semper sensisset. Pœnam tamen ejus facti non probare : præterita mala oblivione sepelienda.' At Crassus, quanquam filium suum, quam posset, opem ferre Ciceroni pateretur, ad populi sensum, ut solebat, accommodavit orationem. Pompeius, ore magis quam animo verecundo, Sall. Inper simulationem aliorum negotiorum abfuit. cert. 1. Dio. Cic. ad Q. Fratr. 1.3. Cic. pro Domo, c. 9. 118. Inter hæc Ciceronem consilii incertum Lucullus Plut. vim vi repellere hortabatur: ceteri, et maxime M. Cato, Dio. Q. Hortensius, Q. Arrius, bellum civile abnuebant. Cato tum in Cyprum proficiscebatur, arte tyrannorum, qui non nisi duobus his publicæ libertatis amotis assertoribus, consiliorum suorum, qualem volebant, eventum opperiebantur. Neque enim dubio illorum impulsu P. Clodius Plut. Cat. de Ciceronis oppressione desperans, donec in Urbe Cato Cic. pro esset, hanc ejus per speciem honoris amoliendi astutiam Sext. c. 28. est commentus. Dio. Vell. 11. 45. Strabo, XIV. p. 684. Vell. Marcellin. 119. In Cypro Ptolemæus regnabat, omnibus contaminatus morum vitiis. Ceterum nec id ad populum Romanum pertinebat; neque is erat Clodius, ut alienas vitas, omni ipse turpitudine coopertus, castigare deberet. Sed Dio. ille Ptolemæum oderat, quod se captum a piratis redi- Plut. mere neglexisset; promulgabatque de Cypro ei adimenda. XIV. 27. Magna paupertas erat tum ærarii, magna Cypriarum Flor. 111.9. opum fama civitatis corrupti mores, populus injustus, principes avari. His omnibus de causis injustissima ro- Cic. pro gatio cupide accepta est. Sext. c. 27. 120. Ea de re cum Catone non multo post initum tri- Plut. bunatum collocutus, ei se curationem illam daturum' dicebat, quem Romanorum omnium innocentissimum, ideoque beneficio illo dignum arbitraretur.' Reclamante Catone, se vero insidias et injuriam, non beneficium Clodii agnoscere;' tum ille arroganter et aspere, Quando igitur volentem,' inquit, emittere nequeo, nolentem expellam.' Continuoque profectus in concionem legem tulit, ⚫uti Cato quæstor cum jure prætorio, adjecto etiam Vell. 11.45. quæstore, ad exuendum regno Ptolemæum, in Cyprum q Uti Cato quæstor] Observat fuisse. Itaque emendat quasto Lipsius ad hunc Velleii locum, rius. Crev. diu ante Catonem quæstorem Plut. Dio. Cic. pro Domo, c. 57. Plut. Cic. Dio. Planc. c. 40. 1.7. mitteretur idemque Byzantinorum reduceret exules.' Quo nimirum diutius absens in tribunatu grassandi locum Clodio' daret. 121. Hoc igitur tam firmo propugnaculo cum se destitutum Cicero reputaret, signo Minervæ, quod diu habuerat domi, in Capitolium cum inscriptione Custodis Urbis posito, nocte profectus ex Urbe, deducente amicorum præsidio, Siculos petiit, publice privatimque devinctos plurimis beneficiis, et quia provinciam eam C. VirCic.pro gilius obtinebat, vir meliorum partium, et vetusta amicitia Ciceroni conjunctus. In illo itinere, dum in villa quadam Val. Max. Atinatis agri diversatur, primam ei meliorum temporum spem oblatus per quietem C. Marius cum laureatis fascibus obtulit, a quo, consulatus insignibus ornato interrogari se putavit, 'quid ita tristis incerto itinere pergeret?' Deinde proximum sibi lictorem ab eo datum, qui se in monumentum Marii deduceret, adjecto, in eo salutem fore.' Id somnium cum fugæ comiti Sallustio narrasset, 'reditum ei celerem et gloriosum paratum esse' Sallustius exclamavit. Et eventu comprobatam rem ferunt: idque Val. Max. senatusconsultum, quo reditus Ciceroni procuratus est, in Sext. c. 54. æde Jovis Mariana factum esse. Cic. de Div. 1. 