liberalitate, publicè maximis muneribus, grandem pecuniam debebat. Sed ubi consulem ad tantum facinus impellere nequeunt, ipsi, singillatim circumeundo, atque ementiendo que se ex Vulturtio aut Allobrogibus audisse dicerent, magnam illi invidiam conflaverant: usque adeò, utì nonnulli equites Romani,-qui, præsidii causâ, cum telis erant circùm ædem Concordiæ, (1) seu periculi magnitudine, seu animi mobilitate impulsi, quò studium suum in rempublicam clarius esset,—egredienti ex senatu Cæsari gladio minitarentur.

50. Dum hæc in senatu aguntur, et dum legatis Allobrogum et T. Vulturtio, comprobato eorum indicio, præmia decernuntur, liberti, (2) et pauci ex clientibus Lentuli, diversis itineribus, opifices atque servitia in vicis ad eum eripiendum sollicitabant: partim exquirebant (3) duces multitudinum, qui pretio rempublicam vexare soliti. Cethegus autem per nunicos familiam atque libertos suos, lectos et exercitatos in audaciam, orabat, utì, grege facto, cum telis ad sese irrumperent. (4) Consul, ubi ea parari cognovit, dispositis præsidiis, utì res atque tempus monebat, convocato senatu, refert, (5) quid de his fieri placeat, qui in custodiam traditi erant. Sed eos paulò antè frequens senatus judicaverat contra rempublicam fecisse. Tum D. Junius Silanus, primus sententiam rogatus, quòd eo tempore consul designatus erat, de his qui in custodiis tenebantur, et prætereà de L. Cassio, P. Furio, P. Umbreno, Q. Annio, si deprehensi forent, supplicium sumendum decreverat isque posteà, permotus oratione C. Cæsaris, pedibus in sententiam (6) Tib. Neronis iturum se dixerat: to accuse Cæsar of abetting the conspiracy.

1. Concordia. Supply Templum. In the same manner Apollinis, Jovis, Veneris, &c. are often used elliptically, for the Temple of Jupiter, Apollo, Venus, &c.

2. Liberti. Freed-men: as distinguished from the ingenui, or free-born citizens of Rome. The liberti were citizens, who had been slaves, and had received their freedom for some service to their masters, to whose interests they in general remained firmly attached. Their sons were call

ed libertini, and formed another class or order in the republic.

3. Partim exquirebant. In the former part of the sentence partim is omitted. So B. J. 83. Ille probare, partim abnuere. With soliti supply erant. Pretio is the ablative case of the price.

4. Irrumperent. The conjunction ut is understood. See above, c. 29.

5. Refert. See above, c. 48. note. So also referendum, immediately below.

6. Pedibus in sententium, &c. It was usual, in dividing upon

E

quòd de eâ re, præsidiis additis, referendum censuerat. Sed Cæsar, ubi ad eum ventum est, (1) rogatus sententiam consule, hujuscemodi verba locutos est:

51. Omnes homines, P. C., qui de rebus dubiis consultunt, ab odio, amicitiâ, irá, atque misericordiâ, vacuos esse decet. Haud facilè animus verum providet, ubi illa officiunt: neque quisquam omnium lubidini simul et usui (2) paruit. Ubi intenderis ingenium, valet: si lubido possidet, ea dominatur; animus nihil valet. Magna mihi copia est memorandi, P. C., qui reges, aut qui populi, irá aut misericordiá impulsi, malè consuluerint: sed ea malo dicere, quæ majores nostri contra lubidinem animi sui rectè atque ordine (3) fecère. Bello Macedonico, quod cum rege Perse gessimus, Rhodiorum civitas magna atque magnifica, quæ populi Romani opibus creverat, infida atque adversa nobis fuit: sed postquam, bello confecto, de Rhodiis consultum est, majores nostri, nè quis divitiarum magìs, quàm injuriæ, causá bellum inceptum diceret, impunitos eos dimisére. Item bellis Punicis omnibus, cùm sæpè Carthaginienses, et in pace, et per inducias, multa nefanda facinora fecissent, numquam ipsi per occasionem talia fecêre: magis, quod dignum foret, quàm quod in illos jure fieri posset, quærebant. Hoc item vobis providendum est, P. C., nè plùs valeat apud vos P. Lentuli et cæterorum scelus, quàm vestra dignitas; neu magis iræ vestræ, quàm famæ, consulatis. Nam si digna pœna pro factis eorum reperitur, novum consilium approbo: sin magnitudo sceleris omnium ingenia exsuperat, iis utendum censeo, quæ legibus com

any question, for the contents to pass over on one side of the house, and the non-contents on the other. Hence pedibus ire in sententiam alicujus came to denote assent to the opinion of any one. See Cic. Fam. i. 2. From the same custom, those who merely gave their vote, without speaking, were called Pedari. See Aul. Gell. iii. 18. This Tiberius Nero was the grandfather of the emperor Tiberius. It appears also from Appian, that he advised an adjournment of the debate, till Catiline was secured, and the nature and extent of the conspiracy more fully developed. His

object seems to have been to wait till the excitement, which at present prevailed, was in some degree abated, in order that their deliberations might be more calm, and their decision unanimous.

