Proërnam 19 inde recepit, et quæ circa eam castella erant. Ducere tum porro in sinum Maliacum cœpit. Appropinquante faucibus, super quas siti Thaumaci sunt, deserta urbe, juventus omnis armata sylvas et itinera insedit, et in agmen Romanum ex superioribus, locis incursavit. Consul primo mittere, qui ex propinquo colloquentes deterrerent eos a tali furore: postquam perseverare in incepto vidit, tribuno cum duorum signorum militibus circummisso, interclusit ad urbem iter armatis, vacuamque eam cepit. Tum, clamore ab tergo captæ urbis audito, refugientium undique ex sylvis insidiatorum cædes facta est. A Thaumacis altero die consul ad Sperchium 20 amnem" pervenit inde Hypatæorum agros vastavit. 15. Cum hæc agebantur, Chalcide erat Antiochus: qui, jam tum' cernens, nihil se ex Græcia, præter amœna Chalcide hyberna et infames nuptias, petisse, Ætolorum vana promissa incusare et Thoantem; Hannibalem vero, non ut prudentem tantum virum, sed prope vatem omnium, quæ tum evenirent, admirari. Ne tamen temere cœpta segnitia insuper everteret, nuntios in Etoliam mittit, ut, omni contracta juventute, convenirent Lamiam; et ipse eo* decem millia fere peditum, ex iis, qui postea venerant ex Asia, expleta, et equites quingentos duxit. Quo cum ali 18 Profectus eæd.-19 Steph. Proarna neutro genere scribendum esse docet. Mox 'To eam, quod circa simpliciter fere apud Livium poni soleat, delendum putabat J. F. Gron. suffragante Crev. Sed cum hanc vocem, ambiguitatis evitandæ causa fere necessariam, constanter tueantur omnes codd. ego illam cum Drak. servandam putavi.' Doering.-20 Spercheum Kreyssig. 1 Antiochus, jam tum Kreyssig. et mox idem petisse. Tunc Ætolorum.— 2. Ita recepi ex emend. Duk. quia inepte vulgo legitur convenirent. Jam et ipse eo cet. Nomen loci excidisse tum ex his verbis, tum ex seqq. quo cum aliquanto pauciores cet. patet.' Rupert. Convenirent. Jam et ipse Gron. Doujat. NOTE t Proërnam inde recepit] Arne in Estiæotide fuit ad Coralium: sed Proërne, (ut Straboni dicitur,) vel Proarne, (ut Steph. appellat,) quam hic quærimus, in Thessaliotide erat, circa Othrym montem in agro Meliensium seu Melitæorum, non procul Thaumacis. u Sperchium amnem] Fluvius est Phthiotidis e Pindo in Maliacum sinum rapido cursu labens, nunc ab aliis Agriomela, ab aliis Selambria dicitur, Sophiano teste. y quanto pauciores, quam unquam antea, convenissent,* et principes tantummodo cum paucis clientibus essent,' atque ii dicerent, omnia sedulo ab se facta, ut quam plurimos ex civitatibus suis evocarent, nec auctoritate, nec gratia, nec imperio adversus detrectantes militiam valuisse; destitutus undique et ab suis, qui morabantur in Asia, et ab sociis, qui ea, in quorum spem vocaverant, non præstabant, intra saltum Thermopylarum sese recepit. Id jugum, sicut Apennini dorso Italia dividitur, ita mediam Græciam dirimit. Ante saltum Thermopylarum in septemtrionem versa+ Epirus et Perrhæbia et Magnesia et Thessalia est, et Phthiotæ Achæi et sinus Maliacus. Intra fauces ad meridiem vergunt Ætoliæ pars major et Acarnania et cum Locride Phocis et Boeotia adjunctaque insula Eubœa, et, excurrente in altum, velut promontorio, Attica terra, sita ab tergo et Peloponnesus. Hoc jugum, ab Leucates et mari ad occidentem verso per Ætoliam ad alterum mare Crev. Doer. Mox pro expleta, cod. Mog. exhibet et Creta.-3 Malim equidem adessent, quod fere res ipsa flagitare videtur.' Doering.