56.

III.

post cum omnibus copiis in regnum rediit. Hæc post-
quam in Urbem, et in Macedoniam nuntiata sunt, diver-
sam pro dissensione animorum, a Romanis mercedem
Juba tulit. Pompeius et qui cum eo erant, honorem ei Dio.
habuerunt, regemque appellarunt: at Cæsar et urbani Lucan. v.
judicarunt hostem, Bocchumque et Bogudem, quod ejus Dio.
essent adversarii, reges appellandos esse censuerunt.

66. Interim in Dalmatia M. Octavius, post discessum Cæs. Civ. Liburnicarum 'navium, quibus Antonianos milites ad

Oros.v1.15. Pompeium Libo deducebat, Issam, insularum eo tractu Strabo, nobilissimam, ab amicitia Cæsaris avertit: Salonas, cum Cæs:

vir, p. 315. frustra tentasset, oppugnare statuit. At illi cum ob paucitatem resistere non possent, servos puberes manumiserunt, et mulierum præsectis crinibus ad tormenta sunt usi. Octavius, horum pertinacia cognita, quinque castris oppidum clausit. At cum obsessi negligentius agi excubias apud hostem cernerent, pueris atque mulieribus in muro collocatis, ut species propugnatorum servaretur, eruptionem in proxima castra faciunt: hisque perruptis (nam propter æstum multi milites ex stationibus discesserant,) eodem impetu cetera omnia expugnant, Octaviumque majore copiarum amissa parte, cum reliquis in naves compellunt. Octavius tantam cladem passus, cum de Salonis espugnandis desperasset, jamque instaret hyems, Dyrrhachium ad Pompeium reversus est.

67. Dum hæc in Illyrico et Africa geruntur, Cæsar Joseph. deposita in speciem civilis animi dictatura, sub alio no- Polyc. 111. mine eadem omnia habiturus, Brundisium pergere statuit, 10.

Plut. Cæs. quo etiam legiones præmiserat, Pompeium petiturus :

Appian. quem in usum tum aliis e fanis, tum ex ipso Capitolio Dio.

Cæs.
donaria pleraque omnia sustulerat.

Dio.
68. Neque mediocriter spem ejus erexerunt objecta
tum et paulo post omina. Quippe dum adornat iter, in
comitatum ejus lauream supervolans milvus injecit : et
postea sacra eo faciente Fortunæ, taurus adhuc intactus
effugit, paludemque nactus, eam tranavit. Responde-
runt haruspices · Cæsaris fata sic adumbrasse Deos; ma-
nentique exitium, mare transeunti vitam victoriamque

5198

LIBRI CX. SUPPLEMENTUM.

Flor. Plut. portendi.' Quamvis igitur hyems esset, et ob tempesta-
DIO. Flor. tes difficilis trajectus speraretur; ordinatis a tergo omni-
Appian. bus, Brundisium intendit iter. Exeuntem prosecuta in-

gens hominum multitudo pacem orabat, et cum Pompeio
reditum in gratiam : satis enim apparebat, si vi victus

alteruter esset, eundem libertati quem bello finem fore. Dio. Profecto jam Cæsare, pueri ludicra pugna concurrerunt

Romæ, superioresque extiterunt qui Julianorum sibi no

men indiderant. Cæs. 69. Postquam Brundisium Cæsar venit, quo legiones Plut. et

duodecim, et omnem equitatum convenire jusserat, vix Appian.

tantum reperit navium, ut quinque legiones transportari
cum sexcentis equitibus possent. Igitur pro concione
hortatus est milites, ‘ ut æquo animo relinquerent impedi-
menta sua, quo plures imponi pugnatorum possent:' at-

que ipsis alacriter acclamantibus, sine mora compleri
Lucan. v. naves jussit. Ceterum ventis reflantibus per aliquot dies
430.
Appian.

hæserunt ad anchoras : quo temporis intervallo et consula-
tum Cæsar iniit Brundisii, et aliæ duæ legiones super-

venerunt.* Septem igitur legiones, sed infrequentibus Cæs. signis, quia bellis Gallicis et longo ab Hispania itinere,

ad hoc autumni gravitate in Calabria, valde erant demiAppian. nutæ, in naves onerarias imposuit; rostratis, quarum ha

bebat haud magnum numerum, ad præsidium Siciliæ
Sardiniæque relictis. Hæc classis, cum pridie Nonas

Januarias solvisset, tota nocte propter malaciam propin-
Dio. quis locis hæsit: postero die Græciam attigit, tempesta-
Appian. tibus ad Ceraunios delata montes, ibique, navibus omni.
Cæs.
Liv. Epit. bus incolumibus, milites exposuit.

