Immagini della pagina
PDF
ePub

XLIII.

PLÉBISCITE SUR LES TERMESSIENS.

(An de Rome 681 ; av. J.-C. 72.)

Le plébiscite relatif aux habitants de Termessus, en Pisidie, a paru pour la première fois dans le traité d'Alde Manuce intitulé Orthographia ratio. Depuis on l'a reproduit plusieurs fois sans en tirer toutes les lumières qu'il peut répandre sur la constitution des provinces romaines. Le premier travail complet sur ce monument est celui de Dirksen dans ses Essais, auxquels nous avons déjà renvoyé nos lecteurs 1.

La table, aujourd'hui mutilée, qui contenait ce texte, fut découverte à Rome, et elle faisait probablement partie d'une loi plus considérable qui réglait le sort d'autres villes soumises à la république. C'est donc le fragment d'une pièce originale dont diverses copies devaient exister dans les villes que cette loi concernait. Au contraire, le sénatusconsulte en faveur d'Asclepiade de Clazomène, la table d'Héraclée, la loi de la Gaule Cisalpine (Nos XLII, L et LI de notre collection) et le monument d'Aphrodisias, conservé en grec et qu'on trouvera plus bas dans notre Appendice, sont autant d'exemples de ces copies dont l'original est perdu.

La ville de Termessus n'est connue d'ailleurs que par quelques lignes des anciens géographes et par ses médailles où elle s'intitule autonome. On ignore les services qui lui valurent ce privilége de la part du peuple romain. Le plébiscite qu'on va lire nous éclaire du moins sur les conditions du bienfait. Il est d'ailleurs aussi précieux pour l'histoire de la langue que pour celle de la politique romaine;

(1) Versuche zur Kritik und Auslegung der Quellen des Römischen Rechts, quatrième mémoire, p. 137-190.

(2) << Etienne de Byzance dit qu'il y avait deux villes de Termessus en Pisidie, l'une appelée la Grande, l'autre la Petite : c'est pourquoi on lit sur deux médailles Tepμnocer Twy μsovov [Mionnet, Descr. des médailles, t. III, p. 528 ; Suppl., t. VII, p. 137]. » Belley, Observat. sur le titre d'Éleuthère donné à des peuples et à des villes, sous la domination romaine, Mém. de l'Acad. des Inscr., t. XXXVII, p. 424.

nous le donnons d'après Dirksen avec le petit nombre de restitutions qui paraissent offrir quelque certitude.

C. Antonius M. f. Cn. Corne[lius....] Fundanius C. f. tr. pl. de s. s. plebem.... preimus scivit. Quei Thermeses majores Peisidæ fuerunt, queique eorum legibus Thermesium majorum Pisidarum ante k. april., quæ fuerunt L. Cellio Cn. Lentulo coss., Thermeses majores Pisidæ facti sunt, queique ab.... ieis prognati sunt erunt, iei omnes postereique eorum Thermeses majores Peisidæ leiberi amicei socieique populei romani sunto, eique legibus sueis ita utunto, itaque ieis omnibus sueis legibus Thermensis majoribus Pisideis utei liceto, quod advorsus hanc legem non fiat.

Quei agri quæ loca ædificia publica preivatave Thermensium majorum Pisidarum intra fineis eorum sunt fueruntve L. Marcio Sex. Julio coss., quæque insula eorum sunt fueruntve ieis consolibus, quei supra scriptei sunt, quodque earum rerum ieis consulibus iei habuerunt possiderunt usei fructeive sunt, quæ de ieis rebus lo...... quæque de ieis rebus.... .. hac ne.... locent.... .. ae facta.... est.... [e]a omnia........ The[rmenses majores Pisida....] possideant.... ieisque.... [fr]uantur.... ita utei.... [p]reimum.... fuit, habueru[nt......... usei fructei]ve sunt....

Quæ Thermensium majorum Pisidarum publica preivatave præter loca agros ædificia sunt fueruntve ante bellum Mitridatis, quod preimum factum est, quodque earum rerum iei antea habuerunt possederunt usei fructeive sunt, quod ejus ipsei sua voluntate ab se non abalienarunt, ea omnia Thermensium majorum Pisidarum uti sunt fuerunt, ita sunto, itemque ieis ea omnia habere possidere uutei frueique liceto.