1. c. 28. Cic. pro Cic. de Div. 122. Sub idem tempus obtinenti Asiam fratri Ciceronis Quinto visus per quietem Marcus erat equo ad ripam magni fluminis advehi; deinde lapsus in flumen disparere ; postremo redditus esse mærenti lætus, eodemque 2 equo adversam ascendisse ripam, et venisse in fratris amplexus. Cognito Ciceronis discessu, Clodius exilium ei scivit, Plut. Dio. aqua et igni interdicto, vetitoque, ne a quoquam intra Dom. c. 18. quingentesimum ab Urbe milliare tecto reciperetur. Si Plut. Dio. quis intra eos fines ipsum, aut a quo receptus tecto esset, occidisset, ut impune esset.' Quæ tanto omnium metu perlata rogatio est, ut etiam strenuissimi quique Ciceronis Cic. pro Cic. ad Att. III. 4. Dio. r 2 Ex Cic. emend. Crev. pro eidemque in edd. priorr. * Intra quingentesimum ab Urbe milliare] Sic Plutarchus. Dio 3750. stadia, quæ æqualia sunt milliaribus fere 469. At Cicero ipse testis est ita correctam esse legem, ut sibi ultra quadringenta millia liceret esse. Quadringenta millia efficiunt leucas nostrates plus 133. Crev. Senatus tamen publice regibus Appian. defensores assentirentur. civitatibusque commendavit virum. Cic. pro Planc.c.32. Planc.c.40. 123. Ob eam rem, et propria merita famamque, pluri- Plut. morum obviis studiis exceptus adjutusque, tamen cum Vibonem venisset, a Vibio, quem multis affecerat bene- . ficiis, præfectumque fabrum habuerat in consulatu, domo exclusus, etiam a C. Virgilio literas accepit, abstinere Cic. pro Sicilia jubentes. Igitur a Brundisio transmittens, ven- Plut. toque rejectus, iterato cursu Dyrrhachium tenuit. Ibi quia inter exscendendum terra tremuerat, et reciprocaverat æquor, celerem ei reditum vates prædixerunt. Ipse tamen Cic. ad tristis et abjectus animo, quanquam Græciæ civitates Att. ad Testudiis in eum certabant, privatimque amicorum officia Fratr. supererant; non aliorum consolationibus, non sapientiæ Plut. monitis, quanquam id studium præcipue jactare solitus, allevabatur. rent. ad Q. Dom. c. 25. 124. Interea Clodius bona ejus subjecerat hastæ, nec sectorem reperiebat. Incendit ergo villas, diruit, velut Dio. publicatam, domum, area Libertati consecrata. Hæc Appian. Cic. pro omnia cum, territis optimatibus, tam celeriter ex voto Dom.c.43. confecisset; præfidens animo, neminemque superiorem Plut. potentia ratus, in Pompeium insurgere, et ipsius solici-Cic.pro tare acta cœpit. Præterea Tigranem, qui ductus in tri- Ascon, in umpho tum adhuc in custodia apud L. Flavium amicum Plut.Pomp. Pompeio detinebatur, acceptis pecuniis, liberavit emisit- Dio. que. Erat eo anno prætor L. Flavius, a quo forte super cœnam Clodius petiit, ut Tigranem adduci juberet,' cupidum se videndi ejus simulans. Adductum deinde Milon. Ascon. collocavit in convivio, neque Flavio statim, neque postea Pompeio repetenti reddidit; sed apud se aliquamdiu habitum imposuit in navem, et profugere jussit. Sed ille tempestate relatus, cum a Sex. Clodio missu tribuni receptus ad Urbem reduceretur, Flavius, re cognita, ad eum diripiendum excucurrit. Ad quartum ab Urbe lapidem, pugna facta, multi ex Clodianis, plures a parte Flavii ceciderunt, inter quos et M. Papirius, eques Ro- Cic. pro manus, publicanus, familiaris Pompeii. Flavius sine 14. comite Romam vix perfugit. Mil. 7. et Ascon. 125. Tum demum deserti Ciceronis pœnitentia Pom- Cicero. Dio. Plut. Cic. ad Att. III. 24. c. 13. &c. Dio. peium subiit, dolentem ita sibi cecidisse nequiter omnia, ut cliens modo suus Clodius ad se opprimendum tribunatus a se restituti viribus abuteretur: statimque cœpit revocandi Ciceronem agitare consilia. Estque eo res perducta, cum atrociter repugnante Clodio, perfici nihil et in Pis. posset, ut tamen senatusconsultum fieret, ne quicquam prius publicæ rei, quam de reditu Ciceronis decerneretur.' 126. Ob eas res quotidiana in Urbe prælia fiebant, Pompeium, Gabiniumque consulem, qui pro Pompeio stabat, fœdissimis conviciis proscindente Clodio. Multi Cic. pro mortales inter eas rixas verberati vulneratique sunt: fasces consulis fracti, bona a tribuno consecrata. Contra L. Mummius, adjutus a collegis septem, resistebat Cic. pro acriter. Hic enim Kalendis Juniis de reditu Ciceronis Sext. 31. et retulit, quæ res intercessione P. Ælii Liguris est sublata; Cic. pro et bona P. Clodii, illius exemplo, Cereri consecravit. Cic. in Pis. c. 12. Dom. c. 47. 