Immagini della pagina
PDF
ePub

T. LIVII PATAVINI

HISTORIARUM

AB URBE CONDITA

LIBER XXXV.

BREVIARIUM.

CAP. 1. In Hispania citeriore res male gerit Sex. Digitius prætor, in ulteri ore antem prospere P. Cornelius Cn. F. Scipio Nasica prætor; qui et pro prætore Lusitanos vincit. 2. C. Flaminius prætor, in Hispaniam citeriorem profecturus, tumultuarios ibi milites scribere jubetur. 3. In Liguria Q. Minucius consul novos et ex multis hominum generibus collectos milites Pisas ducit, sed in aciem exire non audet. 4. Consul alter L. Cornelius Merula vastat agros Boiorum, 5. eosque ad Mutinam vincit. 6. Idem comitiorum causa Romam arcessitur, et literis M. Claudii Marcelli legati arguitur in culpa fuisse, quod multi perierint milites, hostiumque exercitus non plane sit deletus. 7. Fœneratorum fraus et avaritia coërcetur. In Hispaniis C. Flaminius et M. Fulvius prætores feliciter res gerunt. 8. L. Cornelius Merula consul frustra postulat, ut supplicatio triumphusque decernatur. 9. Censura Sex. Ælii Pæti et C. Cornelii Cethegi. Inundatio Tiberis. Prodigia procurata. Edicula Victoriæ Virginis dedicata a Catone; et colonia Latina in agrum Thurinum deducta.

10. Consulatum, quem petunt multi et potentes patricii plebeiique, adipiscuntur L. Quintius Flamininus et Cn. Domitius Ahenobarbus: prætoresque creantur. Edilitas insignis M. Æmilii Lepidi et L. Æmilii Paulli. 11. Q. Minucius consul faucibus saltus, a Ligurum exercitu obsessis, liberatur fraude Numidarum equitum. 12. Ætoli et Græciæ gentes et Nabin, Philippum Antiochumque ad bellum Romanis inferendum incitant. 13. Nabis ad Gythium, et Antiochus ad Pisidas oppugnandos proficiscitur. 14. P. Villius, cum P. Sulpicio ad Antiochum missus, Ephesi sæpe congreditur cum Hannibale; qui ob id vilior fit regi et suspectior. In eadem legatione P. Scipionem Africanum fuisse tradit Claudius, ibidemque cum Hannibale sermonem de maximis imperatoribus contulisse. 15. Rex cer

tior factus de morte Antiochi filii, quem ipse veneno sustulisse credebatur, omisso, quod inchoaverat bello, mœstus Ephesum redit, ibique, per luctum regia clausa, cum Minione, principe amicorum, secreta agitat consilia. 16. Minio solus disceptat cum legatis Romanorum. 17. Hi omnium incerti Romam redeunt; iisque dimissis rex consilium habet de bello Ro18. Alexander Acarnan ejus gerendi non tam necessitatem, quam rationem edocet. 19. Hannibal vero, non adhibitus in consilium, purgat se, et scita oratione movet regem sibique reconciliat.

mano.

20. Romæ legiones et provinciæ magistratibus decernuntur. 21. Prodigiorum causa supplicatur. Q. Minucius Ligures fundit, et eorum castella vicosque pervastat. 22. A. Atilius prætor cum classe adversus Nabin mittitur, et consules Boiorum populantur agros. In utraque etiam Hispania C. Flaminius et M. Fulvius procoss. res prospere gerunt. 23. Patribus vero minus curæ sunt bella, quæ geruntur, quam quod jam parari ab Antiocho et Ætolis rumores primum, deinde Attalus, Eumenis frater, mox alii atque alii nuntii afferunt. 23. 24. Hinc decernunt, ut legati in Græciam, legiones in Epirum, classisque in Siciliam mittantur, et comitia consularia primo quoque habeantur tempore. Consules (P. Cornelius Cn. F. Scipio et M'. Acilius Glabrio) et prætores creantur.

