exercitu trajecto, cum Epirotarum principibus consultabat, unde bellum inciperet. Epirotis Ambraciam placebat aggredi,' quæ tum contribuerat se tolis. Sive ad tuendam eam venirent Ætoli, apertos circa campos ad dimicandum esse; sive detrectarent certamen, oppugnationem fore haud difficilem. Nam et copiam in propinquo materiæ ad aggeres excitandos et cetera opera esse; et Arethontem,tok navigabilem amnem, opportunum ad comportanda, quæ usui sint, præter ipsa moenia fluere; et æstatem aptam rei gerendæ adesse.' His persuaserunt, ut per Epirum du ceret. 4. Consuli, ad Ambraciam advenienti, magni operis oppugnatio visa est. Ambracia tumulo aspero subjecta est; Perranthem incolæ vocant.' Urbs, qua murus vergit in campos et flumen, occidentem; arx, quæ imposita est tumulo, orientem spectat. Amnis Aretho," ex Athamania fluens, cadit in sinum maris, ab nomine propinquæ urbis Ambracium appellatum." Præterquam quod hinc 8 Et del. Gron. Doujat.—9 Vid. Not. Var. et Not. Delph. inf.—10 ‘’Apéθοντα pro mendoso "Αρατον vel Αραθον edidit Ursin. ap. Polyb. at recte forsan conj. Apax@ov. Mox cap. 4. pr. forte leg. Arethon, aut b. 1. Arethonem.' Rupert. Arachthum habet Kreyssig. 11 Est del. Gron. Doujat. Crev. et mox eæd, habent quæ posita in tumulo est. -12 Arethon ante Gron. edebatur. Vid. Var. Lect. cap. 3. num. 10. Arach amnis munit, hinc tumuli; muro quoque firmo septa erat, patente in circuitu paulo amplius tria millia passuum. Fulvius bina a campo castra, modico inter se distantia intervallo, unum castellum loco edito contra arcem objecit. Ea omnia vallo ac fossa ita jungere parat, ne exitus inclusis ab urbe, neve aditus foris ad auxilia intromittenda esset. Ad famam oppugnationis Ambraciæ Stratum jam edicto" Nicandri prætoris convenerant Ætoli. Inde primo copiis omnibus ad prohibendam obsidionem venire in animo fuerat. Deinde, postquam urbem jam magna ex parte operibus septam viderunt, Epirotarum trans flumen loco plano castra posita esse, dividere copias placuit. Cum mille expeditis Eupolemus Ambraciam profectus, per nondum commissa inter se munimenta urbem intravit. Nicandro cum cetera manu primo Epirotarum castra nocte aggredi consilium fuerat, haud facili ab Romanis auxilio, quia flumen intererat. Deinde, periculosum inceptum ratus, ne qua sentirent Romani, et regressus inde in tutum non esset," deterritus ab hoc consilio, ad depopulandam Acarnaniam iter convertit. 5. Consul, jam munimentis, quibus sepienda urbs erat, jam operibus, quæ admovere muris parabat, perfectis, quinque simul locis moenia est aggressus. Tria paribus intervallis faciliore aditu a campo adversus Pyrrheum,P quod vocant, admovit; unum e regione Esculapii; unum adversus arcem. Arietibus muros quatiebat, asseribus thus Kreyssig. Mox Acarnania pro Athamania habent Gron. Doujat. Crev.13 In tutum locum non esset Ald. recepit ex Mog. in tuto (h. e. tutus) non esset reliqui Mss. non minus apte.' Rupert. NOTE Ambracium appellatum] Sinus Ambracius ab Ambracia, in intimo ejus recessu sita, nomen accepit; cujus ostium inter Actium et Nicopolin urbes nunc Golfo di Larta Italis, sive Golfo della Preveza, a Nicopoli, quæ nunc Preveza, : Stratum jam edicto] Stratus urbs Acarnaniæ ad dextram Acheloi, quo interfluente dividitur ab Ætolia; videtur eo tempore primæ in Epiro dignationis fuisse: Strato adhuc appellatur in geographicis tabulis. • Placuit] Supple