Cæs.

r Quamvis .. hyems esset) Ap- se Juliani Octobris diei 15. Quod
pianus, Florus, Plutarchus Pom- quidem optime congruit com ra.
peio et Cæsare, magno consensu tione temporum a Cæsare nola-
tradunt Cæsarem circa brumam torum. Is enim Civil. ill. post
Brundisio solvisse. Sed eos ar transitum suum in Græciamo
guit Usserius in Annalibus ad “jam hyemem appropinquavisse'
annum mundi 3956. deceptos significat : et paulo post, ‘Pom-
esse anni Romani ante Julianam peium iter ex Macedonia in hya
emendationem perturbatione : berna Apolloniam Dyrrbachium.
docetque Nonas Japuarias, quo que habuisse.' Cred.
die Cæsar se terram Ceraunio. . A. U. C. 704. A. C. 48.
rum attigisse scribit, respondis.

III. 169.

1. Interea temporis, occupato per varia negotia Cæ-
sare, Cn. Pompeius cum annum ad apparanda quæ vellet Cæs. de

B. Civ, ul. liberum habuisset, ingentes terra marique virés contrax

Appian. erat. Quinque legiones cum adjunctis equitibus trajecerat Civ. 11.

Oros, VI. ab initio: unam deinde effecerat ex Sicilia, quæ facta ex 16. duabus, Gemella vocabatur ; et unam ex veteranis, qui Lucan. in Creta et Macedonia sedes fixerant: duas in Asia con

Vell. 11.51. scribendas curaverat Lentulus. Præterea cum duabus Plut.Pomp.

Cæs. Syriacis legionibus, exercitus Crassiani reliquiis, Scipio Metellus expectabatur. Sagittarios tria millia habebat: funditorum cohortes sex: equitum septem millia, maximam Appian. partem ex regum auxiliis. Naves insuper rostratas instructas habebat sexcentas : quarum præstantissimæ centum Romani generis milites vehebant: onerariarum præterea maximus numerus aderat.

2. Eam classem per omnem maritimam oram distribu- Lucan. erat, quæ transitu Cæsarem prohiberet. Navibus Ægyp-Vell. 11.51. tiis Cn. Pompeius adolescens præerat, Asiaticis D. Lælius, Cæs. C. Triarius; Syriacis C. Cassius; Rhodiis C. Marcellus cum C. Coponio; Liburnicæ atque Achaicæ classi Scribonius Libo, M. Octavius. Sed universæ rei maritimæ præfecturam M. Bibulus gerebat, cui omnes reliqui dicto audientes esse debebant. Civitates præterea Dyrrha

V. 8,

chium, Apolloniam, ceterasque ad eam oram hybernis

occupare decreverat.
Lucan. 3. At Lentulus Marcellusque consules, cum eorum in
Dio, XLI.

exitu annus esset, senatum convocarunt. Civilis enim
discordia senatum quoque geminaverat, ut et qui Romæ,
et qui Apolloniæ erant, hoc ad se vocabulum traherent.
Nam apud Pompeium haud minus ducenti senatores

erant: tantum ei paraverat auctoritatis suscepta, ut putaPlut.Pomp. batur, libertatis defensio. Igitur et quidam ætatis ex

tremæ, præterea claudus altero pede, ad eum se contuet Bruto. lerat; et M. Brutus, quanquam ad id tempus Pompeium,

cujus jussu pater Bruti fuerat interfectus, neque salutare, Dio. neque respicere solitus.