25. Nabis agros vastat Achæorum: quorum in concilio bellum adversus eum decernitur et mandatur Philopomeni prætori. 26. Clarissimus hic imperator, sed rndis in re navali, occurrit modica Laconum classi, et quadriremi vetere vectus, quæ primo statim incursu ad novam hostium navem divellitur, vix in levi speculatoria nave effugit. 27. Mox vero nocte comburit castra tyranni, ad Pleias posita, et depopulata Tripoli Laconica exercitum Lacedæmonem ducit; quo et Nabis, expugnato Gythio, cum expedito exercitu proficiscitur. 28. Mirabili, ut semper, solertia ducit agmen locaque capit et communit. 29. 30. Pugna bis orta, tyranni exercitum in castra primum, et postero die in urbem compellit, multisque hostibus cæsis et agris eorum vastatis domum redit. 31. Interea legati Romanorum circumeunt sociorum urbes. 32. Ætoli magis in dies nudant defectionem, et Thoas, princeps eorum, Menippusque, legatus Antiochi, eam magnopere suadent in concilio Panæ tolico. 33. Atheniensibus et Quintio nequicquam Ætolos Romanæ societatis admonentibus, decretum fit, quo arcessitur Antiochus ad liberandam Græciam. 34. Ætoli consilium capiunt, Demetriadem, Chaleidem Lacedæmonemque occupandi; et Diocles fraude expugnat Demetriadem. 35. Alexamenus, a Nabide, tanquam dux auxiliorum, ab Ætolis missorum, benigne exceptus, eum interficit. 36. Tum ipse occupat regiam, et Ætoli, velut capta Lacedæmone, in prædam vertuntur. Qua rei indignitate moti Lacedæmonii Ætolos cum duce obtruncant; 37. et mox scita Philopomenis oratione societati Achæorum adjunguntur. Iisdem diebus Thoas frustra Chalcidem aut dolo capere aut improviso opprimere conatur ; 38. et ad justum bellum oppugnationemque urbis munitæ haudquaquam par, infecta re, domum redit. 39. Quintius præsidium Chalcidem, sed frustra Villium Demetriadem mittit ad animos Magnetum tentandos.

40. Boii Cn. Domitio se dedunt; et ager Ligurum late vastatur a L. Quin

tio. Vibonem colonia deducitur: et Roma terretur diutino terræ motu ingentique incendio. 41. Fama de Antiochi bello et cura Patribus in dies crescente, agitatur de provinciis magistratuum designatorum. Ædes duæ Jovi in Capitolio dedicantur; et judicia in fœneratores multa severe fiunt. 42. Thoas Ætolus iisdem mendaciis, quibus erexerat multorum in Græcia animos, Antiochi spem inflat, et prohibet, quo minus Hannibal ab eo classi præficiatur. 43. Rex, Demetriadis defectione ab Romanis elatus, non ultra differre profectionem in Græciam constituit, et cum classe exercituque decem millium peditum Demetriadem, indeque Lamiam venit. 44. Ibi in concilio orationem habet; 45. et, auctore Thoante, cui nequicquam contradicit Phæneas prætor, dux belli appellatur. 46. Postero die consultat cum apocletis Ætolorum, unde bellum ordiatur, et primum Chalcidem, sed frustra, tentat. 47. Deinde solicitare placet Philopœmenem, Achæorum principem, Bœotorum gentem, et Amynandrum, regem Athamanum. 48. In Achaia, coram T. Quintio, Ægii concilium datur Antiochi Ætolorumque legatis, Menippo et Archidamo, qui in immensnm extollunt vires regis, et Romanos ipsumque Quintium maledictis proscindunt. 49. Is vaniloquorum hominum orationes refutat. 50. Achæi bellum regi Ætolisque indici jubent, et auxilia Athenas, ubi haud procul seditione res est, Chalcidemque mittunt. 51. Antiochus tamen hoc Eubææ caput, et mox Salganea aliasque ejus insulæ urbes expugnat.