Ætolis. P Adversus Pyrrheum] Nomen loci muniti ad muros Ambraciæ. falcatis detergebat pinnas. Oppidanos primo et ad speciem et ad ictus monium, cum terribili sonitu editos, pavor ac trepidatio cepit. Deinde, ut præter spem stare muros viderunt, collectis rursus animis, in arietes tollenonibus libramenta plumbi aut saxorum stipitesve robustos incutiebant;" falces, ancoris ferreis injectis in interiorem partem muri trahentes asserem, præfringebant:14 ad hoc eruptionibus, et nocturnis in custodias operum, et diurnis in stationes, ultro terrorem inferebant. In hoc statu res ad Ambraciam cum essent, jam Ætoli a populatione Acarnaniæ Stratum redierant. Inde Nicander prætor, spem nactus solvendæ incepto forti obsidionis, Nicodamum quendam cum Ætolis quingentis Ambraciam intromittit. Noctem certam tempusque etiam noctis constituit, quo et illi ab urbe opera hostium, quæ adversus Pyrrheum erant, aggrederentur, et ipse ad castra Romana terrorem faceret; posse ratus, ancipiti tumultu et nocte 15 augente pavorem, memorabilem rem geri. Et Nicodamus intempesta nocte, cum alias custodias fefellisset, per alias impetu constanti erupisset, superato brachio in urbem penetrat, animique aliquantum ad omnia audenda et spei obsessis adjecit; et, simul constituta nox venit, ex composito repente opera est aggressus. Id inceptum conatu, quam effectu, gravius 16 S • Plumbi librati aut saxorum trabiumve pondere incusso degravatum arietem deorsum impellebant. b Et statim atque advenit nox, de qua inter Nicandrum et Nicodamum convene rat, hic Romanorum munitiones subito aggressus est. 14 Perfringebant Gron. Doujat. Crev.-15 Posse ratus ancipiti tumultu, nocte, &c. omisso et, Gron. Crev. et etiam omittit Doujat.-16 Malit Crev. perrupisset. NOTE Asseribus falcatis] Gallice, il abattoit les créneaux et les défenses des murailles avec des poutres armées de faux. • Ancipiti tumultu] Gallice, en les attaquant de deux côtés à même temps. * Superato brachio] Brachii nomine intelligitur pars valli, quæ sinuatur in brachii seu cubiti modum. Ejus munitionis descriptionem habet Lucanus his verbis: fontesque et pabula campi, Amplexus fossa, densas tollentia pinnas Cespitibus crudaque exstruxit brachia terra.' Superato brachio] Munimento, quo castra conjuncta inter se erant ; nam ejusmodi munimenta brachia vocant Latini. J. Clericus. fuit, quia nulla ab exteriore parte vis admota est; seu metu deterrito prætore Ætolorum, seu quia potius visum est, Amphilochis opem ferre nuper receptis ; quos Perseus Philippi filius, missus ad Dolopiam Amphilochosque recipiendos, summa vi oppugnabat. 6. Tribus locis, sicut ante dictum est, ad Pyrrheum opera Romana erant; quæ omnia simul, sed nec apparatu, nec vi simili, Ætoli aggressi sunt. Alii cum ardentibus facibus, alii stuppam picemque et malleolos ferentes," tota collucente flammis acie, advenere. Multos primo impetu custodes oppresserunt. Deinde, postquam clamor tumultusque in castra est perlatus, datumque a consule signum, arma capiunt, et omnibus portis ad opem ferendam effunduntur. Uno in loco ferro ignique gesta res est. A duobus irrito incepto, cum tentassent magis, quam inissent, certamen, Ætoli abscesserunt. Atrox pugna in unum inclinaverat locum. Ibi diversis partibus duo duces Eupolemus et Nicodamus pugnantes hortabantur, et prope certa fovebant spe, jam Nicandrum ex composito