Plut. non tam spe opprimendi Milonis agebat, quam cupiditate exagitandi suos adversarios, a quibus ille defendebatur. 81. In Pompeium præcipue convicia et maledicta congesturus, quibus illum sciebat acerrime pungi, sic cum sua turba comparaverat, ut, quoties aliquo crimine aut probro prolato, quis eo teneretur,' interrogaret, Pompeius' acclamaretur. Igitur A. D. VIII. Idus Februarias, Cic. ad Fam. 1. 5. cum pro Milone Pompeius perorasset, surgensque ad diet ad Q. Fratr. 11. 3. cendum Clodius clamore adversariorum impediretur, interrogabat suos in clamore ipso, quis esset, qui plebem fame necaret?' Respondebant operæ, ‹ Pompeius.' 'Quis Alexandriam ire cuperet?' Respondebant, Pompeius.' 'Quem ire vellent?' Respondebant,' Crassum.' Nam et Crassus aderat, haud satis æquus Miloni. Denique interrogante Clodio, quis esset, qui vir virum quæreret? Qui caput uno digito scalperet?' et si quæ alia proterviæ hominis occurrebant, Pompeius' nominabatur. Et hac viri contumelia delectabantur ejus adversarii: Catonemque tribunum inimicum Pompeii suscitabant: pecuniam Clodio dabant, quo esset ad vexandum illum instructior. Igitur in concione populi a Clodio, in senatu a Catone acerbe jactabatur: ingentemque percipiebat dolorem, qui nec facere talia, nec ferre didicisset. Cic. de Har. Resp. c. 24. Cic. ad Q. Fratr. Plut. Dio. Act. 82. Inter hæc in Albano parvum templum Junonis, qualia ex argento aut alia materia fiebant, mensæ impoApost.XIX. situm, ab oriente ad septemtrionem conversum est : lupus 24. Dio. Cic. de in Urbem intravit: in cœlo fax a meridie ad boream visa ferri cives aliquot Romani, Deorumque simulacra fulmine percussa: et in agro Latiniensi strepitus cum fremitu armorum sub terra auditus est. 83. Ob hæc prodigia consulti haruspices, cum Urbem Har. Resp. lustrandam, Jovi, Saturno, Telluri, Diis cœlestibus posJul. Obseq. tulationes esse,'' respondissent, addiderunt, irasci Deos c. 10. Cic. • Parvum templum] Latini uno verbo vocant ædiculam. Crev. P Jovi, Saturno... postulationes esse] Jovem, Saturnum . . . ali quid postulare, ut eorum pax obtineatur. Vid. Grævium in nota ad hunc Ciceronis locum. Crev. ob fidem et jusjurandum neglectum, oratores contra jus et fas interfectos, ludos minus diligenter factos, sacrificia vetusta occultaque minus diligenter facta pollutaque, loca sacra et religiosa occupata et profanata. Ob hæc periculum esse, ne per optimatium discordiam dissensionemque, patribus principibusque cædes, pericula creentur, auxilioque deminuti deficiant. Qua re ad unum imperium provinciæ redeant, exercitusque pulsus deminutioque accedat. Ne occultis consiliis respublica lædatur: ne deterioribus repulsisque honos augeatur.' Cic. de Har. Resp. c. 5. 84. Hac Clodius occasione arrepta graviter ad popu- Dio. lum traducendi Ciceronis, ob hunc iram Deorum gravem atque formidabilem incumbere' inculcabat: hunc enim in area, quæ consecrata Libertati esset, ædificare.' Nec mora, pergit ad ædes illius cum multitudine, et disturbare opus, domumque iterum a fundamentis diruere instituit. Dio. Sed, Milone cum armatis occurrente, non sine multorum cæde, domus Ciceronis servata est. Cicero, ut hanc injuriam ulcisceretur, assumto Milone ac tribunis quibusdam, ascendit in Capitolium, avulsasque tabulas Clodianæ legis, quas ille de Ciceronis exilio fixerat, domum deportabat; nisi eas cum Caio fratre, qui tum prætor erat, accurrens Clodius vi recuperasset. 85. Postridie in senatu, cum 'de haruspicum responso' consules ex senatusconsulto retulissent, vehementem orationem Cicero habuit, omnium eorum quæ arguerentur a Diis, aut unum, aut principem reum Clodium agens. 