tandi inops despectusque ne servilia quidem alimenta reliqua habet. 12 Sociorum et Lati magna vis civitate, pro multis et egregiis factis a vobis data, per unum prohibentur, et plebis innoxiae patrias sedes 13 occupavere pauci satellites, mercedem scelerum. Leges, iudicia, aerarium, provinciae, reges penes unum, denique necis civium et 14 vitae licentia. Simul humanas hostias vidistis, et sepulcra infecta 15 sanguine civili. Estne viris reliqui aliud quam solvere iniuriam, aut mori per virtutem? quoniam quidem unum omnibus finem natura vel ferro septis statuit, neque quisquam extremam necessitatem 16 nihil ausus nisi muliebri ingenio exspectat. Verum ego seditiosus, ut Sulla ait, qui praemia turbarum queror; et bellum cupiens, qui 17 iura pacis repeto. Scilicet, quia non aliter salvi satisque tuti in imperio eritis, nisi Vettius Picens et scriba Cornelius aliena bene parta prodegerint; nisi approbaritis omnes proscriptionem innoxiorum ob divitias, cruciatus virorum illustrium, vastam urbem fuga Populus Romanus L. Sulla dictatore comitiis centuriatis municipiis civitatem ademit; ademit iisdem agros. Appian. B. C. I, 96. Plutarch. in Sulla c. 33. Flor. III, 21, 27. mercedem scelerum] Appositione indicatur consilium, quo sedes occupaverint. Sensus est: ut esset merces scel. satellites] Sunt Cornelii in colonias deducti; v. ad Fr. I, 56, 21. §. 13. leges] Intelligitur vel legum, quae habentur, exercendarum arbitrium, vel novarum ferendarum licentia. iudicia] sc. senatui tradita, qui ex Sullae arbitrio pendebat. §. 14. humanas hostias] Spectant haec ad Marii Gratidiani caedem ad Catuli bustum perpetratam; v. ad Fr. I, 38. §. 15. solvere iniuriam] i. e. vincendo finem imponere iniuriae. quoniam quidem etc.] Per chiasmum haec ad praecedentia referuntur; nam verba unum omnibus statuit perti Cornelius] Sulla dictatore scriba fuit, teste Cicerone de Off. II, 8, nent ad mori per virtutem; quae se- 29.; qui quum in Sullana hasta taquuntur neque quisquam exspectat bulas publicas conficeret, magnum confirmant illa priora solvere iniuriam. inde quaestum fecit. SALLUST. 17 et caedibus, bona civium miserorum quasi Cimbricam praedam venum aut dono datam. At obiectat mihi possessiones ex bonis pro- 18 scriptorum; quod quidem scelerum illius vel maxumum est, non me neque quemquam omnium satis tutum fuisse, si recte faceremus. Atque illa, quae tum formidine mercatus sum, pretio, soluto iure, dominis tamen restituo, neque pati consilium est ullam ex civibus praedam esse. Satis illa fuerint, quae rabie contracta toleravimus, 19 manus conserentis inter se Romanos exercitus, et arma ab externis in nosmet versa. Scelerum et contumeliarum omnium finis sit. Quorum adeo Sullam non poenitet, ut et facta in gloria numeret, et, si liceat, avidius fecerit. Neque iam quid existumetis de illo, sed quantum audeatis ve-20 reor, ne alius alium principem exspectantes ante capiamini (non opibus eius, quae futiles et corruptae sunt, sed vostra socordia), quam captum ire licet, et quam audeas tam videri felicem. Nam 21 quasi Cimbricam praedam] i. e. quasi praedam ex barbaris et infestissimis hostibus; ceterum v. supra ad §. 5. De attractione cf. Fr. I, 56, 12. §. 18. si recte fuceremus] i. e. si ab emendis proscriptorum bonis omnino abstineremus. pretio soluto iure etc.] Coniungendum pretio cum restituo. Hoc enim dicit Lepidus, non gratis, quia ita ipse damnum faceret, sed recepto, quod dederat, pretio empta se restituere. Cuius facti aequitas quo magis appareat, addit soluto iure, i. e. quamquam ius solutum est, ita ut legibus cogi non possim. Tamen igitur refertur ad sententiam concessivam, quae ablativis absolutis inest; cf. Fr. III, 77, 10. §. 19. contracta] Accusativus est. Contrahi dicuntur ea, quae cui molesta et noxia vel sua vel aliena culpa accidunt; cf. Fr. II, 50, 8. Cic. Epp. ad Q. Fr. I, 1, 1. Ea molestissima ferre homines debent, quae ipsorum culpa contracta sunt. facta] sc. esse; cf. §. 23. fecerit] Vi optativi dictum est; Germanice gethan haben möchte = thun möchte. §. 