Immagini della pagina
PDF
ePub

Ego me nunc volo jus pontificium optime scire : jamne ea causa pontifex capiar? Si volo augurium optime tenere, ecquis me ob eam rem augurem capiat?» Præterea etiam in commentariis Labeonis, quæ ad duodecim Tabulas composuit, ita scriptum est : «Virgo Vestalis neque heres est cuiquam intestato, neque intestatæ quisquam sed bona ejus in publicum redigi aiunt. Id quo jure fiat quæritur. » Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam quæ prima capta est, hoc fuisse nomine traditum est.

:

XI.

§ I. Q. CECILIUS L. F. METELLUS.

(An de Rome 532; av. J.-C. 221.)

Cet extrait d'une des plus anciennes oraisons funèbres qui se fussent conservées, prend naturellement place à côté de ceux que TiteLive nous offre des prédictions de Marcius. Dans Pline, comme dans Tite-Live, on retrouve, sous une prose plus moderne, quelques traces de la vieille langue latine, et comme un certain tour de pensées qui caractérise bien le premier âge de la littérature romaine : c'est ce qui nous justifiera d'insérer ici ces trois morceaux, dont le texte original est perdu. Le dernier surtout a d'ailleurs l'avantage de rappeler une espèce de composition dont il nous reste bien peu de fragments anciens (v. plus bas les nos XXV et LIII).-L'exagération des éloges contenus dans le discours de Metellus, explique trop bien le jugement sévère que portent Cicéron (Brut. 16) et Tite-Live (VIII, 40) sur la véracité de ces oraisons funèbres. Varron aussi paraît avoir traité ce sujet dans l'une de ses satires, πɛρì Énɩtapiwv, deux fois citée par Nonius s. vv. Evallare et Vola.

PLINE, Hist. Nat., VII, 41 s. 45: Q. Metellus in ea oratione quam habuit supremis laudibus patris sui L. Metelli, pontificis', bis consulis, dictatoris, magistri equitum, quindecimviri agris dandis, qui primus elephantos ex primo Punico bello duxit in triumpho',

(1) Cato major ap. Cic., de Senectute, 9: «Ego L. Metellum memini puer, qui, quum quadriennio post alterum consulatum (A. 510) pontifex maximus factus esset, viginti et duos annos ei sacerdotio præfuit, ita bonis esse viribus extremo tempore ætatis, ut adolescentiam non requireret. » De ce passage résulte la date que nous assignons, avec M. Meyer, à l'oraison funèbre prononcée par Metellus le fils.

(2) An de Rome 503.

scriptum reliquit, decem maximas res optimasque, in quibus quærendis sapientes ætatem exigerent, consummasse eum. Voluisse enim primarium bellatorem esse, optimum oratorem, fortissimum imperatorem, auspicio suo maximas res geri, maximo honore uti, summa sapientia esse, summum senatorem haberi, pecuniam magnam bono modo invenire, multos liberos relinquere et clarissimum in civitate esse; hæc contigisse ei, nec ulli alii post Romam conditam'. (Cf. CICÉron, Tusc., I, 35, 36.)

§. II. MARCII VATIS CARMEN PRIMUM.

(An de Rome 538; av. J.-C. 215.)

T.-Live, XXV, 12: Romæ consules prætoresque usque a. d. v. kal. maias latinæ tenuerunt. Eo die perpetrato sacro in monte, in suas quisque provincias profiscuntur. Religio deinde nova objecta est ex carminibus Marcianis. Vates hic Marcius illustris fuerat, et quum conquisitio priore anno ex s. c. talium librorum fieret, in M. Atilii, prætoris urbani, qui eam rem agebat, manus venerant. Is protinus novo prætori Sullæ tradiderat. Ex hujus Marcii duobus carminibus, alterius post rem actam editi cum rato auctoritas eventu, alteri quoque, cujus nondum tempus venerat, afferebat fidem. Priore carmine Cannensis prædicta clades in hæc ferme verba erat :