1. Ventum est. They came. A verb impersonal passive is frequently used instead of an active verb. [Rule: Verbum impersonale passivæ, &c.]

2. Lubidini et usui. Inclination and utility. The verb paruit governs a dative case. [Rule: Verba imperandi, &c.]

3. Ordine. In order; i. e. orderly, discreetly. Of the Macedonic and Punic wars, see Lemp.

parata sunt. Plerique eorum, qui ante me sententias dixerunt, compositè atque magnificè casum reipublicæ miserati sunt: quæ belli sævitia esset, quæ victis acciderent, enumeravêre: rapi virgines, pueros; divelli liberos à parentum complexu; matres familiarum pati, quæ victoribus collibuissent; fana atque domos expoliari; cædem, incendia, fieri: postremò armis, cadaveribus, cruore, atque luctu, omnia compleri. Sed, per deos immortales, quò illa oratio pertinuit? an utì vos infestos conjurationi faceret? Scilicèt, quem res tanta atque tam atrox non permovit, eum oratio accendet! Non ita est: neque cuiquam mortalium injuriæ suæ (1) parvæ videntur : multi eas graviùs aquo habuere. Sed alia aliis licentia est, P. C. Qui, demissi, in obscuro vitam agunt, si quid iracundiá deliquêre, pauci sciunt; fama atque fortuna .eorum pares sunt: qui, magno imperio præditi, in excelso ætatem agunt, eorum facta cuncti mortales novére. Ita in maxima fortuna minima licentia est: neque studere, neque odisse, sed minimè irasci, decet ; quæ apud alios iracundia dicitur, ea in imperio superbia atque crudelitas appellatur. Equidem ego sic existimo, P. C., omnes cruciatus minores, quàm facinora illorum, esse. plerique mortales postrema meminére; et in hominibus impiis sceleris eorum obliti, de pœnâ disserunt, si ea paulò severior fuerit. D. Silanum, virum fortem atque strenuum, certè scio, quæ dixerit, studio reipublicæ dixisse, neque illum in tantâ re gratiam aut inimicitias exercere: eos mores, eam modestiam viri cognovi. Verùm sententia ejus mihi non crudelis, (quid enim in tales homines crudele fieri potest?) sed aliena à republicâ nostrâ videtur. Nam profectò aut metus, aut injuria, te subegit, Silane, consulem designatum, genus pœnæ novum decernere. timore supervacaneum est disserere, cùm, præsenti diligentiá (2) clarissimi viri consulis, tanta præsidia sint in armis. De pœná possumus equidem dicere id, quod res habet; in luctu atque miseriis mortem ærumnarum requiem, non cru

1. Injuriæ suæ. That is, injuries done to himself. Adjectives, and particularly pronoun adjectives, must frequently be thus rendered by a preposition. Thus again in B. J. 14. injuria mea. Liv. ii. 35. bellum Romanum; i. e. erga Romanos. Or perhaps the

Sed

De

possessive is here put, as frequently elsewhere, for the personal pronoun sui. On the other hand, we have majores vestrum for vestri, in c. 3. supra.

