Fam.

IX. 13.

Lau

poss

B. Hisp.

Cic. ad Cordubam profectus est, cujus adventu Scapula, primus

eorum tumultuum auctor, magpifice prius epulatus, jugu-
Auct. de lum servo præbuit. Cordubæ magna erat discordia, ipsis
B. Hisp. dedere cupientibus oppidum, resistentibus servis, quorum
Appian.
Auct. de ingentem vim Pompeius armaverat. Ii cum legiones

Cæsaris recipi viderent, incendere oppidum cæperunt.

Sed superati a Julianis perierunt hominum circiter millia
Dio. duo et viginti, non connumeratis qui extra murum cecide-

rant: reliquos Cæsar vendidit.
Auct. de 58. Inde Hispalim itum, divisam et ipsam studiis at-
B. Hisp. et
Dio.

que factionibus. Igitur cum legati missi ad Cæsarem
præsidium ab eo præfectumque Caninium introduxissent,
Philo quidam, Pompeianarum partium acerrimus defen-
sor, clam ad Cæcilium Nigrum profectus, magnaque ab
eo Lusitanorum accepta manu, noctu per murum intro-
missus est, Cæsarisque præsidium interfecit. Cæsar, si
infestius oppugnaret obsessum, ne oppidum a desperatis
incenderetur veritus, consulto segnius administrari omnia
jussit, quo spem effugii præberet hostibus. Nec aliter
quam cogitaverat factum. Eruperunt illi, et, incensis ad
flumen Bætim navibus, quo distinerent Julianos, profu-

giunt: sed a præparatis ante equitibus conciduntur.
Auct, de 59. Sic Hispali recepta versus Astam processit, unde
B. Hisp. legati venerant oppidum dedentes : et in itinere oppug-

natis quæ resistebant, ad Carteienses contendit, quorum
legati Pompeium in sua potestate esse renuntiaverant.
Sed ea quoque civitas discesserat in partes, et, re cognita,
portæ sunt a Pompeianis occupatæ. Tandem magna ex-
citata seditione, et cæde edita, saucius humero Pompeius

naves triginta occupat longas, iisque profugit. Sed, preDio. mente fato, dum navigium conscendit, funiculo irretiAppian.

vit pedem, et accelerans quidam, ferroque abrumpere

funiculum volens, sinistrum ejus crus incidit. ComAuct. de perta Pompeii fuga C. Didium, qui Gadibus classi præB. Hisp.

erat, excitavit, ut mari eum terraque persequeretur. Sed
Pompeiana classis, nullis rebus paratis, profecta, intra
quartum diem, aquationis causa, ad montana quædam
loca applicuit. Eo loco Didius occurrit, et, navibus qui-

busdam incensis, aliis captis, præclusit maritimam fugam. Strab.it,

60. Pompeius deserta et avia petens, postquam adesse

p. 141.

Oros.

Auct. de

cum Didianis equitibus et cohortibus Cesennium Lento- Vell. Dio. nem audiit, ad ultimam spem munito loco, haud procul - Auct. de Laurone, capto repugnat. Cesennius ubi vi capere locum B. Hisp. posse desperat, circummunire instituit. Tum vero Lusitani certissimum exitium fuga vitare coacti, deseruerunt Pompeium, qui, præter accepta vulnera talo etiam intorto, neque pedes iter facere poterat, neque ut equo vehiculove uteretur natura loci præcipitiis aspretisque horridi sinebat. Idcirco cavis exesisque rupibus et antris se occultans, captivorum indicio proditus est, atque interfectus. Caput Cic. Phil. adolescentis præcisum Cesennius retulit, idque a Didio X11. 9. transmissum, Cæsari revertenti Hispalim A. D. pridie Plut. Cæs. Idus Apriles relatum est. Cæsar in conspectum dari po- “Auct. de pulo, ad reprimendos rebellium spiritus, deinde sepeliri B. Hisp.

