Immagini della pagina
PDF
ePub

toto exercitu movit, obsessosque hostes, præter Catugnatum, in deditionem recepit.

Cic. ad

40. Dum hæc geruntur, Romæ comitiorum fervebat ambitus, non sine gravi culpa Pompeii, qui ut Afranium Att. 1. 16. Metellumque consules efficeret, largitione magis, quam Dio. Plut. vel auctoritate, vel gratia pugnabat. In eo negotio M. Pomp.

8

Cat. et

Pisone consule uti credebatur. Contra hæc tam adulta Cic.
vitia parum aut veteribus legibus, aut novis profectum est.
Nam Lurco tribunus plebis de ambitu ferebat hoc no-
vum, ut qui nummos in tribu pronuntiarit, si non de-
derit, impune sit: sin dederit, ut, quoad vivat, singulis
tribubus sestertium terna millia' debeat.' Sed minime
lex perlata. Comitia in A. D. XI. Kalendas Sextiles.
dilata sunt.

41. Cato, ut semper, pugnabat pro republica, eodem- Plut. Cat. que tempore propinquis, maxime mulieribus, quæ repudiatam Pompeii affinitatem ægre tulerant, probavit consilium suum; ostenditque, 'siquidem accepta conditio foret nunc ipsis una subeundam fuisse tantæ turpitudinis infamiam: quod in hortis Pompeii dividi pecuniam crebro vulgi rumore jactabatur. Ciceronem quoque morde- Cic. bat in Afranii honore consulatum suum sugillari: quem magistratum velut usucaptum a nobilibus, duo novi homines Arpinates, C. Marius excellente belli gloria, M. Cicero pacis artibus, meruissent.9 At Afranium neutro præstantem æquari sibi ægre ferebat. Sed potior his omnibus pecunia consules, quos volebat, Pompeius designavit, Q. Metellum Celerem, L.1° Afranium.

42. Censores eo anno quinam fuerint, haud dixerim : Dio. fuisse certum est. Nam et senatus recensitus est, solito Cic. ad quidem numerosior, quod omnes qui magistratum quando- Att. 1. 17. que gessisent, allecti erant: et vectigalia locata a censo- Dio. ribus. Lustrum neque tum, neque post Cn. Lentulum, Cic.

8 Pronuntiavit legebatur ante Crev. qui mutavit ex Cic.

9 Meruisset edd. ante Crev.

10 A. pro L. legebatur ante Crev.

1 Sestertium terna millia] Marcas argenti 11. uncias 5. grossos 6.

Crev.

et 18.

Infra,

CXXXIV.

80.

Plin. VIII. 36.

IV. 99.
Solin.

L. Gellium censores factum est, donec Augustus sextum consul fecit. Eodem anno L. Domitius Ahenobarbus ædilis curulis ursos Numidicos centum, et totidem ÆthiJuv. Sat. opas venatores in circo dedit, A. D. xiv. Kalendas Octobres. Sic quidem in annalibus est annotatum. At leones intelligi putant, quod constet Africam ursos non gignere. Sed et in nummis Domitii leonum, non ursorum expressa effigies cernitur. Ludis " tum populus primum prandendi causa surgere instituit, prius sine interruptione perspectare solitus.

c. 29.
Plin.
Fulv.Ursin.

Dio.

Plut.
Pomp.
Vell, 11.40.

26. et XXXVII. 2. Plut.

26.

m

pompam

vi

43. Triumphum deinde tertium Pompeius biduo duxit, A. D. III. et pridie Kalendas Octobres, cum una dies tot Plin. VII. transvehendis opibus non sufficeret. In id tempus incidebat natalis ejus, ut consulto huc distulisse deatur. Biduum quoque non cepit magnitudinem apparatus: et, quantum alii cuilibet instruendo triumpho fuisset satis, relictum et omissum est. Ejus triumphi hæc Plin.vII. fuit præfatio: Cum oram maritimam a prædonibus liberasset, et imperium maris populo Romano restituisset, ex Asia, Ponto, Armenia, Paphlagonia, Cappadocia, CiliVal. Max, cia, Syria, Scythis, Judæis, Albanis, Iberia, insula Creta, Basternis, et super hæc de regibus Mithridate et Tigrane triumphum ducere.' At in concione, cum de rebus suis dissereret,cum duobus et viginti regibus bellum se gessisse' dixit; et Asiam, quam provinciarum ultimam accepisset, mediam patriæ reddidisse.'

VIII. 15.
Oros. VI. 6.

Plin.