-4 Thermopyla * Convenissent] Ætoli. NOTE y Saltum Thermopylarum] Per saltum Thermopylarum intelligit Etam montem, aliosque montes, qui in meridiem et occasum ab extrema in Austrum Thessalia ad mare usque Ionium, procul a Thermopylis, pertingentes, Epirum ab Acarnania, magna ex parte, ab Etolia Ætolorumque per Helladem, seu Græciam proprie dictam, ditione dirimebant. Et Perrhabia et Magnesia] Perrhæbia, de qua loquitur hic Livius, inter Peneum fluvium et Pierium montem sita, ut ex superioribus apparet, parum distat a Pelasgiotide Ptolemæi, quæ, cum Magnesia atque Estiæotide, pars fuit Thessaliæ late sumtæ. Sed hic Thessaliæ nomine intelligit Thessaliotidem sive Thessaliam strictius acceptam. a Phthiota Achai] Vetustis temporibus Phthiotis sedes fuit Achæorum, quorum pars magna in Peloponneso: nam Achæus Xuthi filius, Æoli primi nepos, cum in Ægialeam Peloponnesi secessisset, postea in Thessaliam rediit,ibique regnavit. In Mss. tamen, quos vidi, vocantur Phthiota, nulla cognominis Achæorum mentione. b Et Acarnania] Lege et Acarnaniæ ; supple major pars; si enim hoc jugum, sive hic saltus ab Leucade urbe, aut vicino promontorio Leucate initium habet; pars Acarnaniæ Ambracio sinui et Amphilochis subjecta, ad septemtrionem vergit, non ad meridiem. orienti objectum tendens, ea aspreta rupesque interjectas 16. Haudquaquam pari tum animo Antiochus, intra portas loci ejus castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat; et, cum duplici vallo fossaque et muro etiam, qua res postulabat, ex multa copia passim jacentium lapidum, permunisset omnia, satis fidens, nunquam ea7 vim Romanum exercitum facturum, Etolos ex quatuor millibus (tot enim convenerant) partim ad Heracleam d præsidio obtinendam, quæ ante ipsas fauces posita est, partim Hypatam mittit, et Heracleam haud dubius consulem oppugnaturum, et jam multis nuntiantibus, circa Hypatam omnia evastari. Consul, depopulatus Hypatensem 8 rum septentrionem versus edd. ante Sigon.-5 Olim legebatur Leucade.—6 UlLos Gron. Doujat. Crev. 7 In omnibus editt. vett. et recentt. simpliciter legitur ea scil. via ; sed id nimis durum mihi videbatur: recepi igitur lectionem, quam exhibet apud Drakenb. cod. Lov. 1. in ea, sc. quæ permunita essent. Primum quidem, nondum inspecta editione Drak. conjeceram per ea.' Doering.-8' Relativum a nullo scripto alio agnoscitur, nec etiam ab Thuan. et exulet sane, cum scribendum appareat obtinendam (ante ipsas fauces posita est) partim.' NOTE e Morte magis memorabili] Notum est Leonidæ Spartanorum ducis factum, qui quatuor millibus militum triduo angustias Thermopylarum adversus decies fere centena millia Persarum tuitus, quarta die, occupato a xx. millibus hostium cacumine, solos sexcentos Lacedæmonios secum retinuit, cum quibus ad cer tam mortem se devovit. d Partim ad Heracleam] Hæc Heraclea, Trachinia dicta, inter Sperchium et Asopum ad sinum Maliacum, qui nunc Golfo de Zeyton. e Hypatam mittit] Thessaliotidis caput fuit Hypata, in montis vertice, supra fontes Sperchii, ad quam Ænianes populi. f 12 primo, deinde Heracleensem agrum, inutili utrobique auxilio Ætolorum, in ipsis faucibus prope fontes calidarum aquarum adversus regem castra posuit. Ætolorum utræque manus Heracleam 1 sese incluserunt. Antiochum, cui, priusquam hostem cerneret, satis omnia permunita et præsidiis obsepta videbantur, timor deinde incessit, ne quas" per imminentia juga calles inveniret ad transitum Romanus. Nam et Lacedæmonios & quondam ita a Persis circumitos fama erat, et nuper Philippum ab iisdem Romanis. Itaque nuntium Heracleam ad Ætolos mittit, ut hanc saltem sibi operam eo bello præstarent, ut 11 vertices circa montium occuparent obsiderentque, ne qua transire Romanus posset. Hoc nuntio audito, dissensio inter Ætolos orta est. Pars imperio parendum regis atque eundum censebant, pars subsistendum Heracleæ ad utramque fortunam; ut, sive victus a consule rex esset, in expedito haberent integras copias ad opem propinquis ferendam civitatibus suis; sive vinceret, ut dissipatos in fugam Romanos persequerentur. Utraque pars non mansit modo in sententia sua, sed etiam exsecuta est consilium. Duo millia Heraclea substiterunt: duo trifariam divisa Callidromum et Rhoduntiam et Tichiunta (hæc nomina cacuminibus sunt) occupavere. Jac. Gron.