Ut autem omnia quam fieri
posset proxime morem majorum agerentur; Thessalonicæ
per augures templum constituendum curaverant, ubi se-

natus cogi posset, quod alio loco facta senatusconsulta pro
Varro ap: justis non habebantur.
Gell. xiv.7.
Lucan.

4. Eo postquam convenit exul senatus, verba de re-
publica facere Lentulus instituit: ante omnia decernen.
dum huic catui, hunc esse verum justumque populi Ro-
mani senatum : qui Romæ sint, desertores causæ publicæ,
amicos tyranni, purgamenta potius amplissimi ordinis,
quam membra, nequicquam usurpare vocabulum Curiæ,
cujus jura prodiderint. Proximum esse, ut provideant,

. quomodo et per quos in posterum gerenda sit respublica. Dio. Nec enim consulum haberi comitia attinere, quod de

eorum imperio ferri lex' curiata nequeat. Idcirco re-
liquos quidem proconsulibus et proprætoribus, suo quem
que loco reipublicæ navaturos operam : sed tamen unum

summum constitui ducem oportere, neque dubitandum, Lucan. quin Pompeius is esse debeat.' Erat sane jam anno supe

riore datum Pompeio summum imperium, sed consulibus
adjunctis. Tum vero summam belli rerumque omnium
uni permitti placuit. Atque is ut animos ad meliorem
spem erigeret, hujusmodi orationem habuit :

5. ' Ego vero nullum pro vobis et republica laborem,
nullum discrimen deprecor, patres conscripti : potestas

1 Lege pro lex legebatur ante Crev.

tem impositam recusarem, nisi vobis omnibus adjutoribus
usuro neque consilium, neque collegæ defuturi essent.
Idcirco magna mihi spes optimi eventus solicitum animum
consolatur : modo vos quoque bono animo sitis, neque
magis umbra rerum et vocabulis, quam rebus ipsis move-
amini. Scio a multis consilium meum Urbem relinquendi
reprehensum esse: cujus nunc quoque adeo non pænitet, Appian.
ut hoc uno modo conservari potuisse rem Romanam ex-
istimem ; perdendamque nobis in perpetuum Urbem fu-
isse, nisi relicta ad tempus foret. Segregavimus a nobis
improbos cives, segregavimus timidos: et qui manendo
ab illis impetiti, ab his deserti, hostem instantem, copias
ambiguas, consilia impedita habuissemus, egregie expli-
cavimus omnia. Vires terrestres maritimasque maximas
coëgimus : pecunia, commeatu, regum atque populorum
auxiliis abundamus. Neque corpora sua tantummodo
nobis præstabunt hæ copiæ, sed animis etiam nobiscum
votoque stabunt. Teneat sane vacuam ille Urbem, et Lucan.
desertas a dominis domos: dum hic sit senatus, hic Ro-
mana civitas, quæ profecto non in ædificiis consistit, sed Appian. .
in civibus: quemadmodum et olim clarissimorum popu-
lorum exemplis præjudicatum est. Athenienses bello
Medico urbem, perituram secum si mansissent, relique-
runt; ut salvi atque incolumes gloriosius reciperent habe-
rentque. Quid majores nostri ? Cum urbem Galli oc-
cupassent, nonne ab Ardea et Veiis Romanum exercitum
eduxit Camillus, alter Urbis imperiique nostri conditor?
Quid igitur vetat, quominus eadem secuti consilia, parem
sperare eventum debeamus ?

6. Cum eo homine nobis res est, qui summam et in-
credibilem cupiditatem imperandi ne nunc quidem tegere
potest, manente bello, et incerto rerum exitu. Quid illum
facturum censetis, quod omen Dii prohibeant! victo-
rem, qui nunc arbitratu suo creat magistratus, distribuit
exercitus, dilargitur provincias, omnia legum populique,
omnia senatus jura sibi uni vindicat? Cum hoc tam su-
perbo, tam impotente tyranno sic est decertandum, ut
omnino victoriam vindictamque speremus, sed tamen,
etiamsi contra daret fortuna, perire potius optemus, quam