fione conjunctiffimorum, quam fi cum quantumvis barbara gente fufceptum certamen foret. Igitur intra paucos deinceps annos plufquam trecenta millia juventutis Italicæ bello abfumta traduntur. Multi enim validique populi defecerant, poftquam, initio a Picentibus orto, civium Roma, norum Afculi effufus fanguis eft. Ex iis, quos ad explorandum, quæ a fociis fierent, Romà miffos fuiffe diximus, quidam adolefcentem Afculanum duci Corfinium viderat, ut ibi, ficut communiter convenerat, pro fua civitate obfes foret.

II. Id cum Q. Servilio, qui in ea parte Italiæ proconfule agebat, nuntiatum effet, propere accurrit Afculum, ut incipienti adhuc malo occurreret. Ceterum nec opprimere morbum potuit, & fua cum pernicie fupra modum exulceravit. Ludi tum forte agebantur, res una omnium maximos cogere cœtus folita. Erant ea omnino tempora, iique hominum animi, ut leniffima quæque remedia vix laturi viderentur; cum Servilius, quafi mancipia conviciis minifque ferociter increpat : Pro Juppiter, inquit, Diique ceteri, qui Romanum Capitolium ideo nimirum incolitis, quod ibi caput rerum terrarumque omnium, fedemque ficut numinum veftrorum, fic imperii effe voluiftis, quod tantum admifimus nefas, ut hæc audire, hæc videre tam fœda ac pudenda cogeretis!

III. Eone deveniri indignitatis oportuit, ut Itali nos contemnerent, & quos potentiffimi reges formidant, clientibus nofiris contemtui effemus? Jam igitur, fi Diis placet, regimen rerum Afculanus capeffet, & pro Romanis Patribus fata gen tium regumque Picentes temperabunt. Id vero facinus Dii prohibeffint, aut fi tam nefanda permittere decreverunt, prius quidquid ufquam eft Romani nominis, intemeratum adhuc impollu tumque pereat! Mihi quidem fatius fuerit, vel mille mortes perferre, quam hanc tantam fubire ignominiam, ut meo fuffragio jus Romanum ad dedititios noftros tranfeat. Veftrum autem furorem mirari fatis nequeo, Afculani, quos non populi Romani

SI. Flor. 3, 56. Vellej. 1, 15. Liv. Epit. Appian. civil. 1. 1.

majestas ultra, non veftrarum virium reputatio, ne prioris quidem ævi memoria deterret, ne tam perniciofa inciperetis.

IV. Cum omnibus Italiæ populis majores noftri bellaverunt ; nec par omnibus aut virtus, aut refiftendi fpatium fuit. nemo tamen omnium æque facile, atque Picentes, fubacti funt. Uno prælio victi, continuo fefe P. Sempronio, & primi omnium Afculani, dediderunt. Vos igitur, qui tam levi momento fpem libertatis abjicere foletis, quibus præftigiis dementati ad rebellandum vultis effe principes? Non tulerunt ifta vociferantem Afculani, tanto furore exacerbati, ut quidquid deprehendi civium Romanorum in oppido potuit, cum ipfo proconfule, legatoque ejus Fontejo, trucidaretur, bonis omnium direptis. Ab hoc initio, cum ultra diffimulandi non effet locus, per Italiæ populos & urbes figna cecinerunt, difcurrente paffim Pompædio, quem præcipuam iftius belli facem fuiffe confentitur.

V. Hic igitur, cum primos omnium Marfos fuos eduxiffet, nomen toti bello fecit, ut a plerifque Marficum appelletur. His in urbe cognitis, tumultum effe decretum; juftitium edictum; faga populus fumfit. Interea Cn. Pompejo prætori negotium fenatus dederat, ut cum exercitu Afculum accederet, initia belli oppreffurus. Ille ftrenue profectus, Afculanos ad fatisfaciendum populo Romano, tradendofque defectionis auctores cohortatus, renuentibus vim intentat, eductafque copias oppugnationi paratas habet. Oppidani, de induftria metum fimulantes, ut incautos invaderent, juventutem intra muros inftructam tenent: paucos homines, eofque magnam partem valetudine aut ævo inutiles, in moenibus locant.

