92

M. T. CICERONIS

ORATIO QUARTA

IN L. CATILINA M,

HABITA IN SENATU.

I. VIDEO, P. C. (1) in me omnium vestrum ora atque oculos esse conversos: video vos, non solùm de vestro ac reipublicæ, verùm etiam (si id depulsum sit) de meo, periculo esse sollicitos. Est mihi jucunda in malis, et grata in dolore, vestra erga me voluntas: sed eam (per deos immortales, quæso) deponite; atque, obliti salutis meæ, de vobis ac de liberis vestris cogitate. Mihi quidem (2) si hæc conditio consulatûs data est, ut omnes acerbitates, omnes dolores cruciatusque perferrem; feram, non solùm fortiter, sed etiam libenter, dummodò, meis laboribus, vobis populoque Romano dignitas salusque pariatur. Ego sum ille consul, P. C. cui non forum, in quo (3) omnis æquitas continetur; non Campus, consularibus auspiciis consecratus; non curia, summum auxilium omnium gentium; non domus, commune perfugium; non lectus, ad quietem datus; non denique hæc sedes honoris, sella curulis, (4) unquam vacua mortis periculo atque insidiis

1. Video, P. C. &c. This fourth Oration was delivered in the senate, after those of Silanus, Cæsar, and Cato, as reported in Sall. Cat. 50. seq. Cicero discusses the merits of the milder opinion of Silanus,and the severer measures recommended by Cato. The part which he had acted in quelling the conspiracy, naturally elicited more than ordinary attention to his speech.

2. Mihi quidem, &c. If I have been raised to the consulship upon this condition. Mihi is the dative after data est. [Rule: Verba dandi, &c.]

3. Forum, in quo, &c. The courts of judicature were held

in the Forum. Not only had Catiline attempted the destruction of Cicero on several public occasions, but had sent two Roman knights to murder him in his bed; and, as Plutarch relates, had menaced him in the senate.

4. Sella curulis. This was a chair of state, on which the consuls, prætors, censors, and chief ædiles sate in the senatehouse, and courts of justice; so called because they carried it with them in their chariots. See A. Gell. iii. 8. Its form and construction was somewhat similar to that of the modern campstool; folding together for the

fuit. Ego multa tacui, multa pertuli, multa concessi, multa meo quodam dolore, in vestro timore, sanavi. Nunc, si hunc exitum consulatus mei dii immortales esse voluerunt, ut vos, P. C. populumque Romanum ex cæde miserâ; conjuges liberosque vestros, virginesque Vestales, ex acerbissimâ vexatione; templa atque delubra, hanc pulcherrimam patriam omnium nostrum, ex fœdissimâ flamma; totam Italiam ex bello et vastitate eriperem; quaecumque mihi uni proponetur fortuna, subeatur. Étenim, si P. Lentulus suum nomen (1) inductus â vatibus fatale ad perniciem reipublicæ fore putavit; cur ego non læter, meum consulatum ad salutem reipublicæ propè fatalem (2) exstitisse? Quarè, P. C. consulite vobis; prospicite patriae; conservate vos, conjuges, liberos, fortunasque vestras populi Romani nomen salutemque defendite : mihi parcere, ac de me cogitare, desinite. Nam primùm debeo sperare, omnes deos qui huic urbi præsident, (3) pro eo mihi, ac mereor, (4) relaturos gratiam esse: deinde, si quid obtigerit, (5) æquo animo paratoque moriar; neque enim turpis mors forti viro potest accidere, neque immatura consulari, nec misera sapienti. Nec tamen ego sum

ille ferreus, qui fratris carissimi (6) atque amantissimi

convenience of carriage, and set down whenever it was required for use. (Suet. Aug. 43. A. Gell. vi. 9.) It was adorned with ivory, thence called Curule ebur, in Hor. Ep. i. 6. 53.; and from its use the magistrates abovementioned were called Magistra

tus curules.