'Ab illo corruptis judicibus, fidem jusjurandumque sublatum : ab illo et conjuratis, sociorum legatos interfectos; Megalesia servorum incredibili multitudine immissa polluta; vetusta occultaque Bonæ Deæ sacra violata esse. Loca autem religiosa non a se, cujus ædes a pontificibus religione liberatæ, ex auctoritate senatus, publica pecunia ædificarentur, sed a L. Pisone, a Sex. Serrano, ab ipso denique Clodio possideri. Dissensioni porro, cujus mentionem fecerint haruspices, non ab alia Furia facem majorem atque horribiliorem admotam fuisse.' Ascon, in Milon. Dio. Cic. de Har. Resp. 86. Cum ita vetus inter hos odium vehementiore motu Dio. Plut. Cat. recruduisset, Ciceroque absentiam inimici speculatus, tabulas Clodianarum legum ex Capitolio sublatas detulisset Dio. et Cic. Dom. c. 15. domum; nihil postea tam grave aut contumeliosum dictu factuque fuit, quod non alter in alterum conaretur. Sed in senatu, cum de tabulis detractis Clodius quereretur; Cicero tribunatum Clodii totum tolleret, quod contra Cic. pro auspicia esset adoptatus, tribunum plebis fuisse negans; exsurgens Cato' nihil a Clodio recte atque ordine in tribunatu gestum esse' pronuntiavit. Ceterum, si acta ejus rescindantur, etiam quæ ipse in Cyprico negotio egisset rescindi, cum ex ejus tribuni lege missus in Cyprum esset, qui legibus tribunus esse non potuisset. Justum immo tribunum fuisse, qui exisset de patriciis lege curiata, priusquam tribunatum petisset adeptusque esset.' Ex ea causa refrixit paulisper inter Catonem atque Ciceronem prior dilectio: non ad manifesta tamen odia, sed ut per aliquod tempus mutua consuetudo intermitteretur. 87. His principum discordiis cum tota civitas et plebs involveretur, erat etiam alioquin exulcerato animo propCic. ad Q. ter caritatem annonæ, quæ licet cura Pompeii sustinerePlut.Pomp. tur, tamen ob sterilitatem agrorum, et inopiam frugum, Cic. de Har. Resp. c. 24. Fratr. 11.5. Dio. Cic. ad Q. Fratr. nondum sane laxaverat. In causa erat potissimum nummariæ rei difficultas, quod factionibus potentium decretæ nuper Cæsari, Pisonique, et Gabinio maximæ pecuniæ Prov. Cons, ærarium exhauserunt. Dio. Cic. de c. 11. et in Pis. c. 16. Cic. ad Cic. ad Fam. 1. 9. Cic. de Leg. Agr. 88. Idcirco Nonis Aprilibus difficilior acriorque de tota re disceptatio fuit. Et, cum, decreto ad frumentum Q. Fratr. coëmundum quadringenties," a publica paupertas de variis rebus admonuisset, factum est senatusconsultum in sententiam Ciceronis, uti de agro Campano frequenti senatu Idibus Maiis referretur;' qui revocari eum ad jus publicum gravissima oratione jusserat, eo uno omnium certissimo vectigali, subsidium belli, horreum legionum, solatium annonæ contineri' demonstrans. Eandem causam P. Rutilius Lupus tribunus plebis urgebat. Qui priore jam anno, simul inisset tribunatum, de pano accurate in senatu egerat. II. 29. Cic. ad Q. Fratr. II. 1. Cic. ad Fam, Dio. agro Cam 89. Nihil ea re moveri tunc adhuc Pompeius videba 11 Quadringentis edd. ante Crev. ¶ Quadringenties] Marcis argenti 156250. Crev. Prov.Cons. tur, jam suspecta habens incrementa Cæsaris, et, ut infida est potentiæ societas, suarum rerum anxius. Idcirco quas ipse extulerat auxeratque Cæsaris opes, tanta securitate, Cic. de ut in decernendis supplicationibus ampliorem ei honorem c.11. tribueret, quam ipse accepisset; eas, animadverso errore, Dio. citra suam invidiam minui vehementer cupiebat. Urebat hominem principi loco propemodum a juventute assuetum, suam magnitudinem apud populum vilescere ipsa assuetudine videndi: Cæsarem, ut nova gratiora sunt veteribus, cum rebus gestis magnificum, tum ultra gestorum amplitudinem in admiratione et amore hominum esse: præterea tantum ei in senatu quæsitum auctoritatis esse, ut per Cic. ad Fam. 1. 