Dio. jussit. Neque diu lætatus hoc eventu Didius, a Lusitanis, qui se denuo collegerant, per insidias occisus est. B. Hisp

61. Interea qui Mundæ fuerant circumsessi, cum eruptionem tentassent, essentque a Q. Fabio cum magna cæde rejecti, dolum paraverunt, ut magna manus, per speciem transfugii recepta, in castris administraret cædem, eodemque tempore ceteri eruptionem facerent. Sed, prodito eorum instituto, Fabius tesseram per castra dedit, uti omnes Mundenses extra vallum conciderentur. Tandem operibus assiduis interclusi, cum extremum malorum accessisset, discordia, deditionem aliis volentibus, ceteris alia omnia, inter ipsos concursum est, et portæ ab alteris

Oros. VI. adapertæ. Nec prætermisit occasionem Fabius, occisis- 16.

Dio. que multis, reliquos redegit vivos in potestatem. Munda

Auct, de cum immensa hominum cæde expugnata, vicinum oppi- B. Hisp. dum Ursaonem tentari placuit, situ operibusque permunitum.

62. Interea Cæsar a Gadibus, quo processerat, Hispalim regressus, concione advocata, 8 severa oratione Hispanos increpuit, quod beneficiorum quæ primo quæstor iis, postea prætor, deinde consul, nuper dictator victorque, frequentia et magna dedisset, immemores, tam facile ad arma contra se capienda inducti essent.' Deinde revolu

8 Ita correxit Crev, ex Auct. de B. Hisp. In edu, privrr. legitur commeatu convocato.

5334

LIBRI CXV. SUPPLEMENTUM.

54.

tus ad perpetuæ suæ clementiæ commemorationem, conDio. servaturum se provinciam dixit. Pecunia maxime im

perata est, quibusdam et agri ademti, et graviora imposita Suet. Cæs. stipendia. Sed ex æde Herculis Gaditani donaria sus

tulit, satis assuetus apertissimis rapinis atque sacrilegiis Dio.

sustinere bellorum atque munerum impendia. Ne sociis
quidem et bene meritis gratuita beneficia tribuit, agro do-

nando, aut immunitate concedenda, civitatisque et coloniæ Isid. xv. l. nonnullis dando jura. Sub hoc tempus Hispalim deducta Plin. 111. 1.

colonia, ex nomine Cæsaris et Romæ, Julia Romulensis
appellata est.

63. Inter hæc otia, hæc enim bellicis comparata laboSueton. ribus, homini nunquam cessare solito otia videbantur, Cæs. 56.

Anticatones duos scripsit, vituperationem continentes
Cic, ad
Att. XII,

Catonis, laudationique Ciceronis oppositos. His rebus

ferme septimum intra mensem confectis, C. Octavius ad Nic.Dam. de Instit. avunculum Cæsarem Carteiæ adhuc agentem venit, imAug.

peditus morbo, ne discedentem Roma comitaretur. Dio. 64. Per eos dies enatum palmæ germen in loco Mun

densis

pugnæ buic Octavio prosperum omen fecisse credunt, quem tantarum opum successorem Deus designaverat. Sed ad suam fortunam trahens Cæsar, factus erat

hilarior atque confidentior. Tantoque facilius accepit Nic. Dam, Octavii preces, tam pro aliis interpositas, quam etiam pro

Saguntinis, qui multis criminibus urgebantur, cum ad con

ventum Carthaginiensem Cæsar accessisset. Cetera deinde Appian. provincia constituta, uti commodum properanti fuerat,

Romam ad triumphum decessit.

40.

SUPPLEMENTUM

LIBRI CXVI.

HISTORIARUM

T. LIVII PATAVINI.

1. HISPANIENSEM Cæsaris triumphum, non, uti con- Plut. Cæs.
sueverat, lætum populo, sed peracerbum fuisse tradunt:
quia sub Hispanorum præscriptione, non de rege aliquo
aut imperatore barbaro, sed aperte de civis amplissimi
modo, mox miserrimi, oppressa domo ducebatur. Itaque Vell. 11.56.