1. Suum nomen. See Sall. Cat. 47. Cic. Orat. iii. 2.

2. Fatalem. This adjective is here used in a good sense: preordained.

3. Qui huic urbi præsident. It was the belief of the antients, that the gods took particular cities under their immediate protection. Thus Apollo is represented as the tutelar deity of Delphos, Minerva of Athens, Juno of Argos, &c. &c. The capitol of Rome was more especially dedicated to Jupiter; but the Romans paid divine honours to

præsentis mærore non movear, horumque omnium lacrymis, à quibus me circumsessum videtis: neque meam mentem non domum sæpè revocat exanimata uxor, abjecta metu filia et parvulus filius, quem mihi videtur amplecti respublica, tamquam obsidem consulatûs mei; neque ille, qui, expectans hujus exitum diei, adstat in conspectu meo gener: moveor his rebus omnibus, sed in eam partem, ut salvi sint vobiscum omnes, etiam si vis aliqua me oppresserit, potiùs quàm ut et illi et nos unâ reipublicæ peste pereamus. Quare, P. C. incumbite ad reipublicæ salutem circumspicite omnes procellas, quæ impendent, nisi providetis. Non Tib. Gracchus, (1) qui iterùm tribunus plebis fieri voluit; non C. Gracchus, qui agrarios concitare conatus est; non L. Saturninus, qui C. Memmium occidit, in discrimen aliquod, atque in vestræ severitatis judicium, adducitur: sed tenentur ii, qui, ad urbis incendium, ad vestrum omnium cædem, ad Catilinam accipiendum, Romæ restiterunt. Tenentur literæ, signa, manus, denique uniuscujusque confessio: sollicitantur Allobroges servitia excitantur: Catilina arcessitur: id est initum consilium, ut, interfectis omnibus, nemo, ne ad deplorandum quidem reipublicæ nomen, atque ad lamentandam tanti imperii calamitatem, relinquatur. Нӕс omnia indices detulerunt, rei confessi sunt, vos multis jam judiciis judicavistis: primùm, quòd mihi gratias egistis singularibus verbis, et, meâ virtute atque diligentiâ, perditorum hominum patefactam esse conjurationem decrevistis; deinde, quòd P. Lentulum, ut se abdicaret præturâ, coëgistis; tum, quòd eum, et cæteros, de quibus judicavistis, in custodiam dandos censuistis; maximéque, quòd meo nomine supplicationem decrevistis, qui honos togato (2) habitus ante me est nemini: postremò, hesterno die præmia legatis Allobrogum, Titoque Vulturcio, dedistis amplissima: quæ sunt omnia ejusmodi, ut ii, qui in

Cicero, whose advice is stated by Plutarch to have been the principal means of inducing his brother to adopt the measures which he did, in putting the conspirators to death. It seems that he, with Cicero's wife Terentia, his son Marcus, and daughter Tullia, together with Piso her husband, were now present, to

ascertain the course which the proceedings, in which they were so nearly interested, were likely to take.

1. Tib. Gracchus. Of this, and the other instances here adduced, see Lempriere.

2. Qui honos togato, &c. See Orat. iii. 3. p. 85.

custodiam nominatim dati sunt, sine ullâ dubitatione a vobis damnati esse videantur.

II. Sed ego institui referre ad vos, P. C. tamquam integrum, et de facto, quid judicetis; et de pœnâ, quid censeatis illa prædicam, (1) quæ sunt consulis. Ego magnum in republicà versari furorem, nova quædam misceri et concitari mala, jampridem videbam: sed hanc tantam, tam exitiosam, haberi conjurationem à civibus nunquam putavi. Nunc, quidquid est, quocumque vestræ mentes inclinant atque sententiæ, statuendum vobis ante noctem est. Quantum facinus ad nos delatum sit, videtis: huic si paucos putatis affines (2) esse, vehementer erratis. Latiùs opinione disseminatum est hoc malum: manavit, non solùm per Italiam, verùm etiam transcendit Alpes; et, obscurè serpens, multas jam provincias occupavit. Id opprimi sustentando ac prolatando nullo pacto potest; quâcumque ratione placet, celeriter vobis vindicandum

est.

