a party to the conspiracy.

7. In judicio repetundarum. In an action for damage. Cæsar seems to have become the patron of the Transpadani, (the people on the north side of the Po,) and to have stood their friend in the affair with Piso.

8. Res opportuna videbatur : i. e.