20. quantum audeatis] i, e. quam parum audeatis, cui sententiae accuratius declarandae per epexegesin adduntur sequentia ex ne apta. principem] i. e. incipientem, initium facientem; cf. Cat. 24, 2. quam captum ire licet] sc. eum, hac sententia: ne ante capiamini ipsi, quam licet capere eum. - De circumscriptione simplicis verbi per ire c. supino v. ad Iug. 68, 1. et quam audeas tam videri felicem] Plena verborum ratio est: et (quam) licet videri tam felicem quam audeas. Quippe quam ante audeas neque ad praegressum ante capiamini refertur, neque relativum est, sed respondet tam particulae, ita ut audaciae modus aequetur modo felicitatis; audere enim absolute positum significat audacia uti. Quare totius loci sensus est:,,vereor ignaviam vestram, ne ante (ipsi) capiamini quam (omnino) licet eum capere, et (ea re) audaciae dignum praemium consequi.“ Nam qui tam felix est, quantum audet, profecto audaciae praeter satellites commaculatos quis eadem volt? aut quis non omnia mutata praeter victorem? Scilicet milites, quorum sanguine Tarulae Scirroque, pessumis servorum, divitiae partae sunt! An, quibus praelatus in magistratibus capiundis Fufidius, ancilla turpis, 22 honorum omnium dehonestamentum? Itaque maxumam mihi fiduciam parit victor exercitus, cui per tot volnera et labores nihil praeter 23 tyrannum quaesitum est. Nisi forte tribuniciam potestatem evorsum profecti sunt, per arma conditam a maioribus suis utique iura et iudicia sibimet extorquerent, egregia scilicet mercede, quum relegati in paludes et silvas contumeliam atque invidiam suam, praemia 21 penes paucos intellegerint. Quare igitur tanto agmine atque animis incedit? Quia secundae res mire sunt vitiis obtentui; quibus labefactis, quam formidatus est, tam contemnetur; nisi forte specie concordiae et pacis, quae sceleri et parricidio suo nomina indidit; neque aliter rempublicam et belli finem ait, nisi maneat expulsa agris suae fructum percipit, si re vera aliquid ausus est. Videri est i; q. conspici. §. 21. aut quis-victorem] i. e. omnes alium rerum statum volunt, excepto uno Sulla, qui victor omnium est. Scilicet milites] Scilicet cum ironia ponit, quod re ipsa negatur; sensus enim est: milites certe, qui sanguine suo paucos ditarunt, ipsi nihil ceperunt, nolunt praesentia non mutari. Fufidius] Proscriptionum suasor fuit; cf. Flor. III, 21, 25. Oros. V, 21. Idem memoratur infra Fr. I, 75. praelatus in magistratibus] Quum tantummodo centurio esset (v. Oros. 1. 1.), tamen ad honores evectus est. ancilla] Ita dicitur propter servile obsequium Sullae praestitum. §. 22. quaesitum] v. ad Iug. 3, 3. infra §. 26. Fr. III, 1, 1. §. 23. utique extorquerent] Haec verba respondent praecedentibus per arma; nam dicitur et quomodo tribunicia potestas condita sit, et quo consilio. suam] Pertinet haec vox ad praedicatum, cui ex altera parte respondet penes paucos; cf. Iug. 85, 34. Neque gloriam meam, laborum illorum faciam. §. 24. igitur] Refertur haec particula ad sententiam hanc, quae in antecedentibus inest: quum militibus, ab eo deccptis, tam parum fidere possit. agmine atque animis] i. e. comitatu satellitum atque arrogantia et ferocia; cf. Hist. Fr. III, 81, 10. sunt vitiis obtentui] i. e. vitia obtegunt. Similiter dicitur aliquid ostentui esse alicuius rei pro ostendere; Iug. 24, 10. quibus] sc. secundis rebus. formidatus] Adiectivi vim habet. nisi forte] sc. tanto agmine atque animis incedit. concordiae et pacis] Ea se restituisse ita gloriabatur Sulla, ut hae voces quasi in politicam formulam, qua Sullani uterentur, abirent; cf. Hist. Fr. I, 56, 10. 13. Iug. 31, 23. neque — ait] i, e. negat enim etc.; v. ad Iug. 112, 3. rempublicam et belli finem] sc. esse, quod ad remp. relatum pleniore sensu valet constare, ad belli finem habet vim auxiliaris verbi; de quo genere praedicati v. ad Iug. 54, 2. 89, 4. plebes, praeda civilis acerbissuma, ius iudiciumque omnium rerum penes se, quod populi Romani fuit. Quae si vobis pax et compo- 25 sita intelleguntur, maxuma turbamenta reipublicae atque exitia probate, annuite legibus impositis, accipite otium cum servitio, et tradite exemplum posteris ad rempublicam suimet sanguinis mercede circumveniundam. Mihi, quamquam per hoc summum imperium satis 26 quaesitum erat nomini maiorum, dignitati, atque etiam praesidio, tamen non fuit consilium privatas opes facere, potiorque visa est periculosa libertas quieto servitio. Quae si probatis, adeste, Quiri- 27 tes, et bene iuvantibus divis M. Aemilium consulem ducem et auctorem sequimini ad recipiundam libertatem! 