2. Præsenti diligentia, Active, persevering diligence.

ciatum. esse; eam cuncta mortalium mala dissolvere ; ultra, neque curæ, neque gaudio, locum esse. Sed, per deos immortales, quamobrem in sententiam non addidisti, utì priùs verberibus in eos animadverteretur? An,quia lex Porcia (1) vetal? At aliæ leges item condemnatis civibus non animam eripi, sed exilium permitti jubent. An, quia gravius est verberari, quàm necari? quid autem acerbum, aut nimis grave est in homines tanti facinoris convictos? Sin, quia levius est: qui convenit in minore negotio legem observarc, cùm eam in majore neglexeris? At enim quis reprehendat, quod in parricidas reipublicæ decretum erit? Tempus, dies, fortuna, cujus lubido gentibus moderatur. Illis meritò accidet, quidquid evenerit: cæterùm vos, P. C., quid in alios statuatis, considerate. Omnia mala exempla ex bonis initiis orta sunt: sed, ubi imperium ad ignaros, aut minùs bonos, pervenit, novum illud exemplum ab dignis et idoneis ad indignos et non idoneos transfertur. Lacedæmonii, devictis Atheniensibus, triginta varos imposuere, qui rempublicam tractarent. Hi primò cœpere pessimum quemque et omnibus invisum indemnatum necare: eò populus lætari, et meritò dicere fieri. Post, ubi paulatim licentia crevit, juxtà bonos et malos lubidinosè interficere, cæteros metu terrere. Ita civitas, servitute oppressa, stultæ lætitiæ graves pœnas dedit. Nostrá memoria, victor Sulla cùm Damasippum (2) et alios hujusmodi, qui malo reipublicæ creverant, jugulari jussit; quis non factum ejus laudabat?

Homines scelestos et

factiosos, qui seditionibus rempublicam exagitaverant, meritò necatos aiebant. Sed ea res magnæ initium cladis fuit. Namque utì quisque domum, aut villam, postremò aut vas, aut vestimentum alicujus concupiverat, dabat operam, ut is in proscriptorum numero esset. Ita illi, quibus Damasippi mors letitiæ fuerat, paulò post ipsi trahebantur: (3) neque priùs finis jugulandi fuit, quam Sulla

1. Lex Porcia. This law was brought forward A. U. C. 453, by P. Porcius Læca, a tribune of the people, by which it was made illegal for a magistrate to scourge a Roman citizen. Among the laws forbidding a citizen to be put to death, was the Lex Valeria, which commuted that sentence into banishment.

2. Damasippum. He was prætor urbanus; and, being attached to the party of Marius, was commissioned by him to put to death all his opponents. He convened the senate for a pretended despatch of business, and took the opportunity of putting several of the nobles to the sword.

3. Trahebantur, Supply ad mortem.

omnes suos divitiis explevit. Atque ego hæc non in M. Tullio, neque his temporibus vereor. Sed in magna civitate multa et varia ingenia sunt. Potest alio tempore, alio consule, cui item exercitus in manu sit, falsum aliquid pro vero credi. Ubi hoc exemplo, per senatûs decretum, consul gladium eduxerit, quis illi finem statuet, aut quis moderabitur? Majores nostri, P. C., neque consilii, neque audaciæ, unquam eguêre: (1) neque superbia obstabat, quo minùs instituta aliena, si modò proba imitarentur. Arma atque tela militaria ab Samnitibus, insignia magistratuum ab Tuscis (2) pleraque sumserunt : postremò, quod ubique apud socios aut hostes idoneum videbatur, cum summo studio domì exsequebantur: imitari, quàm invidere bonis, malebant. Sed eodem illo tempore Græciæ morem imitati, verberibus animadvertebant in cives, de condemnatis summum supplicium sumebant. Postquam respublica adolevit, et multitudine civium factiones valuére, circumveniri innocentes, alia hujuscemodi fieri cœpere: tunc lex Porcia, aliæque leges paratæ sunt; quibus legibus exsilium damnatis permissum est. Hanc ego causam, P. C., quò minùs consilium novum capiamus, in primis magnam puto. Profectò, virtus atque sapientia major in illis fuit, qui ex parvis opibus tantum imperium fecere, quàm in nobis, qui ea bene parta vix retinemus. Placet igitur eos dimitti, et augeri exercitum Catilina! Minimè. Sed ita censeo: publicandas eorum pecunias: ipsos in vinculis habendos per municipia, quæ maximè opibus valent: neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, senatum existimare, eum contra rempublicam et salutem omnium facturum.

52. Postquam Cæsar dicendi finem fecit, cæteri verbo alius alii variè assentiebantur: at M. Porcius Cato, (3) rogatus sententiam, hujuscemodi orationem habuit:

1. Eguere. The verb egeo properly takes an ablative after it; but, like other verbs of abundance and want, it is sometimes found with a genitive. So again in B. J. 89. [Rule: Multa abundandi, &c.]

2. Ab Tuscis. So Florus, i. 5. Inde fasces, trabeæ, curules, annuli,

phalera, paludamenta, prætexta ; inde, quod aureo curru quatuor equis triumphatur; toge pictæ, tunicæque palmate; omnia denique decora atque insignia, quibus imperii dignitas eminet.

3. M. P. Cato. This was the celebrated Cato Uticensis; of whom see Lempriere.