Dio, XLIIT,
nec apparatus (erat autem ex argento rasili) nec epulum
quod populo dedit, pari voluptate lætitiaque celebrata
sunt: quanquam duo præbuisset prandia, quia prius par. Sueton.

Cæs, c. 38. cius atque tenuius quam pro sua liberalitate instructum crediderat. Tum quoque frumentum populo distribuit, ne quid magnificentiæ deesset. Porro post triumphum Dio.

FastiCapit. consularia comitia habuit, suffecitque sibi in tres novissimos menses (tot enim supererant) Q. Fabium Q. F. Q. Sueton.

Cæs. 76. N. Maximum, C. Trebonium C. F. tanta quidem indig- et 80. natione populi, veterem morem iterum violari non ferentis, ut Q. Fabio theatrum introëunte, cum lictor animadverti ex more jussisset, universi reclamaverint, ' non esse eum consulem.

2. Triumphum etiam eidem Fabio, sed et Q. Pedio, Dio. legatis suis, decernendum curavit ex Hispania, quasi parum fuisset semel traductam esse civilium armorum calamitatem ; quanquam nihil illi suis auspiciis gesserant.

FastiCapit. Fabius Maximus A. D. III. Idus Octobres in consulatu

suo triumphavit; A. D. Idus Decembres Pedius. Hi Dio. triumphi, cum, minime favente populo, ducerentur, etiam

ob mediocritatem pompæ derisi sunt. Cum enim, paucis
ante diebus, Cæsar oppida eborea aut argentea transtu-

lisset, deinde Maximus lignea; “thecas esse oppidorum Quint.v1.3. Cæsaris' jactitatum est.

3. Sed mirari non oportet Cæsarem hanc ostentasse Plut.

victoriam, cum tantis excepta Romæ publicis gratulatio-
nibus esset, tam singularibus cohonestata decretis. Sane

tantum illi verecundiæ superfuerat, ut neque nuntios ex Dio,x Liv. Hispania, neque literas publice mitteret. At patres, pleet Plut.

rique adulandi studio, nonnulli quo majore oneratum in-
vidia velocius et excusatius perderent, honores nullo nec
jure nec exemplo congerebant. Et Cicero quidem,
quantum summo cuique hominum tribui potest, sententia

sua dederat. Sed alii sic adauxerunt, ut Cicero propeDio, xliii. modum malevolus fuisse videretur. Ita supplicatio dieOvid. Fast. rum quinquaginta decreta : utque Palilibus ludi ederen

tur, non jam ob natalem Urbis, sed quia pridie ejus diei
Ovid. Fast. nuntiata Cæsaris hæc victoria fuisset. Quemadmodum
IV. 377.
Appian.

eodem mense A. D. vi. Idus Apriles ludi ob victoriam

Africanam fiebant. Sed et ceteras insigniores ejus vic-
Dio.

torias singulis ludis placuerat celebrari. Ceterum hæc
erat potius calamitatis vulnerumque reipublicæ tristis ex.

probratio. Levius insanisse viderentur, qui Clementiæ
Plut. templum ponendum censuerant; nisi commune ipsi atque
Dio, XLIV. Clementiæ esse voluissent, simulacris utriusque dextras
Appian.

jungentium dedicatis.
Sueton. 4. Sane quid facturus fuerit Cæsar, si vixisset diutius,
Cæs. c. 75.

non liquet. Illud in confesso est, quoad vixit mitem bui-
manumque et placabilem adversariis se præbuisse. Sed
et sub extremum tempus etiam quibus nominatim reditum

non concesserat, reverti omnes, honoresque et imperia caPlut.

Cic. ad pere passus est. Brutum quidem et Cassium prætores
Fam. v1.6. tum fecerat : aliis multis alios magistratus concesserat :
Appian.

Polyæn. conjecturam inde faciente populo, fore ut exemplo Syllæ
Strat. vir. rempublicam redderet. Postea et L. Syllæ, Cn. Pompeii
Sueton.
Plut.Cæs. statuas a plebe disjectas, per Antonium collegam reposuit;

IV. 806. Dio.

6.

Civil.