causam. miserat, magno certamine cum prætore habito, tenuerunt Arma reddere Cenomanis, decedere provincia prætor jussus. Legatis deinde sociorum Latini nominis, qui toto undique ex Latio frequentes convenerant, senatus datus est. His querentibus, magnam multitudinem civium suorum Romam commigrasse, et ibi censos esse, Q. Terentio Culleoni prætori negotium datum est, ut eos conquireret, et, quem C. Claudio, M. Livio censoribus, postve eos censores, ipsum parentemve ejus apud se censum esse, probassent socii, ut redire eo cogeret, ubi censi essent." Hac conquisitione duodecim millia Latinorum domos redierunt, jam tum multitudine alienigenarum Urbem onerante. 4. Priusquam consules redirent Romam, M. Fulvius proconsul ex Ætolia rediit; isque," ad ædem Apollinis in senatu cum de rebus in Ætolia Cephalleniaque ab se gestis disseruisset, petiit a Patribus, ut æquum censerent, ob rem publicam bene ac feliciter gestam, et Diis immortalibus honorem haberi jubere, et sibi triumphum decernere.11 M. Aburius tribunus plebis, si quid de ea re ante M. Æmilii consulis adventum decerneretur, intercessurum se ostendit: 'eum contradicere velle, proficiscentemque in provinciam ita sibi mandasse, ut ea disceptatio integra in adventum suum servaretur. Fulvium temporis jacturam facere.* Senatum etiam præsente consule, quod vellet, decreturum.' M. Fulvius: 13Si aut simultas M. Æmilii secum ignota hominibus esset, aut quam is eas inimicitias impotenti ac • Quemcumque scilicet Latinum, aut ejus patrem Latini docerent relatum esse in libros suos censuales, &c. 10 Reddita Gron. Doujat. Crev. 11 Itaque Gron. Doujat. Crev.-12 Diis i. honorem haberi, et s. t. decernerent conj. Gron. juberent et decernerent legitur in c. Mog. unde Drak. conj. ut Diis i. h. h. juberent, et s. t. decernerent, quam repetitionem Toû ut Livio familiarem esse, docuit.' Rupert. Mox M. Abutius Gron. Doujat.-13 Tum Fulvius NOTE Fulvium temporis jacturam facere] temporis. Intellige temporis solius, sive nonnisi m prope regia ira exerceret; tamen non fuisse ferendum, absentem consulem et Deorum immortalium honori obstare, et meritum debitumque triumphum morari, imperatorem, rebus egregie gestis, victoremque exercitum cum præda ac captivis ante portas stare, donec consuli, ob hoc ipsum moranti, redire Romam libitum esset. Verum enimvero, cum sint nobilissimæ 141 sibi cum consule inimicitiæ, quid ab eo quenquam posse æqui expectare, qui per infrequentiam furtim senatus consultum factum 15 ad ærarium detulerit, Ambraciam 16 non videri" vi captam;' quæ aggere ac vineis oppugnata sit; ubi, incensis operibus, alia de integro facta sint; ubi circa muros supra subterque terram per dies quindecim pugnatum; ubi a prima luce, cum jam transcendisset muros miles, usque ad noctem diu anceps prælium tenuerit; ubi plus tria millia hostium sint cæsa. Jam de Deorum immortalium templis, spoliatis in capta urbe, qualem calumniam ad pontifices attulerit? Nisi Syracusarum ceterarumque captarum civitatium or namentis Urbem exornari fas fuerat, in Ambraciam unam captam non valuerit belli jus. Se et Patres conscriptos orare, et ab tribuno 7 petere, ne se superbissimo inimico ludibrio esse sinant.' 5. Undique omnes, alii deprecari tribunum, alii casti conj. Mur.-14 Notissimæ Doujat. Vid. Not. Delph. inf.—15 ' Legerem per inf. Patrum factum furtim SC.' Tan. Faber.-16 Detulerit. Ambraciam ... sit. ubi Gron. Doujat.