VI. Idcirco Romani, profecto dimiffos alio juniores arbitrati, remque fibi tantum cum parvo debilium numero fore, contemtim fuggrediuntur. Dum alii fuffodere muros, alii fuperare fcalis tendunt, & in hanc unam rem inten

SIV. Orof. 5, 17. Cic. pro Fontej. c. 14. Flor. 3 18. Liv. Epit. 76. Strab. 1. 5. Vellej. 2, 16. § V. Orof. 5, 18. Front. 3, 17.

tis omnis periculi metus & cautio abeft; fubito apertis portis, fit Afculanorum acerrima eruptio, Romanique, multis defideratis, a muro rejiciuntur. Inter hos Italiæ motus, exfpectationemque longe graviflimi belli L. Julius Cæfar P. Rutilius L. F. L. N. Lupus confulatum Romæ iniverant (Cæfari multis Appiani locis pro Lucio prænomen Sexti additur) quo anno fol rubenti circulo circumdatus apparuit, magno apud animos aliis jam ante caufis follicitos metu: eodemque mox infigniter aucto propter Metellæ Cæciliæ fomnium, Q. Balearici filiæ Junonem Sofpitam, quod templa fua immunde haberentur, profugientem, fuis precibus ægre revocatam effe per quietem viderat.

VII. Eam rem fenatus minime negligendam effe cenfuit, quod pacem numinis, cui falutaris ineffet appellatio, & cui confules omnes facere neceffum effet, inprimis ad tutelam reipublicæ pertinere credebat. Igitur de fententia Patrum fupplicationibus habitis, L. Julius conful templum refecit: adeo quidem negligenter habitum, ut, præter alias fordes, fub ipfo fimulacro Deæ canis catulos enifa reperiretur. Metellæ negotium datum (quod eam præ ceteris Junoni gratam effe appareret) ut grege matronarum fordidis obfcanifque corporis coinquinatum minifteriis, religiofe commun dato, priftino fplendori omnia reftitueret. Hujus mulieris infomnium quamquam mirifice cum re conveniffe videretur, fuerunt tamen Romæ, qui nihil fomniis tribuendum crederent: inter quos & L. Sifenna fuit, eorundem temporum rerumque celebris fcriptor.

VIII. At fenatus a religionibus ad belli molem omni cura converfa, Samnium & Marfi provinciæ confulibus decretæ. Marfi P. Rutilio evenerunt; L. Julio Samnium." Hi præcipui rebellantium populi erant. multi enim præ-. terea defecerant. Picentes Veftinique, & cum Pelignis Marrucini, & Apuli. tum Ferentani, Hirpini, Pompejani, denique totus ille tractus Italiæ, qui a Liri fluvio ad ma

§ VI. Plin. 2, 30. Jul. Obfeq. Cic. de divinat. § VII. Cic. pro Muræn. c. 41. & de divinat. Jul. Obfeq.

1

ris Adriatici finum intimum porrigitur. Confules hi Q. Pompædium Silonem, C. Aponium Mutilum legerant. pro Aponio quidam Papium nominant. Prætores, e Marrucinis Herium Afinium, e Marfis C. Vettium Catonem, e Lucanis M. Lamponium, Ti. Cleptium reperio.

IX. Habuerunt & Samnites Marium Egnatium & Trebatium, & Pontium Telefinum. Sed C. Judacilium five Apuli, five Picentes, (utrumque enim traditum eft) & Peligni A. Cluentium. Præter hos clari fociorum duces, non adjecto, quorum quifque populorum fuerit, nominantur P. Afranius, P. Ventidius, C. Pontidius, P. Præfentejus, Titus Herennius. præterea Juventius quidam & Obfidius, & Capuanus Gutta. quorum alii ftatim ab initio prætores funt creati: ceteros vel in abeuntium locum factos, vel in occiforum fuffectos intelligimus. Sub horum imperio urbium infignium præfecti multi, cum fuo quifque præfidio, erant. Igitur contra hos tam peritos militiæ & impigros viros cum inftaret dimicatio, diligenter curatum, ut qui tum erant, quique poftea facti funt, confulibus quam præftantiffimi legati adderentur.