Quos Thermenses majores Pisida leiberos servosve

bello Mitridatis ameiserunt, magistratus pr[ove] magistratu, quoia de ea re jurisdictio erit, qu[um] de ea re in jous aditum erit, ita de ea re jous deicunto judicia de.... danto utei i.... eos recuperare possint.... Nei quis magistratus prove magistratu legatus nev[e] quis alius meilites in oppidum Thermesium majorum Pisidarum agrumve Thermensium majorum hiemandi caussa introducito, neive facito quo quis eo meilites introducat, quove ibei meilites hiement, nisei senatus nominatim uței Thermesium majorum Pisidarum in hibernacula meilites deducantur decreverit; neive quis magistratus prove magistratu legatus neu quis alius neive inperato quoquid magis iei dent præbeant ab ieisve auferatur, nisei quod eos ex lege Portia dare præbere oportet oportebit. Quæ leges quodque jous quæque consuetudo L. Marcio Sex. Julio coss. inter civeis Romanos et Termenses majores Pisidas fuit, eædem leges eidemque jous eademque consuetudo inter ceives romanos et Termenses majores Pisidas esto; quodque quibusque in rebus loceis agreis ædificieis oppideis jouris Termensium majorum Pisidarum ieis consulibus, quei supra scriptei sunt, fuit, quod ejus præter loca agros ædificia ipsei sua voluntate ab se non abalienarunt, idem in iisdem rebus loceis agreis ædificieis oppideis Termensium majorum Pisidarum jous esto, et quo minus ea, quæ in hoc capite scripta sunt, ita sint fiant ejus hac lege nihilum rogatur. Quam legem portorieis terrestribus maritimeisque Termenses majores Phisida capiundeis intra suos fineis deixserint, ea lex ieis portorieis capiundeis esto, dum nei quid portori ab ieis capiatur, quei publica populi romani vectigalia redempta habebunt, quos per eorum fineis publicanei ex eo vectigali transpor

tabunt.

XLIV.

LEX DEDICATIONIS'.

(An de Rome 695; av. J.-C. 58.)

L. Aienus L. f. Q. Bæbatius Sex. f. ædem dedicarun. Jovis liberi Furfone a. d. III idus quinctileis L. Pisone A. Gabinio cos. mense flusare. Comolateis olleis legibus, illeis regionibus, utei extremæ undæ quæ lapide facta hoiusque ædis ergo, utei quei ad eam æde scalasque lapides tauctuendo (?). Columnæ stant citra scalas ad ædem versus stipitesque ædis humus tabulamentaque, utei tangere sarcire tegere devehere defigere mandare, ferro oeti promovere referre fasque esto. Sei quod ad eam ædem donum datum donatum dedicatumque erit, utei liceat oeti venum dare; ubei venum datum erit, id profanum esto. Venditio locatio ædilis esto, quemquomque veicus Furfens fecerint, quod se sentiunt eam rem sine scelere, sine piaculo. Alis ne potesto. Quæ pequnia recepta erit, ea pequnia emere conducere locare dare, quod id templum melius honestius seit, liceto. Quæ pequnia ad eas res data erit, profana esto. Quod d. m. non erit factum, quod emptum erit ære aut argento, ea pequnia ad id templum data erit. Quod emptum erit, eis rebus eadem lex esto, quasei sei dedicatum sit. Sei qui heic sacrum surupuerit, ædilis multatio esto, quanti volet, idque veicus mi pars fifeltares sei apsolvere volent sive condemnare, liceto. Sei quei ad huc templum rem deivinam fecerit Jovi libero aut Jovis genio, pelleis coria fanei sunto.

(1) Publiée pour la première fois par Fabretti, puis par Muratori et d'Orville. Voy. Orell, no 2488; Haubold, no 19. Le texte est souvent incertain.

XLV.

S. I. LEX, FORTASSE JULIA, DE REPETUNDIS '.

....

(An de Rome 695; av. J.-C. 58.)

....

[ocr errors]

[pro]nonti....

scripta sunt an....

........ eorum quosque is....

[p]equniam ceperit ce.... (l. coegerit?)
....a erit literaive testium....

....

.... emptus erit quei ab eo....
.... as festo ejusque pequnia[e]....
quam ex h. 1. sibei decia....
[pr.] facito utei is eam pequ[niam....
ute]i ex h. 1. oportebit quod....
........ fr. (l. ex?) h. 1. agetur, non sit
[eum quei petet e]t eum unde petetur, f....
[op] tinebit condemnetu[r]

....

[blocks in formation]

§. II. LEX, FORTASSE POMPEIA, DE JUDICIIS.

(Vers l'an de Rome 701; av. J.-C. 52.)

si

....

....

Omnis ju[dices]

easque pilas oi.... (l. omnes?)
.... cur æquenturque....

(1) Haubold, no 18. Ce fragment se lit sur le revers d'une table dont l'autre côté portait une loi de Judiciis, probablement la loi Pompeia (infra, §. 11). Il a été publié pour la première fois par Marini, Atti dei Frat. Arv., I, p. 39; puis par Klenze, Proleg. ad leg. Serv., p. 4, note. Voy. plus haut, p. 206.

« IndietroContinua »