44. Ceterum in templo Minervæ, quod ex manubiis dicabat, hunc inscripsit titulum: Cn. Pompeius Magnus imperator, bello triginta annorum confecto, fusis, fugatis, occisis, in deditionem acceptis hominum vicies semel centenis LXXXIII. millibus," depressis aut captis na

11 Ita ex Dione correxit Crev. Ludis in edd. priorr. legitur.

m Leones intelligi putant] Multi docti viri, inter quos Vossius et Lipsius. Vid. not. Harduini ad hunc Plinii locum. Crev.

n Fusis, fugatis... LXXXIII. millibus] Hæc omnia, librario rum vel Freinshemii incuria o

missa, ex Plinio huc revocavi

mus.

Numerus navium qui sequitur, ex Plinio quoque emendatus est, cum hic justo auctior esset, edereturque DCCCXLVI. Crev.

vibus DCCCXLVI. oppidis, castellis MDXXXVIII. in fidem receptis; terris a Mæotis lacu ad Rubrum mare subactis, votum merito Minerva.' Cognomen ex tot victoriis nul- Dio. lum ascivit, quanquam plurima offerrentur, contentus appellatione Magni, quam olim meruerat. Sed tum a tota Liv. Epit. concione sic consalutatus est: hactenus familiaris magis 45. assentatio, quam consentientis famæ judicium fuerat.

Liv. XXX.

Plin.

45. Nunquam antehac tanta spectata Romæ opulentia Eutr. vi. fuit, neque tam exitiosa moribus, ad margaritarum gem- xxxvII. 1. marumque studium hinc præcipue inclinatis: quarum re- et 2. rum maximam ille copiam conspicuæ magnitudinis æstimationisque in triumpho tulit. In acta relatus est alveus lusorius e duabus gemmis, latus pedes tres, longus quatuor. In eo fuit luna aurea pondo xxx. Præterea lecti tricliniares tres, in quibus unus Darii fuisse dicebatur, Hys- Appian. taspe geniti: vasa ex auro et gemmis abacorum novem: Plin. signa aurea tria, Minervæ, Martis, et Apollinis: coronæ ex margaritis triginta tres: mons aureus quadratus cum cervis et leonibus, et pomis omnis generis, circumdata vite Joseph. aurea, Aristobuli donum: Museum ex margaritis, in Ant. xiv. cujus fastigio horologium erat: imago Cn. Pompeii e Plin. margaritis.

r

46. Tituli quoque præferebantur pecuniæ quam impenderat: Reipublicæ causa, legatis et quæstoribus, qui oras maris defendissent, datum mille talentum, militibus singulis sena millia sestertiorum.' Erat ascriptum 'universos populi Romani reditus antea fuisse bis millies: " nunc suis victoriis Pompeium adjecisse millies quadringenties.'

Mithrid.

4.

• Plut.

47. Præter hæc translata est Mithridatis regis dactylio- Plin. Strab. XII. theca, quam mox dedicavit in Capitolio, cum illa quam p. 556. et modo diximus aurea vite, aliisque donis. Naves in por- ap. Joseph.

• Pondo XXX.] Marcarum nostratium pondo 46. unciarum 7. Crev.

P Museum] Interpretatur Harduinus ædiculam Musis dicatam. Crev.

a Mille talentum] Marcas argenti nostrates 93750. Crev.

• Sena millia sestertiorum] MarDelph. et Var. Clas.

cas argenti 23. uncias 3. grossos
4. Crev.

Bis millies] Marcarum ar-
genti 781250. Millies quadrin-
genties. Marcas 546875. Crev.

* Dactyliotheca, quam mox dedicavit in Capitolio] Docet Plinius solitos esse annulos indui Deorum simulacris. Inde ortum Livius.

XIV. 5.

14 R

Appian.

tum adduxit integras septingentas. Transvexit et sellam ac sceptrum Mithridatis, cum effigie illius aurea cubitorum octo, quanquam non totus, sed pectore tenus expressus erat; itemque statuam argenteam Pharnacis, qui primus regnavit in Ponto; currusque aureos et argenteos. XXXIII. 12. Arborum etiam genera tum primum ostensa Romæ, ebenus, quam sola ferre putabatur India; et, uni quondam terrarum Judææ concessa, balsamum.

Plin.

Plin. XII.

4. et 25.

Appian.

Plut. et
Appian.

Ant. xiv.

8. et de B.