—17 Ab tribunis Gron. Doujat. Drak. Doer. c. cod. Mog. gare. Ti. Gracchi collegæ plurimum oratio movit: 'Ne suas quidem simultates pro magistratu exercere boni exempli esse alienarum vero simultatium tribunum plebis cognitorem fieri, turpe et indignum collegii ejus potestate et sacratis legibus esse. Suo quemque judicio et homines odisse aut diligere, et res probare aut improbare debere; non pendere ex alterius vultu ac nutu, nec alieni momentis animi circumagi,18 astipularique irato consuli tribunum plebei: et, quid privatim M. Æmilius mandaverit, meminisse; tribunatum sibi a populo Romano mandatum oblivisci; et mandatum pro auxilio ac libertate privatorum, non pro consulari regno. Ne hoc quidem cernere eum, fore, ut memoriæ ac posteritati mandetur, ejusdem collegii alterum e duobus tribunis plebis suas inimicitias remisisse rei publicæ, alterum alienas et mandatas exercuisse.' His victus castigationibus tribunus, cum templo excessisset,' referente Ser. Sulpicio prætore, triumphus M. Fulvio est decretus. Is cum gratias Patribus conscriptis egisset, adjecit, 'Ludos magnos se Jovi optimo maximo eo die, quo Ambraciam cepisset, vovisse. In eam rem sibi centum 1 pondo auri a civitatibus collatum. Petere, ut ex ea pecunia, quam in triumpho latam in ærario positurus esset, id aurum secerni juberent.' Senatus pontificum collegium consuli jussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset? Cum pontifices negassent, ad religionem pertinere, quanta impensa in ludos fieret; senatus Fulvio, quantum impenderet, permisit, dum ne summam octoginta millium excederet. Triumphare mense Januario statuerat: Cum se proripuisset extra curiam. 18 Ante Gelen. vulgo legebatur alienis... circumagi, ut vortice.' Doering. -19 Add. decem Gron. Doujat. Crev.-20 Vulgo ante Gelen. edebatur necessarium esset.-1 Vellet add. Gron. Doujat. Crev. Mox, 'In quibusdam edd. antt. extat octingenta millium, in Cervic. et Ascens. a. 1530. rectius oc NOTE P Centum pondo [centum decem pondo] auri] Gallice, la valeur de soixante et un mille six cents livres. • Octoginta millium] Quæ summa conficit sex millia florenorum Hollandicæ pecuniæ. J. Clericus. 4 sed cum audisset, consulem M. Æmilium, literis Aburii tribuni plebis acceptis de remissa intercessione, ipsum ad impediendum triumphum Romam venientem, ægrum in via substitisse, ne plus in triumpho certaminum, quam in bello, haberet, prætulit triumphi diem. Triumphavit ante diem decimum Kalendas Januarias de Ætolis et de Cephallenia. Aurea coronæ, centum duodecim + pondo, ante currum latæ sunt: argenti pondo millia octoginta tria: auri pondo ducenta quadraginta tria:" tetradrachmum Atticum centum octodecim millia : * Philippei nummi duodecim millia quadringenti viginti duo: signa ænea ducenta octoginta quinque: signa marmorea ducenta triginta: arma, tela, cetera spolia hostium, magnus numerus. Ad hoc catapultæ, ballista, tormenta omnis generis: duces, aut Ætoli et Cephallenes, aut regii ab Antiocho ibi relicti, ad septem et viginti. Multos co die, priusquam in Urbem inveheretur, in circo Flaminio tribunos, præfectos, equites, centuriones, Romanos socios tingentorum millium. Id non valde improbandum, sed tamen hæc quoque summa admodum tenuis ad tam magnificos ludos videri poterit. Ob eandem causam mihi suspecta sunt verba viginti millia æris XL. 52.' Duker.—2 M. del. Gron. Doujat. Crev. et mox Kreyssig, præponit M. verbo Aburii ; pro quo habent Abutii Gron. Donjat.-3 Vult retulit Henr. Vales. ex Festo.-4 Crev. malit duodena.