X. Sed tum quidem Rutilio Cn. Pompejus, Magni pater, Q Cæpio, C. Perperna, C. Marius, Valerius Meffalla, proconfulari omnes poteftate, adjutores dati: Cæfari P. Lentulus frater confulis uterinus, T. Didius, P. Licinius Craffus, L. Cornelius Sulla, M. Marcellus. Præterea M. Cornutus, L. Cinna, Q. Catulus, Q. Metellus, itemque P. Sulpicius, & M. Antonius legati bello Marfico fuiffe memorantur. L. Calpurnius L. F. Pifo armis faciendis præfectus eft. Sed Italici populi, priufquam bellum inciperent, legatos in urbem miferunt. Eorum, preces atque minas ita mifcentium, ut malle pacem, plus confidere armis viderentur, talis ferme oratio fuit. Qui fimus, unde

§ VIII. Memn. ap. Phot. Appian. Diodor. Liv. Epit. Senec. de benefic. Flor. Orof. Macrob. Saturnal. 1, 2. Vellej. Eutrop. § IX. Cic. pro Fontej, c. 15. & in Brut, c. 89. Diodor. ap. Valef. Appian.

veniamus, Patres confcripti, neque vos ignoratis ; & nobis nota templa, familiares vultus occurrunt: affines confanguineofque videmus, quibufcum domi militiæque magnus nobis ufus, & conjunctiffima neceffitudo fuit.

XI. Inter homines tot nominibus invicem devinctos, & proloqui paulo duriora, & audire juxta grave eft. Sed mandata nimirum accepimus, quæ cum fide perferenda funt, rationem Italiæ toti reddituris. Ne enim a noftris tantummodo civitatibus miffos credideritis: eadem hic uti caufa Italorum omnium, ita voluntas eft. Et ne, ut in repentinis confiliis facilem fedatu motum imaginemini, jurejurando, & obfidibus miffis, ufque eo devincti fumus, ut eundem omnes cafum experiri neceffum fit. Igitur & fenatum communiter legimus, & confilio publico conftituimus temporariam fedem. creavimus interea magiftratus, legiones confcripfimus, arma, commeatum, pecuniam coegimus, eo omnia animo, ut prius cum omnibus noftris, quod Dii avertant omen, funditus intereamus, quam diutius defraudari nos jure noftro patiamur.

XII. Neque nova hæc nobis incidit, fed a patribus avifque tranfmiffa & tranfdita eft cogitatio. jam olim indigne ferimus, Romani, quod rebus omnibus pares, numero meritifque fuperio res, quippe tanto jam tempore duplicem numerum militum ad omnia bella præbuimus, ita negligimur a vobis atque contemnimur. Igitur quæ nunc de communicando fociis jure, tanquam inaudita audacia verba averfamini, ea jam ante ducentos annos in curia veftra fonuerunt. & quamquam eo tempore, cum paucis Italia populis fociis uteremini, mediocres eorum opes fregifis, fubinde tamen poftea querela auditæ funt, & interdum confilia capta. & ne longius abeamus, patrum noftrorum memoria, quid mentis Italia fuerit, pleniffime effetis experti, nifi rem nondum maturam Fregellanorum feftinatio prodidiffet.

XIII. Hodie vero non unius oppidi, ne paucarum quidem civitatum, fed Italiæ legatos auditis, Deorum hominumque obteftantes fidem, ut aliquando temperetis ab injuria,& ad utilita

§ X. Cic. in Pifon. c. 26. § XII. Cic. de harufp. refp. c. 9. Vellej. 2, 16. Liv. S, 51