48. Inter hæc innumeri currus transvehebantur arma portantes, et navium rostra. Captivorum deinde ingens multitudo, sine vinculis, patrio habitu cultuque. Proxime currum reges aut liberi regum ducesque ibant, capti bello, aut obsidum loco traditi. Horum illustrissimi Tigranes minor, ejusque conjunx et filia, et regina Zosime, patris Tigranis uxor et Artaphernes, Cyrusque, et Oxathres, et cum Dario Xerxes, sororesque eorum Orsabaris et Eupatra, Mithridatis liberi. Sed et Olthaces ducebatur, Joseph. qui in Colchis regnaverat: et Judæorum rex Aristobulus cum Antigono filio, et puellis duabus. Præterea Cilicum tyranni et archipirata: Scytharum regiæ mulieres: tres Iberorum, duo Albanorum duces; earundemque gentium, et Commageni regis obsides: itemque Laodicensis Menander, qui præfectus equitum Mithridatis fuerat. Absentium quoque imagines, Tigranisque ac Mithridatis pugnas et clades pictura repræsentabat. Omnium item præliorum, quibus per se legatosve victor extiterat, tabulæ et Appian. antelatæ. Mithridatis præcipue postrema obsidio, et nocturna fuga, sed et exitus spectabatur, virginesque mortis paternæ comites. Etiam reliquorum ejus filiorum filiarumque ante patrem mortuorum, nec non Deorum barbaricorum effigies transferebantur.

Jud. 1. 5. Appian. et Plut.

Dio. Plut.

49. Titulus quoque visebatur conditarum urbium. Octo in Cappadocia Pontoque ædificaverat : in Cilicia et Cava Syria viginti in Palæstina quoque aliisque regionibus nonnullas in universum undequadraginta. Reges victi

esse morem dactyliothecas, sive
annulorum thecas, consecrandi
in templis suspicatur Justus

Rycquius, libro de Capit. c. 22.
Crev.

[ocr errors]

memorabantur, Tigranes Armenius, Artoces 12 Iberus, Orases Albanus, Darius Medus, cum Areta qui Nabatæis Arabibus, et Antiocho qui Commagenæ imperabat.' Ipse triumphator, junctis exemplo Liberi elephantis," Plin. vIII. gemmato curru vehebatur, chlamyde, ut ferebatur, Alex- 2. Appian. andri Magni amictus, quam apud Coos in thesauris Cleopatræ Mithridates invenerat. Currum socii ministrique victoriæ sequebantur, legati tribunique, pedites partim, alii in equis. Nam exercitum diu ante dimissum non ac- Dio. civerat: quanquam veteri more Romano, sine exercitu triumphare imperatorem, bello confecto, absurdum habebatur. Mitior hic solito triumphus in captivos fuit: om- Appian. nes dimissi sunt ad suos sumtu publico; præter Aristobulum et Tigranem in custodia servatos, ne ille fratris, hic patris pacem turbarent.

Val. Max.

50. Majorem hic triumphus pecuniam in ærarium, quam Vell. 11. 40. ulla ætate quisquam intulit: non comprehensa, quæ ex manubiis est in Capitolio reposita, signati argenti septingenties quinquagies semel centena millia drachmarum translata 13 Appianus auctor est: Plutarchus in auro et argento facto signatoque in ærarium illata ad viginti talentorum millia. Multis novis inusitatisque ornamentis insignis iste triumphus cum haberetur, nihil illustrius visum, quam quod tribus triumphis totidem terrarum orbis partes devictæ causam titulosque præbuerunt. Ter enim Sext. c. 6. et alii triumphantes Capitolium ascenderant: hic, quod antea contigerat nemini, primum triumphum ex Africa, secundum ex Europa, tertium ex Asia duxit.

VIII. 15.

Cic. pro Balb. 4. et

6. et pro

Albin. in Corp. Poët. p. 1542. Plut. Vell.

51. Ob tam celeres grandesque victorias a plerisque Plut. Magno Alexandro conferebatur: et, quo similior ei videretur, ut fit ubi suis inventis homines blandiuntur, quatuor

et triginta annis minorem finxerunt quidam; cum quin- Vell.11.53.

12 Artores edd. ante Crev.

13 Translatum legitur in edd. ante Crev.

■ Junctis... elephantis] Hoc de Africano Pompeii triumpho Plinius memoravit: nec, quo auctore id transferat ad hunc de Mithridate triumphum Freinshemius, compertum nobis est.

Crev.

* Septingenties quinquagies se-
mel centena millia drachmarum]
Marcas argenti 1173437. uncias
4.

Viginti talentorum millia.
Marcas argenti 1875000. Crev.

« IndietroContinua »