« Amnem, Trojugena, Cannam, Romane, fuge; ne te alienigenæ cogant in campo Diomedis conserere

(1) On a, d'après ce texte de Pline, composé une prétendue inscription tumulaire de Metellus, que Georges Fabricius reproduit comme authentique dans son ouvrage intitulé Antiquitatis romanæ monumenta insignia. Nous nous sommes tenus soigneusement en garde contre ces supercheries de l'érudition moderne, Voy. plus haut, p. 60, note 2, et p. 101, note 1.

manus. Sed neque credes tu mihi, donec compleris sanguine campum; multaque millia obcisa tua deferat amnis in pontum magnum ex terra frucifera; piscibus atque avibus ferisque, quæ incolunt terras, iis fuat esca caro tua. Nam mihi ita Jupiter fatus est. »

[ocr errors]

Et Diomedis Argivi campos et Cannam flumen, qui militaverant in iis locis, juxta atque ipsam cladem agnoscebant. Tum alterum carmen recitatum, non co tantum obscurius, quia incertiora futura præteriti sunt, sed perplexius etiam scripturæ genere.

§. III. MARCII VATIS CARMEN ALTERUM.

(An de Rome 541; av. J.-C. 212.)

MACROBE, Sat., I, 17: Bello Punico ludi Apollinares ex libris sibyllinis primum sunt instituti, suadente Cornelio Rufo decemviro, qui propterea Sibulla cognominatus est, et postea corrupto nomine primus Sulla coepit vocitari. Fertur autem in carmine Marcii vatis, cujus duo volumina illata sunt in Senatum, inventum esse ita scriptum :

Hostem, Romani, si ex agro expelere voltis vomicamque, quæ gentium venit longe, Apollini censeo vovendos ludos, qui quotanis communiter fiant'. His ludis faciendis præsit is prætor, qui jus populo plebeique dabit summum. Decemviri græco ritu, hostiis, sacra faciant. Hoc si recte faxitis, gaudebitis semper, fietque vestra respublica melior. Nam is divos exstinguet perduelles vestros, qui vestros campos pascunt placide. (Cf. T.-LIVE, XXV, 12.)

(1) Le texte de Tite-Live ajoute ici les mots : «< Quum populus dederit ex publico partem, privati uti conferant pro se suisque (7. quisque ?), » qui pourraient bien n'être qu'une explication du mot communiter.

SERVIUS, ad Æneid., VI, 70: Ludos Apollinares [dicit], qui secundum quosdam bello Punico secundo instituti sunt, secundum alios tempore Sullano ex responso Marciorum fratrum quibus Sibulla prophetaverat; quorum extabant, ut sibullina, responsa. (Cf. FESTUS, S. v. Salva res, supra, p. 64.)

FESTUS, S. v. Negumate in carmine Cn. Marci vatis, significat negate, cum ait :

Quamvis moventium (?) duonum negumate.

PAULUS, Epit. Festi, s. v. Ningulus, nullus. Marcius vates: Ne ningulus mederi queat.

FESTUS, S. v. Ningulus, nullus, ut Ennius, lib. 11: Qui ferro minitere ' atque in te ninculus mederi queat 2.

ANON. GRAMM. ap. HEUSING. MALL. THEOD., de Metris, p. 94 Præcepta primus apud Latinos Marcius vates composuit, e quibus est illud :

:

Postremus loquaris, primus taceas.

(1) Il manque ici plusieurs mots.

(2) Ces dernières citations prouvent qu'il exista longtemps un ancien texte des prédictions du devin Marcius, ou des deux devins qui portèrent ce nom; et le fait en soi n'a rien d'improbable. Mais nous ne pouvons accorder la même confiance au prétendu oracle de Delphes analysé ailleurs par Tite-Live (V, 16); c'est pourquoi nous avons exclu ce morceau de notre recueil, quoique M. Grotefend (Latein. Gramm., t. II, p. 291) l'ait cité et restitué comme un vieil exemple de métrique saturnienne.

« IndietroContinua »