7. illum consequeretur, quæ ne per populum quidem sine seditione assecuturus putabatur. Nam et stipendium ei Cons. c.11. decretum erat ex ærario; et decem legati, quod nonnisi Cic. ad confecta provincia solet: et ne lege Sempronia ei suc- Fam. 1. 7. cederetur. et de Prov. Dio. 90. Atque hæc omnia non quidem palam repugnante Dio. Pompeio fiebant, sed tamen per cuniculos conante spem eludere Cæsaris. Cum consulibus enim egit, ne de rebus iis ex literis Cæsaris referrent; utque successor ipsi etiam ante tempus Vatinia lege comprehensum mitteretur. Nec deerant inimici Cæsari, satis potentes ad impediendum, si concordes fuissent. Nunc invicem obtrectantes suspectantesque, pars prætermisit occasionem oppugnandi; ceteri pauci rem susceptam perficere nequiverunt. 91. Igitur Pompeius unam retinendæ potentiæ rationem optimam ratus, si cum M. Crasso consilia conjunctiora haberet, hominem eadem omnia agitantem animo facile permovit: communiterque ambobus placuit, petendum consulatum, et obtinendas provincias esse, quo novis gerendis rebus refricarent in animis hominum veteris gloriæ admirationem, iisdemque modis, quibus augeri Cæsarem videbant, se suasque opes tuerentur. 92. Cum hæc ita placuissent, reliquumque negotium Plut.Crass. esset, ut Cæsari petitionem consulatus probarent, quod eo renitente nulla spes adipiscendi supererat; ipsi ad eum proficisci per quamlibet causam statuerunt. Neque erat Cæs. pasdifficile, cum hoc instituto Cæsar uteretur, ut, quoties per sim. Sueton. Cæs. c. 23. et 26. bella poterat, præberet se adituris, in magno negotio habens obligare semper annuos magistratus, neque pati alios Plut. Cæs. pervenire ad honorem, quam qui suas rationes defensuri et Pomp. essent. Quod ut obtineret, nullum largitionis aut officiorum genus in quenquam prætermisit: neque vulgatius ea tempestate quicquam erat, quam in petendis magistratibus emi suffragia tribuum ea pecunia, quam pro candidatis suis Cæsar pronuntiandam curavisset. Plut. Cæs. III. 7. 93. Ille igitur sub initium hyemis profectus in Illyricum fuerat, quod eas quoque nationes adire, et regiones cognoscere volebat, sicut ipse scribit: major tamen, quam tacet, itineris causa fuit, cum suæ factionis hominibus de republica colloquendi cupiditas, ut illam per suos conjuratos domi moderaretur; foris exercitus provinciasque manu obtineret. Sed ante omnes Pompeium Crassumque cupiebat, in eadem consilia quæ inter se illi conceSueton. perant, diversam ob utilitatem, pronus. Namque L. Domitius palam minatus fuerat, consulem se contra Cæsarem effecturum, quod prætor nequivisset:' isque in annum sequentem erat petiturus. Igitur Cæsar cum his egit, ut consulatum detrudendi Domitii causa ambo petePlut.Cras. rent; eumque adepti, sibi prorogarent imperium in aliud quinquennium. Cas. c. 24. et Cæs. et Fam. I. 9. Cæs. &c. 94. Prior ad eum Crassus Ravennam; inde Pompeius Lucam, mense Aprili profecturus in Africam, venit. Eodem et Q. Nepos, Hispaniam sortitus ex consulatu, et Ap. Claudius in Sardiniam ex prætura proficiscens, mulAppian. tique alii summi viri confluxerant: adeo quidem cupide, Civ. II. ut uno tempore senatores amplius ducenti, lictores centum et viginti apud Cæsarem conspicerentur. Ab illo maxime conventu extingui libertas Urbis, vis senatus populique procumbere, omnisque unum in Cæsarem, non jam inclinare, sed ruere potentia cœpit. Idcirco neque Idibus Cic. ad Q. Maiis, uti prædictum fuerat, de agro Campano actum, neque omnino quicquam, quod Cæsari adversum videretur. Atque ille effectis, quæ voluerat, confirmataque supra modum potentia, cum rebellasse quidam populi nuntiarentur, ad componendos motus in Galliam rediit. Fratr. 11. 8. Cæs. III. Dio. 95. Maritimæ civitates missos a P. Crasso ad frumen |