se Unde major exortus clamor, ‘maneret'orantium, ' pre Dio. nasque, si vellet, sumeret.' Simul tribunus quidam mili tum propius accedens pro exercitu deprecabatur, jussu Appian. militum, an ut Cæsarem demereretur. Tum ille: ' quidem pænas quamlibet meritis remittere. Moleste ta- prælati aliis et magno in pretio habiti. Dare tamen misDio. sionem petentibus, et carere posse invitorum opera.' Re cepit et præmia exsoluturum, licet nullam ob necessariam Appian. causam se reliquo adhuc bello deserentibus. Sed et agros divisurum pace restituta, - Non exemplo Syllæ, inquit, est, assignabo, et quod deerit, a volentibus emam.' Et Dio. affuit dictis fides. Pecuniæ partem repræsentavit, reli quum daturum dixit paulo post cum fænore. Appian, 50. Plausu omnium hæc excepta cum fuissent, decumani merebant, sibi nominatim iratum imperatorem esse. Neque destiterunt obtrudere operam, licet recusantem in Sueton. Africam secuti. Sed ille, priusquam proficisceretur, ex Dio. omni numero excepit seditionibus miscendis aptissimos, quos in Italia relinqueret, agris statim datis, unde se to lerarent. Ceterum et his, et deinceps omnibus, non conSueton. tinuos assignavit agros, ne quis possessorum expelleretur, Cæs. c. 38. et ut distractis nihil in turbas virium foret. Notavit et Dio. ex iis, quos secum ducebat, fædissimum quemque, quos postea, deductos in Africam, periculis objecit, utrimque compendium captans, occiderent illi, an occiderentur. Sueton. Qui vero eorum superfuerunt casibus, eos sic quoque præ dæ et agri destinati tertia parte mulctavit. Dio. 51. Nam in aliis delictis connivere solitus, et multa Sueton, militi condonare, desertores atque seditiosos implacabiliCæs. c. 67. ter oderat: quod cetera, quæ peccare essent soliti, ad aliStrat. viii. orum injuriam, hoc ad imperatoris periculum pertinebat, nequicquam dominationem affectantis, si exercitus, per quem ceteros in obsequio contineret, exuere obsequium Flut. ipse coepisset. Insimulabatur tamen a plerisque, quod tantam exercitus licentiam non esset severius executus. VII. 12. furor, ebriositas Antonii, intemperies, luxus, rapinæ plu- Cæs. 72. batur. 52. Jam bruma erat," et qui Africam tenebant hostes, Plut. Dio. cum occupationibus Cæsaris, tum anni tempore clausum ei mare putabant. Sed, ille solita celeritate, qua sæpe Sueton. Cæs. 57. nuntios de se prævenerat, processit Rhegium, ne religione Appian. quidem retentus, cum immolare volenti taurus aufugisset, Sueton. Cæs. 59. Omen etiam a nomine Scipionis, quod fatale ad victoriam Plut, Dio. in Africa terra suos quoque milites timere senserat, aut Sueton. vitando, aut eludendo, duxit secum e Scipionum genere contemtissimum quendam, cui Salutioni cognomen erat, ob opprobrium vitæ, quod ejus nominis mimo specie cor- Plin. poris, et infamia morum habebatur simillimus. 53. Rhegio transjecit Messanam, inde Lilybæum per- Appian. Hirt, de B. venit A. D. xiv. Kalendas Januarias, et ut paratos in Afric. tentosque suos haberet, tabernaculum in littore maris sta- Plut. tuit, observandum se admonens, qui esset primo oblato vento conscensurus. Ibi factus de rebus Africanis certior, oppido et agro Uticensi, ubi Cato curabat, vitato, Appian. Adrumetum direxit cursum, quam partem obtinere Sci- et Dio. pionem intellexerat. Egressus e navi, magno cum ter- Sueton, rore militum impegit, prociditque humi: sed ille, verbo Cæs. 59. Dio. scævitatem ominis corrigens, complexus osculatusque Front. 1.12. terram, exclamavit, • Teneo te, Africa.' 54. Sic exercitu ad Adrumetum exposito, qui in præ- Plut. Hirt. sens haud amplius peditum millibus tribus constabat, cum equitibus centum quinquaginta, diem atque noctem consumsit, dum L. Planci consilium experitur, qui ad C. Considium oppido præfectum scripserat. Sed postquam responsum non reddebatur, Cæsar, tentare Adrumetum non ausus, proficisci inde statuit. Sed abeuntem erumpens ex oppido multitudo insequitur. Nam duæ legiones Jam bruma erat] Ita scri- pervenit, incidebat in diem 30. bunt Plutarchus et Dio. Sed et altimam Septembris, notante illos fefelļit anni Romani per- Usserio in Annal. ad annum turbatio. Dies Xiv. Kalendas mundi 3958. Vid, not, ad I, cx, Januarias, qno Cæsar Lilybæum c. 68. supra. Crer. 5284 LIBRI OXIII, SUPPLEMENTUM. erant Adrumeti, et tria millia Maurorum equitum ducebat Cn. Piso, qui partes Pompeianas acerrimo ministerio juvabat. 