-9 Malit J. F. Gron. utraque, improb. Doer.-10 Forte Heraclea, aut Heraclea ex Harl. et Lov. 4.' Rupert.-11 Quos Gron. Doujat. Crev.-12 Posterius ut a Mogunt. est. Ceterum alterum haud dubie redundat.' J. F. Gron. NOTE 1 Utræque manus] Intelligit Ætolorum copias, seu militum corpora duo, tum eorum qui Hypatam, tum eorum qui recta Heracleam missi fuerant. Parum autem interest, an in multitudinis numero legatur utræque manus; an vero in numero singulari utraque manus. rentur, Ephialtes Trachinius nominatur. h Et nuper Philippum] Non apud Thermopylarum angustias, sed in saltu ad Aoum fluvium, et fauces quæ in Epiri et Macedoniæ Illyrica confinio, ubi per pastorem a Charopo Epirotarum principe missum deducti Nam et Lacedæmonios] Auctor supra caput hostium milites T. QuinPersis ejus consilii, ut, occupato ca. tii. Vide lib. xxxII. capp. 5. 11. et cumine, Spartanos a tergo aggrede. 12. 17. Consul postquam insessa superiora loca ab Ætolis vidit, M. Porcium Catonem et L. Valerium Flaccum, consulares legatos, cum binis millibus delectorum peditum,13 ad castella Ætolorum, Flaccum in Rhoduntiam et Tichiunta, Catonem in Callidromum mittit. Ipse, priusquam ad hostem copias admoveret, vocatos in concionem milites paucis est allocutus: Plerosque omnium ordinum, milites, inter 14 vos esse video, qui in hac eadem provincia T. Quintii ductu auspicioque militaveritis. Macedonico bello inexsuperabilis magis saltus ad amnem Aoum fuit, quam hic. Quippe portæ sunt hæ, et unus, inter duo maria clausis omnibus, vel ut naturalis transitus est. Munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt, et validiores impositæ: si exercitus hostium ille et numero major, et militum genere aliquanto melior. Quippe illic Macedones Thracesque et Illyrii erant, ferocissimæ omnes gentes; hic Syri et Asiatici Græci sunt, levissima genera hominum et servituti 13 Militum Gron. Doujat. Crev.-14 Ordinum milites inter Gron. Doujat. -15 Vid. Not. Delph. inf. Gronovii conjecturam improb. Doer. cujus nota est, Quis enim in hac dura et moleste incedente oratione agnoscat Livium? Difficultas, quam pariunt voces validiores imposita, tollitur, si recepta lectione plurium codd. apud Drakenb. impositi pro imposita, locum ita distinxeris: munitiones et locis opportunioribus tum (in bello Macedonico) fuerunt, et validiores impositi (fuerunt) exercitus. Hostium enim (nempe Philippi) ille (exercitus) et numero major cett. Quod si vero lectio impositæ a manu Livii NOTE 1 Munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt, et validiores imposita] Variant hic admodum lectiones. Hæc vulgata ex codice Moguntino est. Andreas et priores sic ediderant : munitioribus tunc fuerunt, et validioribus impositi exercitus hostium locis: exercitus ille, &c. Regius major, qui Jo. Mureti fuerat, sic habet: munitioribus tunc fuerunt et validioribus impositi exercitus hostium; ille numero, &c. Colb, scribit munitionibus; cetera omnino similis. In Regio, qui antea Nandæi, legitur, munitiores tunc fuerunt, et validiores impositi exercitus ris quod secutus ex Andrea paululum immutato Gron. munitioribus et tunc fuerunt et validiores impositi exercitus hostium locis: nisi quod Philippi adversus Quintium unus in pugna ad Aoum exercitus fuerat, non plures. Itaque receptæ ex Moguntino scrip. turæ standum censeo: validi quidem nomen simpliciter hominibus sæpius quam locis: sed et his aliquando tribuitur a priscis scriptoribus. Sallust. 'validum oppidum' dixit: Tacit. 'validiores provinciæ.' Noster 1. xxxix. 'validam urbem.' k Levissima genera hominum] Syri hostium. Mihi probaretur præ cete. raro servare fidem dicuntur apud Vo |