32. Dom. c. 48. Plut.Pomp. Mil. c. 14. Asc. in Mil. 127. Pompeius, sive contumeliarum impatiens, quod a Clodianis in medio foro sæpe conviciis spurcissimis exaCic. pro gitatus erat; sive metu insidiarum, post deprehensum in et de Har. turba cum gladio Clodii servum ; quamdiu fuit in tribuResp.c.23. natu Clodius, domi suæ se tenuit. Ibi quoque obsessus est ab homine audacissimo, liberto Clodii, Damione, qui Cic. de et L. Novium tribunum plebis ferro vulneravit. Sed nec Har. Resp. a Cæsare vellicando Clodius abstinens, leges Julias conDom. c. 15. tra auspicia latas in concionibus jactabat; quanquam in his esset curiata illa, qua adoptio Clodii continebatur interrogabatque productum in rostra M. Bibulum, ' utrumne leges ferente Cæsare, semper de cœlo servasset?' Interrogabat augures, quæ ita lata essent, rectene lata essent?' c. 23. et pro Plut. Cæs. 128. Interea Cæsar, qui proficisci noluerat, donec relegatos a republica Ciceronem Catonemque vidisset, alterius ingenium, alterius animum, non fraude, non vi superabilia, metuens; sub initium Aprilis in provinciam Cæs. de B. iit. Pacatissima ibi erant omnia, minime ex voto Cæsaris, qui rebus turbatis ex ditissimis nationibus prædam, Sueton. et de pugnacissimis materiam triumphorum quærebat. Appian. Igitur de motu Helvetiorum lætus audivit, qui ab OrCelt. getorige principe gentis incitati, quanquam illo defuncto, Gall. I. Dio. Cæs. c. 22. consilium, cujus auctorem damnaverant, executi, incen- Dio. Cæs. sis sedibus suis, alias quæsitum ad ripam Rhodani contendebant. Oros. vi. 7. Flor.111.10. 129. His Cæsar auditis, tanta festinatione peregit iter, Plut. Cæs. ut octavo die, quam erat ab Urbe profectus, ad Rho- Plut. Cæs. danum flumen perveniret. Cujus adventu cognito, le- Dio. Cæs. Liv. Epit. gatos Helvetii mittunt petitum, ut sibi per provinciam Cæs. eundi copiam faciat, sine maleficio transituris. Cæsar quasi deliberabundus,' reverti legatos A. D. Idus Apriles jubet. Interim contrahit strenue copias, provinciæ indicit delectum, murum fossamque a lacu Lemano ad montem Juram ducit, quo Helvetiis Rhodanum ad Genevam transmissuris iter præcluderet. Igitur illi cum se delusos intelligerent, et vim tentantes repellerentur, per Sequanos et Æduos in Santonum fines penetrare instituunt. Hoc impediturus Cæsar, T. Labieno legato ei munitioni quam ad Rhodanum fecerat imposito, celeriter in Italiam regressus, duas legiones novas conscribit, easque cum tribus, quæ circa Aquileiam hyemabant, per Alpes non sine certamine transducit in Galliam. 130. Inter hæc Helvetii Æduorum agros populando, coëgerunt illos, Ambarrosque, et Allobrogum, quæ trans Rhodanum colebat, partem, auxilium a Cæsare petere. Nec abnuit ille, quo potius his sociis bellum adversus Dio. Helvetios, quam neglectis et alienatis, adversus hos simul illosque gereret. Ad Ararim sive Sagonam (utro- Cæs. que enim nomine appellatur flumen) prima commissa pugna est: ubi quarta ferme pars Helvetiorum, (pagus Tigurinus erat,) cum ceteri amnem transissent, a Cæsare profligata est. Ceteri per Diviconem legatum, qui bello Cassiano dux Helvetiorum fuerat, pacem a Cæsare postulando verius quam petendo, conditiones ferebant, uti sibi sedes constitueret: ibi futuros, ubi ipse voluisset.' Recusanti minas ingerunt, pristinarum populi Romani • Cæsar quasi deliberabundus] In reliqua hac rerum gestarum Cæsaris narratione ipsum solum testem in ora libri citavimus: ceteros initio narrationis nominare satis esse visum est, nisi si Delph. et Var. Clas. |