55. Et eodem tempore Jubæ equites, qui forte ad stipendium accipiendum veniebant, castra, unde Cæsar erat egressus, moratoribus ejectis cæsisve, occupant, extremumque agmen consecuti lacessunt. Sed egregia Gallorum equitum virtute repulsi sunt, quorum tum minus triginta circiter duo Maurorum millia sæpius repulisse dicuntur. Nam illi intra munimenta compulsi, rursum abeuntibus instabant: donec non intermisso itinere longius avulsos infestare non ulterius ausi, destiterunt. Sic animo consilioque summi ducis, maximum discrimen minimo detrimento depulsum est. 56. Interim e propinquis oppidis legati venerunt ad Cæsarem, frumentum, et quicquid imperatum esset, polliDio. centes. Ita Ruspinam processum est, quod oppidum Hirt. Dio, xlii. aperuit portas. Ibique castra Cæsar posuit Kalendis JaOros. vi. nuariis, quibus ipse dictaturam simul atque consulatum, Via. Pigh. utrumque honorem tertium, iniit, M. Æmilio Lepido maAnn. et gistro equitum, et consulatus collega.* Hoc ei præmium Sigon. Comment. deberi putabat, a quo primum dictator erat dictus : quanin Fast. quam et triumphum ei decreverat, nulla re gesta, præter. Dio. quam Longini et Marcelli compositis discordiis. Neque translatum est in eo triumpho quicquam, nisi raptæ ex sociis pecuniæ. Hæc eo anno gesta sunt: et cum novi magistratus inissent, lupus in Urbe visus, et scrofa fætum, præterquam pedibus, elephanto simillimum, edidit. * A. U. C. 706. A. C. 46. SUPPLEMENTUM LIBRI CXIV. HISTORIARUM T. LIVII PATAVINI. 1. Cum præter Africanos et Hispanienses motus nihil usquam timendum Cæsari videretur, repens e Syria tumultus Romæ adhuc agenti nuntiatus est. Ejus auctor Cic. ad Cæcilius quidam Bassus extitit, eques Romanus Pom- Fam. xII. peianarum partium. Is ex infelici prælio Tyrum se rece- Liv. Epit. perat, et in emporio latens bene secum putabat agi, quod Dio, xlvri. vita fruebatur. Sed ubi milites Sex. Cæsari propter Ant. xiv. adolescentiam et voluptates parum amicos atque fidos ?. et de B.Jud. 1.8. esse cognovit, simulque Tyrios spoliatum a dictatore Cæ- Dio. sare fanum Herculis ægrius ferre, paulatim ad se con- Appian. Civ. Ili, et trahere Pompeianos cæpit; militesque, uti præsidii causa iv. Supra, nunc hi, nunc illi Tyrum mittebantur, solicitare. Dio. 2. Sed hæc initia cum spernenda viderentur, absterrere Cæsarem ab Africana expeditione nequiverunt: stimulum addiderunt tamen, ut eo celerius proficisceretur, quo, maturata ibi victoria, anteveniret orientes turbas, aut nondum confirmatis occurreret. Sed ubi Cæsarem in Africa Cic. pro periclitari fama tulit, simul, recepto more hominum fin- Dej. c. 9. gendi quæ facta quisque cupiat, T. Murcus perisse nau- Cic. ad fragio, Asinius vivus delatus in hostium manus, naves quinquaginta vi ventorum Uticam actæ prædicabantur; Dio. jam erectior apertiorque Bassus, sive Pompeianarum partium studio, sive privatim potentiam quærens, co CXIII. 27. Att. x11. 2. p. 752. pias colligere instituit, Sex. Cæsari, qui rationem acto- 3. Sed ubi vires placuerunt, vulgatis epistolis quibus- in Ciliciam transgressos frustra Bassus insecutus, postJoseph. quam in Syriam rediit, prætoris assumto vocabulo, ApaStrab. XVI. meam, quod erat situ atque opere munitissima, sedem Dio. bello cepit, et juventute non ingenua modo, sed et servo rum centuriata, pecunias cogere, parare arma, denique 4. Interea Cæsar in Africa perdifficile bellum gerebat, contra maximas hostium copias, rebus omnibus impar, et Plut. Cæs. tantum fortunæ suæ animoque et consilio innixus. Sed Plin. et frumenti inopia urgebatur, cujus tenuis erat Ruspinæ annona, panis simul obsoniique vicem siccata implente Dio, xum. ficu. Et expediundi difficilis erat ratio, quia Cæsaris equitatus, nondum satis e maritima jactatione et nausea confirmatis equis, prælio non audebat contendere: conAuct, de tra Numidæ Maurique, velox et expeditus eques, indeB. Afr. sinenter locis omnibus vagabantur, et quia numero etiam gebant. Plut. 5. Forte accidit, ut Cæsaris equites, cum Afri cujusdam cantu atque saltatione deliniti, lixis custodiendos equos dedissent, subita Numidarum irruptione turbarentur, et vix insilire in equos atque in castra refugere possent. Quod nisi Cæsar ipse cum Asinio Pollione et instructis cohortibus progressi extra vallum eos recepis sent, magna clades, et, ut nonnulli putant, ad summam Auct, de victoriam efficax, accepta foret. Itaque Cæsar in SardiB. Afr. niam nuntios, in Siciliam Rabirium Postumum mittit ad xv. 19. |