50. Tyrannumque et Cinnam maxuma voce appellans. 51. Quin lenones et vinarii laniique, quorum praeterea volgus in dies usum habet, pretio compositi. §. 25. composita] Sensu hoc non differt a concordia, sed gravius et distinctius quam haec vox turbamentis opponitur. suimet sanguinis mercede] i. e. suorum civium sanguinis mercede. Loci sensus est: tradite exemplum posteris ad remp. ita opprimundam, ut adeo suorum civium sanguinem pro servitute profundat et quasi mercedis loco tyrannis praebeat. §. 26. mihi tamen non fuit consilium] Populi ignavae sententiae (probate annuile accipite tradite) Lepidus suam opponit. nomini dignitati praesidio] Dativi repetendi sunt ex eo, quod satis enunciati potestatem habet, quae clarius apparet, si solveris in id, quod satis est. quaesitum erat fuit visa est] Praeterita non spectant ad id tempus, quo consulatum gerit Lepidus, sed quo adeptus est. opes facere] cf. Hist. Fr. Inc. 33. potiorque] Post negativam sententiam adversativa interdum simpliciter annectitur per copulandi particulam; v. ad Iug. 107, 3. Fr. 50.] Serv. ad Virg. Aen. IV, 214. I, 5. Victorin. ad Cic. de Invent. I. p. 70. Orell. Verba sunt Catuli, in ipso Sullae funere Lepidum, res novas haud obscure molientem, graviter insectantis; cf. Appian. B. C. I, 107. Flor. III, 23, 1. Fr. 51.] Non. IV, 86. p. 264, 18. Merc. Charis. I. p. 42. Lind. (p. 58. P.). Verba spectant ad Lepidi conatus in urbe seditionem per homines idoneos excitandi ad Sullae acta evertenda; cf. Fr. I, 56, 6. pretio compositi] i. e. praemiis promissis illecti ad seditiosum animum clam alendum et excitandum. Fr. 52.] Charis. II. p. 121. Lind, (p. 184. P.). Lepidum perpetuo inquietem senatus, quo illo liberaretur, ante finitum consulatum in provinciam Galliam abire iussit; cf. Hist. Fr. I, 56, 4. Appian. B. C. I, 107. Fr. 53.] Arusian. p. 240. Lind. De Etruriae suspecta fide cf. Hist. Fr. I, 56, 6. 8. Appian. B. C. I, 107. Cum Lepido est Lepido favens. Suspecta in tumultum brevitate insigni dictum significat suspecta erat proclivis esse ad tumultum. Fr. 54.] Serv. ad Virg. Aen. I, 52. Uti Lepidus et Catulus decretis exercitibus maturrume proficiscerentur. 53. Etruria omnis cum Lepido suspecta in tumultum erat. 54. Magna vis hominum convenerat agris pulsa aut civitate eiecta. 55. Philippus, qui aetate et consilio ceteros anteibat. Maxume vellem, patres conscripti, rempublicam quietam esse, aut in periculis a promptissumo quoque defendi, denique prava incepta consultoribus noxae esse. Sed contra seditionibus omnia turbata sunt, et ab iis, quos prohibere magis decebat; postremo, quae pessumi et stultissumi decrevere, ea bonis et sapientibus faciunda 2 sunt. Nam bellum atque arma, quamquam vobis invisa, tamen, quia Lepido placent, sumenda sunt, nisi forte cui pacem praestare 270. Verba ad eandem rem pertinent consulibus nondum creatis (cf. §. 22.), ut Fragm. praecedens. Fr. 55.] Serv. ad Virg. Aen. IX, 246. Videtur Sallustius caussam afferre, cur Philippi orationem Historiis inseruerit. Fr. 56.] Codd. Vatt. tres, Ursini et Ciacc. duo, Balliol. Quum Lepidus aliquanto ante consulatus finem in Galliam Transalpinam provinciam abire iussus esset (v. Fr. I, 52. infra §. 4.), sed in Cisalpina et in Etruria proscriptos et turbidam plebem sibi adiungeret (v. Fr. I, 53. 54.), revocatus a patribus, ut inceptorum caussam redderet, non paruit, sed cum armata manu ad urbem accessit; cf. Appian. B. C. I, 107. Sed quum Ianiculum et pons Mulvius iam a Catulo ac Pompeio occupatus esset, prohibitus urbem intrare (v. Flor. III, 23, 6.) in Etruriam recessit. Pompeius fugatos reipublicae hostes persecutus in Galliam Cisalpinam contendit, quam Brutus, Lepidi legatus, tenebat, eumque Mutinam compulsum per aliquod tempus obsidione pressit. Dum haec aguntur, Lepidus initio a. 77. (cf. Fr. III, 81, 10.), novis copiis collectis iterum exerci- §. 1. Maxume vellem etc.] Tripartito Philippi optato ex adverso tria huic optato contraria respondent. et ab iis] i. e. et quidem ab iis; v. ad Iug. 85, 3. Fr. III, 1, 5. IV, 20, 5. Intelliguntur Lepidus et mali senatores. pessumi etc.] sc. ii senatores, qui Lepidi consilia adiuverant; cf. §. 5. 6. §. 2. pacem praestare] i, e. pacis |