III. Video duas adhuc esse sententias ; unam D. Silani, qui censet eos, qui hæc delere conati sunt, morte esse multandos; alteram C. Cæsaris, qui mortis pœnam removet, cæterorum suppliciorum omnes acerbitates amplectitur. Uterque, et pro suâ dignitate, et pro rerum magnitudine, in summâ severitate versatur. Alter eos,

qui nos omnes, qui populum Romanum, vitâ privare conati sunt, qui delere imperium, qui populi Romani nomen extinguere, punctum temporis (3) frui vitâ et hoc communi spiritu non putat oportere; atque hoc genus pœnæ sæpe in improbos cives in hâc republicâ esse usurpatum recordatur. Alter intelligit, mortem à diis immortalibus non esse supplicii causâ constitutam, sed aut necessitatem naturæ, aut laborum ac miseriarum quietem, esse: itaque eam sapientes nunquam inviti, fortes etiam sæpè libenter, oppetiverunt. Vincula verò, et ea sempiterna, certè ad singularem pœnam nefarii sceleris inventa sunt. Municipiis dispertiri jubet. Habere videtur ista res iniquitatem, si imperare velis; difficultatem, si rogare: decernatur tamen, si placet. Ego enim suscipiam, et (ut spero) reperiam, qui id, quod salutis omnium causâ

1. Prædicam. I will premise.

moment. The duration of time in the accusative. [Rule: Quæ 3. Punctum temporis. For a continuationem, &c.]

2. Affines. Partisans.

statueritis, non putet suæ dignitatis (1) recusare. Adjungit gravem pœnam municipibus, si quis eorum vincula ruperit: horribiles custodias circumdat, et digna scelere hominum perditorum sancit; ne quis eorum pœnam, quos condemnat, aut per senatum aut per populum levare possit: eripit etiam spem, quæ sola hominem in miseriis consolari solet; bona prætereà publicari jubet; vitam solam relinquit nefariis hominibus; quam si eripuisset, multas miserias, uno dolore animi ac corporis, et omnes scelerum pœnas ademisset. Itaque, ut aliqua in vitâ formido improbis esset posita, apud inferos ejusmodi quædam illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt: quòd videlicet intelligebant, his remotis, non esse mortem ipsam pertimescendam. Nunc, P. C. ego mea video quid intersit. (2) Si eritis secuti sententiam C. Cæsaris, quoniam hanc is in republicâ viam, quæ popularis habetur, secutus est, fortassè minùs erunt, hoc auctore et cognitore hujusce sententiæ, mihi populares impetus (3) pertimescendi: sin illam alteram secuti eritis, nescio an amplius mihi negotii (4) contrahatur. Sed tamen meorum periculorum rationes utilitas reipublicæ vincat: habemus enim à C. Cæsare, sicut ipsius dignitas, et majorum ejus amplitudo postulabat, sententiam tamquam obsidem perpetuæ in rempublicam voluntatis. Intellectum est, quid intersit inter lenitatem concionatorum, et animum verè popularem, saluti populi consulentem. Video, de istis qui se populares haberi volunt, abesse non-neminem, (5) ne de capite videlicet civium Romanorum sententiam ferat. Is et

1. Sua dignitatis: scil. esse. Dignitatis is here the genitive, by the rule,Sum genitivum postulat,&c. 2. Mea quid intersit. What is my interest. Mea is the neuter accusative plural, not the ablative singular, as some grammarians suppose. [Rule: Interest aut refert, &c.]

3. Populares impetus. Popular violence.

4. Amplius negotii. More trouble. An adjective in the neuter gender is frequently followed by a genitive case, instead of agreeing with the substantive in the general way. [Rule: Adjectivum in neutro genere, &c.]

5. Non-neminem. Somebody. It is unknown to whom allusion is made. Cicero ingeniously contrasts a desire of gaining popularity by keeping away from a debate in which the lives of Roman citizens were concerned, with the more manly conduct of Cæsar, who did not hesitate to deliver his opinion at the hazard of his popularity. Cæsar, however, was strongly suspected of favouring the conspirators; and that he espoused the milder degree of punishment, with a view of increasing his influence in the republic.