affore, et terga hostium invasurum. Hæc res aliquamdiu animos pugnantium sustinuit. Ceterum, postquam nullum ex composito signum a suis accipiebant, et crescere numerum hostium cernebant, destituti segnius instare: postremo, re omissa, jam vix tuto receptu, fugientes in urbem compelluntur, parte operum incensa, et pluribus aliquanto, quam ipsi ceciderant, interfectis. Quod si ex composito acta res fuisset, haud dubium erat, expugnari una utique parte opera cum magna cæde hostium potuisse. Ambracienses NOTE 'Manipuli spartei pice contecti, qui incensi aut in muros, aut in testudines jaciuntur.' Alterum genus Herodian. lib. VIII. faces tradit fuisse pariter pice et resina oblitas, et in extremo sagittæ mucronem habentes, quæ cum accensæ deferrentur, infixæ et inhærentes machinis, facile u Et malleolos ferentes] Malleolus rusticis est novus palmes innatus prioris anni flagello sive sarmento, sic dictus, quod in ea parte qua deciditur ex veteri sarmento, ita promineat, ut utrumque mallei præbeat speciem, auctore Isidoro. Malleolorum autem militarium duplex genus est: simplices alii et rudes, qui a eas comburebant. Nonio Marcello sic describuntur: quique intus erant Ætoli non ab ejus solum noctis incepto recessere, sed in reliquum quoque tempus, velut proditi a suis, segniores ad pericula erant. Jam nemo eruptionibus, ut ante, in stationes hostium, sed, dispositi per muros et turres, ex tuto pugnabant. 7. Perseus, ubi adesse Ætolos audivit, omissa obsidione urbis, quam oppugnabat, depopulatus tantum agros, Amphilochiam " excessit, atque in Macedoniam rediit. Et Ætolos inde avocavit populatio maritimæ oræ. Pleuratus Illyriorum rex, cum sexaginta lembis Corinthium sinum invectus, adjunctis Achæorum, quæ Patris erant, navibus, maritima Ætolia vastabat. Adversus quos mille Ætoli missi, quacumque se classis circumegerat per littorum amfractus, brevioribus 18 semitis occurrebant. Et Romani ad Ambraciam, pluribus locis quatiendo arietibus muros, aliquantum urbis nudaverant. Nec tamen penetrare in urbem poterant. Nam et pari celeritate novus pro diruto murus objiciebatur, et armati, ruinis superstantes, instar munimenti erant. Itaque, cum aperta vi parum procederet consuli res, cuniculum occultum,'9 vineis ante contecto loco, agere instituit: et aliquamdiu, cum dies noctesque in opere essent, non solum sub terra fodientes, sed egerentes etiam humum, fefellere hostem." Cumulus repente terræ 20 a eminens index operis oppidanis fuit; pavidisque, ne jam subrutis muris facta in urbem via esset, fossam intra murum e regione ejus operis, quod vineis contectum 17 Amphilochia Gron. Doujat. Crev.-18 Circumegerat, per littorum amfractus brevioribus, &c. Gron. Crev. Nulla est distinctio apud Doujat.— NOTE × Aliquantum urbis nudaverant] Gallice, ils avoient fait une grande brêche en abattant une partie des murailles. ▾ Vineis ante contecto loco] Gallice, il résolut de faire une mine après avoir dressé une galerie ou traverse pour couvrir l'endroit où il vouloit faire travailler. mains ne furent point découverts ni en travaillant à la mine, ni même en vidant la terre, jusqu'à ce qu'enfin les assiégés s'en apperçurent, voyant tout à coup un grand monceau de terre formé des vidanges de la mine. a Cumulus repente terræ] Sigonius ex veteri libro legit, Tumulus repente 2 Fefellere hostem] Gallice, les Ro- terra eminens. |