[ocr errors]

1. PRINCIPIO anni, quo hæc gesta sunt, Sex. Digitius prætor in Hispania citeriore cum civitatibus iis, quæ post profectionem M. Catonis permultæ rebellaverant, crebra magis, quam digna dictu, prælia fecit, et adeo pleraque adversa, ut vix dimidium militum, quam quod acceperat, a successori tradiderit. Nec dubium est, quin omnis Hispania sublatura animos fuerit, ni alter prætor P. Cornelius Cn. F. Scipio trans Iberum multa secunda prælia fecisset: quo terrore non minus quinquaginta oppida ad eum defecerunt. Prætor hæc gesserat Scipio. Idem pro prætore,* Lusitanos, pervastata ulteriori provincia, cum ingenti præ

1 To quod abest a Ms. Voss. et Harl. prob. Gron. Alii delent quam, et alii pro quam quod legendum putant quos. Mea qualicumque sententia nihil mutandum, et brevius illud dictum pro vix dimidio tantum militum, quam id quod, h. e. quantum acceperat.' Rupert.—2 Idem proprætor olim legebatur.—

NOTE

Quam quod acceperat] Potest tolli

Tò quod, ex Gron.

P. Cornelius Cn. F. Scipio] Is

scilicet qui Nasica cognomine, et vir
optimus a senatn fuerat judicatus.
c Lusitanos] A Lusitania dicti Lu-

da domum redeuntes, in ipso itinere aggressus, ab hora tertia diei ad octavam incerto eventu pugnavit, numero militum impar, superior aliis: nam et acie frequentid armatis adversus longum et impeditum turba pecorum agmen, et recenti milite adversus fessos longo itinere concurrerat. Tertia namque vigilia exierant hostes. Huic nocturno itineri tres diurnæ horæ accesserant; nec ulla quiete data, laborem viæ prælium exceperat. Itaque principio pugnæ vigoris aliquid in corporibus animisque fuit, et turbaverant primo Romanos; deinde æquata paulisper pugna est. In hoc discrimine ludos Jovi, si vi fudisset cecidissetque hostes, proprætor vovit. Tandem gradum acrius intulere Romani, cessitque Lusitanus; deinde prorsus terga dedit: et, cum institissent fugientibus victores, ad duodecim millia hostium sunt cæsa; capti quingenti quadraginta, omnes fere equites; et signa militaria capta centum triginta quatuor. De exercitu Romano septuaginta et tres amissi. Pugnatum haud procul Ilipa urbe est. Eo victorem opulentum prædæ exercitum P. Cornelius reduxit. Ea omnis ante urbem exposita est; potestasque dominis suas

e

3 Non perspicue satis expressa est hæc sententia. An scripsit fortasse Livius? Itaque principio tantum pugnæ vigoris aliquid cett. vel, Ita quidem principio pugnæ vigoris aliquid cett.' Doering.-4 Tò vi del. Kreyssig.5 Ferme Gron. Donjat. Crev.—6 Inde olim inserebatur. Mox in quibusdam NOTE

sitani. Ea Hispaniæ regio versus occasum extrema, pars ulterioris fuit. Ei respondet hodie tum Portugallia (excepta regione septemtrionali, quæ ultra Durium, pars olim Galleciæ fuit) tum occidua Castellæ et Estremaduræ pars. Itaque longior est Portugallia quam vetus Lusitania; latior fuit Lusitania quam hodierna Portugallia.

d Et acie frequenti] Frequentem dicit, non ex multitudine (numero enim impar erat Romanus) sed quod conferta esset acies, atque ad pugnandum instructa et composita.

e Ilipa urbe] Cum plura fuerint oppida Hispaniæ, quibus nomen Ilipa aut Ilipula, quorum nullum in Lusitania, omnia in Bætica, ego hic indicari puto eam urbem quam Ptolemæus Ilipulam in Turdetanis ponit, Plinius Læpiam in conventu Gaditano; quæ hodie Niebla est Sansoni, aliis Lepe; non procul ostio Anæ fluvii ad Lusitaniæ fines.

f Opulentum prædæ exercitum] Sic idem Livius lib. 1x. c. 36. Victor Romanus opulentus rerum omnium in castra rediit.'

« IndietroContinua »