-5 Ad hæc Gron. Donjat. Crev. Mox post vicenos add. quinos Gron. Doujat. Crev. NOTE * Prætulit triumphi diem] Indicat Fulvium anteoccupasse tempus triumphi, sive ante diem destinatum triumphasse: Henr. Valesius legi volebat retulit: quasi ex Festo, apud quem 'referri diem prædictam' est anteferri. • Aureæ coronæ, centum duodecim pondo] Id est, quæ singulæ duodecim libras pendebant, Romanis scilicet ponderibus, ut materia esset sexaginta septem millium et centum viginti librarum Gallicarum. Argenti pondo millia octoginta tria] Gallice, la valeur de deux millions neuf cents quatre-vingts-huit mille livres. u Auri pondo ducenta quadraginta tria] Gallica æstimatione hodierna, la valeur de cent trente-trois mille cinq cents livres. x Tetradrachmum Atticum centum octodecim millia] Gallica pecunia æstimarentur bi nummi Attici centum octoginta octo millibus et octingentis libris. Philippei nummi duodecim millia quadringenti viginti duo] Conficeret hæc summa, in pecuniam nostram redacta, fere centum sexaginta unum millia librarum, cum quadringentis octoginta sex libris. que, donis militaribus donavit. Militibus ex præda vicenos denarios divisit," duplex centurioni, triplex equiti. 6. Jam consularium comitiorum appetebat tempus: quibus quia M. Æmilius, cujus sortis ea cura erat, occurrere non potuit, C. Flaminius Romam venit. Ab eo creati consules Sp. Postumius Albinus, Q. Marcius Philippus.* Prætores inde facti T. Mænius, P. Cornelius Sulla, C. Calpurnius Piso, M. Licinius Lucullus, C. Aurelius Scaurus, L. Quintius Crispinus. Extremo anni, magistratibus jam creatis, ante diem tertium Nonas Martias Cn. Manlius Vulso de Gallis, qui Asiam incolunt, trimphavit. Serius ei triumphandi causa fuit, ne, Q. Terentio Culleone prætore, causam lege Petillia diceret, et incendio alieni judicii, quo L. Scipio damnatus erat, conflagraret; eo infensioribus in se, quam in illum, judicibus, quod disciplinam militarem, severe ab eo conservatam, successor ipse omni genere licentiæ corruperat. Neque ea sola infamiæ erant, quæ in provincia procul ab oculis facta narrabantur; sed ea etiam magis, quæ in militibus ejus quotidie conspiciebantur. Luxuriæ enim peregrinæ origo ab exercitu Asiatico invecta in Urbem est. Ii primum lectos æratos,d 6 In c. Mog. corrupisse fama attulerat, forte rectius, modo successorem se omni cet. legatur.' Rupert. Successorem ipsum... corrupisse fama attulerat Kreyssig.-7 Ea del. Gron. Doujat. Crev.-8 Tò vix, cum semina junctum, NOTE y Donis militaribus donavit] Idcirco huic M. Fulvio Nobiliori objecit M. Cato apud A. Gell. lib. v. c. 6. ci-, tante Sigonio, 'quod milites per ambitionem coronis, levissimis de causis, donasset: coronis autem donaverat, quia vallum curaverant, aut quia puteum strenue foderant.' 2 Vicenos] Florenos septem et dimidium. J. Clericus. a Vicenos denarios [vicenos quinos denarios] divisit] Si denarios ex recepta sententia pro drachmis accipiamus, eo pretio quo vulgo æstimari solent, fient libræ nostrates ferme decem. * A. U. C. 567. b Causam lege Petillia diceret] Vide libri xxxvII. cap. 50. et sequentia. c Luxuriæ enim peregrinæ origo ab exercitu Asiatico invecta in Urbem est] Hac de re non immerito conqueritur Paterculus initio libri II. cum ait: 'potentiæ Romanorum prior Scipio viam aperuerat, luxuriæ posterior aperuit.' d Lectos aratos] Intelligit tricliniares, in quibus accumbebant epulaturi, quales Heliogabalus ex solido argento habuisse traditur a Lampridio: atque ita accipiendos esse hie |