Ante Chr. 384. V. C. 368. L. Menenium, L. Valerium Poplicolam tertiùm, creat. hi ex interregno magiftratum occepere. Eo anno ædes Martis, Gallico bello vota, dedicata eft à T. Quintio duumviro facris faciundis. Tribus quatuor ex novis civibus addita; Stellatina, Tromentina, Sabatina, Narnienfis: exque viginti quinque tribuum numerum explevere. VI. De agro Pomptino ab L. Sicinio tribuno plebis actum ad frequentiorem jam populum, mobilioremque ad cupiditatem agri quàm fuerat. Et de Latino Hernicoque bello mentio facta in fenatu. majoris belli cura, quòd Etruria in armis erat, dilata eft. Res ad Camillum tribunum militum confulari poteftate rediit. collegæ additi quinque, Ser. Cornelius Maluginenfis, Q. Servilius Fidenas fextùm, Ante Chr. 383. V.C.369. L. Quintius Cincinnatus, L. Horatius Pulvillus, P. Valerius. Principio anni averfæ curæ hominum funt à bello Etrufco: quòd fugientium ex agro Pomptino agmen repente illatum in urbem attulit, Antiates in armis effe, Latinorumque populos juventutem fubmififfe ad id bellum. eo abnuentes publicum fuiffe confilium, quòd non prohibitos tantummodo voluntarios dicerent militare ubi vellent. Defierant jam ulla contemni bella. itaque fenatus Diis agere gratias, quòd Camillus in magi ftratu effet. dictatorem quippe dicendum eum fuiffe, fi privatus effet: & college fateri, regimen omnium rerum, ubi quid bellici terroris ingruat, in viro uno effe: fibique deftinatum in animo effe, Ca millo fubmittere imperium: nec quicquam de ma jeftate fua detractum credere, quòd majeftati ejus viri conceffiffent. Collaudatis ab fenatu tribunis, & ipfe Camillus, confufus animo, gratias egit. Ingens, inde ait, onus à populo Romano fibi, qui fe dictatorem jam quartùm creaffet, magnum à fonatu talibus de fe judiciis ejus ordinis, maximum tam honoratorum collegarum obfequio injungi. Itaque, fi quid laboris vigiliarumque adjici poffit, certantem. fecum ipfum annifurum, ut, tanto de fe confenfu civitatis, opinionem, que maxima fit, etiam conftantem efficiat. Quod ad bellum atque Antiates attineat, plus ibi minarum, quàm periculi effe: fe tamen, ut nihil timendi, fic nihil contemnendi auctorem effe. Circumfederi urbem Romanam ab invidia odio finitimorum: itaque & ducibus pluribus & exercitibus adminiftrandam rempubl. esse. Te, inquit, P. Valeri, focium imperii confiliique legiones mecum adverfus Antiatem hoftem ducere placet: te, . Servili, altero exercitu inftructo paratoque in urbe caftra habere; intentum, five Etruria fe interim, ut nuper, five nova hac cura, Latini atque Hernici, moverint. Pro certo habeo ita rem gefturum, ut patre, avo, teque ipfo ac fex tribunatibus dignum eft. Tertius exercitus ex cauffariis fenioribufque à L. Quintio fcribatur, qui urbi mœnibusque prafidio fit. L. Horatius arma, tela, frumentum, quaque belli alia tempora pofcent, provideat. Te, Servi Corneli, prafidem hujus publici confilii, cuftodem religionum, comitiorum, legum, rerum omnium urbanarum, collega facimus. Cunctis in partes muneris fui benignè pollicentibus operam, Valerius, focius imperii lectus, adjecit, M. Furium fibi pro dictatore, feque ei pro magiftro equitum futurum. Proinde, quam opinionem de unico impe ratore, ratore, eam fpem de bello haberent. Se verò bene fperare, Patres, de bello, & de pace univerfaque republica, erecti gaudio fremunt: nec dictatore unquam opus fore reipublica, fi tales viros in magiftratu habeat, tam concordibus juntos animis, parere atque imperare juxta paratos, laudemque conferentes potiùs in medium, quàm ex communi ad fe trahentes. VII. Juftitio indicto, delectuque habito, Furius ac Valerius ad Satricum profecti: quo non Volfcorum modò juventutem Antiates ex nova fobole lectam, fed ingentem Latinorum Hernicorumque conciverant ex integerrimis diutina pace populis. itaque novus hoftis veteri adjunctus commovit animos militis Romani. Quod ubi aciem jam instruenti Camillo centuriones renunciaverunt, turbatas militum mentes effe, fegniter arma capta, cunétabundofque & refiftentes egreffos caftris effe; quin voces quoque auditas, cum centenis hoftibus fingulos pugnaturos; & agre inermem tantam multitudinem, nedum armatam fuftineri poffe: in equum infilit, & ante figna obverfus in aciem, ordines interequitans, Qua triftitia, milites, hac, qua infolita cunEtatio eft? Hoftem, an me, an vos ignoratis? Hoftis eft quid aliud quàm perpetua materia virtutis gloriaque veftra? Vos contra, me duce, (ut Falerios: Vejofque captos, & in capta patria Gallorum legiones cafas taceam) modò trigemina victoria triplicem triumphum ex his ipfis Volfcis, & quis, & ex Etruria egiftis. An me, quòd non dictator vobis fed tribunus fignum dedi, non agnofcitis ducem? neque ego maxima imperia in vos defidero: & vos in me nihil prater me ipfum intueri decet. neque enim di Fatura Elatura mihi unquam animos fecit, ut ne exfilium quidem ademit. lidem igitur omnes fumus: & quun endem omnia in hoc bellum afferamus que in priora attulimus, eundem eventum belli exfpectemus. Simul concurreritis, quod quifque didicit as confuevit, faciet: vos vincetis, illi fugient. VIII. Dato deinde figno, ex equo defilit : & proximum figniferum manu arreptum fecum in hoftem rapit, infer miles, clamitans, fignum. Quod ubi videre, ipfum Camillum, jam ad munera corporis fenecta invalidum, vadentem in hoftes, procurrunt pariter omnes, clamore fublato, Sequere imperatorem, pro fe quifque clamantes. Emiffum etiam fignum Camilli juffu in hoftium aciem ferunt: idque ut repeteretur, concitatos antefignanos. Ibi primùm pulfum Antiatem, terroremque non in primam tantùm aciem, fed etiam ad fubfidiarios perlatum. nec vis tantum militum movebat, excitata præfentia ducis; fed quòd Volfcorum animis nihil terribilius erat, quàm ipfius Camilli fortè oblata fpecies. Ita, quocumque fe intuliffet, vi&toriam fecum haud dubiam trahebat. maximè id evidens fuit, quum in lævum cornu prope jam pulfum, arrepto repente equo cum fcuto pedestri advectus, confpectu fuo prælium reftituit, oftentans vincentem ceteram aciem. Jam inclinata res erat, fed turba hoftium & fuga impediebatur, & longa cæde conficienda multitudo tanta feffo militi erat: quum repente ingentibus procellis fufus imber certam magis victoriam quàm prælium diremit. Signo deinde receptui dato, nox infecuta quietis Romanis perfecit bellum. Latini namque & Hernici, relictis Volfcis, domos profecti funt, ma lis confiliis pares adepti eventus. Volfci, ubi fe defertos ab eis videre quorum fiducia rebellaverant, relictis caftris, moenibus Satrici se includunt. quos primò Camillus vallo circumdare & aggere atque operibus oppugnare eft adortus. Quae poftquam nulla eruptione impediri videt; minus effe animi ratus in hofte, quàm ut in co tam lentæ fpei vi&toriam exfpectaret, cohortatus milites, ne tanquam Vejos oppugnantes in opere longinquo fefe tererent, victoriam in manibus effe; ingenti militum alacritate moenia undique aggreffus fcalis, oppidum cepit. Volfci abjectis armis fefe dediderunt. IX. Ceterùm animus ducis rei majori, Antio, imminebat. id caput Volfcorum, eam fuiffe origi nem proximi belli. Sed quia nifi magno apparatu, tormentis machinifque, tam valida urbs capi non poterat; relicto ad exercitum collega, Romam eft profectus, ut fenatum ad excidendum Antium hortaretur. Inter fermonem ejus (credo rem Antiatem diuturniorem manere Diis cordi fuiffe) legati ab Nepete ac Sutrio auxilium adverfus Etrufcos petentes veniunt, brevem occafionem effe ferendi auxilii memorantes. eò vim Camilli ab Antio fortuna avertit. Namque quum ea loca oppofita Etruriæ, & velut clauftra inde portæque effent; & illis occupandi ea, quum quid novi molirentur, & Romanis recuperandi tuendique cura erat. Igitur fenatui cum Camillo agi placuit, ut omiffo Antio bellum Etrufcum fufciperet. Legiones urbana, quibus Quintius præfuerat, ei decernuntur. quanquam expertum exercitum, affuetumque imperio, qui in Volfcis erat, mallet, nihil recufavit: Valerium tantummodo imperii focium depopofcit. Quintius Hora |